پس از آنکه سال 2013 توسط مجمع جهانی سازمان ملل متحد سال جهانی کینوآ نام گرفت، توجه جهانی به این دانۀ خوراکی جذب شد و پس از آن بود که خاویار گیاهی راهی بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران شد و از کشتزارهای وطنی سردرآورد تا این شبه‌غله سر سفره‌های ما ایرانی‌ها هم ابراز وجود کند؛ اتفاقی که به‌تدریج در حالِ روی‌دادن است. امروز می‌خواهیم با هم ببینیم که کینوا چیست و بیشتر با این دانه خوراکی آشنا شویم. همراه روزچین باشید.
کینوا چیست؟
کینوا یا برنج اینکاها دانه‌ای خوراکی‌ست که هزاران سال است در آمریکای لاتین کشت و مصرف می‌شود. این دانه خوراکی که از آن با عنوان خاویار گیاهی هم یاد می‌کنند، به‌راحتی مانند برنج طبخ می‌شود و هضم آن راحت و بی‌دردسر است.
کینوا که در بولیوی و شیلی و پرو گیاهی بومی به حساب می‌آید، غنی از پروتئین، فسفر، انواع ویتامین‌ها و امگا 3 است و از همه مهم‌تر فاقد گلوتن است که آن را برای رژیم‌های غذایی ایده‌آل می‌کند. برخی از کارشناسان کینوا را جایگزینی بسیار خوب برای گندم می‌دانند؛ به‌خصوص اینکه از نظر ارزش غذایی در سطح بسیار بالایی قرار دارد.
از نظر اعداد و ارقام در ارزش غذایی، کینوا سدیم کمتری نسبت به گندم و جو و ذرت دارد. از طرف دیگر مقدار کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، آهن، مس، منگنز و روی بیشتری در این دانه‌های شبه‌غله نهفته است که فواید بسیاری برای مصرف‌کنندگان دارد.
بعضی از افراد بنا به رژیم غذایی خاصی که دارند نمی‌توانند از مواد غذایی حاوی گلوتن (مانند گندم) استفاده کنند، بنابراین کینوا گزینه‌ای ایده‌آل برای آن‌هاست. به‌خصوص اینکه پخت و استفاده از کینوا بسیار ساده است و در زمان کمی انجام می‌شود، گزینه‌ای مشابه برنج است و مزه عجیب‌و‌غریبی ندارد و آنچه من احساس کردم بیشتر بی‌مزه است.
گیاه کینوا
گیاه کینوا نخستین‌بار در دامنه‌های کوه‌های آند رشد کرد و اقوام بومی این منطقه از آن تغذیه کردند. بولیوی، شیلی، اکوادور و پرو کاشت کینوا را به‌صورت بومی انجام می‌دهند و این ماده غذایی یکی از منابع مهم تغذیه در این کشورها به حساب می‌آید.
کینوا گیاهی یک‌ساله است که حدوداً یک تا دو متر بلندی دارد و معمولاً دارای برگ‌های مودار و مورب و حاوی مواد پودری‌ست. ساقه اصلی کینوا چوبی‌ست و باتوجه‌به گونه‌اش دارای شاخه یا بدون شاخه است و در رنگ‌های متنوعی از سبز و قرمز گرفته تا بنفش یافت می‌شود.
قسمت‌های گلدار گیاه در بالای گیاه کینوا یا از محل رویش برگ‌ها و در امتداد ساقه آن رشد می‌کنند. دانه‌های کینوا (میوه گیاه) هرکدام حدود 2 میلی‌متر قطر دارند و به رنگ‌های مختلفی هستند؛ رنگِ دانه‌ها از سفید گرفته تا قرمز و مشکی تنوع دارد.
انواع کینوا در رنگ‌های مختلف
همان‌طور که گفتیم رنگِ دانه‌های کینوا متنوع است و البته هرکدام از این رنگ‌ها برای نوعی از غذا کاربرد بهتری دارد. کینوای سفید بیش از دیگر گونه‌ها در دسترس است؛ گاهی چون دانه‌های کینوای سفید حاله‌ای از رنگ زرد دارند، به آن کینوای طلایی می‌گویند.
علی‌رغم تنوع رنگی، ارزش تغذیه‌ای دانه‌های کینوا تقریباً یکسان است. اما باتوجه‌به طعم و بافت و زمان پخت متفاوت، می‌توان کاربردهای متنوعی برای آنها در نظر گرفت.
کینوای سفید ظریف‌ترین و سبک‌ترین بافت را دارد و پس از پخت نرم‌تر از دیگر انواع کینوا می‌شود.
کینوای قرمز تغییر رنگ داده و قهوه‌ای روشن می‌شود و مزه شیرین‌تر و بافت سفت‌تری دارد که حین خوردن، دانه‌های آن بیشتر احساس می‌شوند. طعم کینوای قرمز به فندق نزدیک است و این نوع کینوا برای سالاد بهتر است.
کینوای سیاه هم طعمی خاکی دارد و از کینوای سفید شیرین‌تر است و پس از پخت بافت خود را حفظ می‌کند. می‌توانید دانه‌های کینوا را به‌صورت درهم نیز مصرف کنید تا ترکیبی متناسب از انواع خاویارهای گیاهی را مزه‌مزه کنید.
کینوا در ایران
حالا که متوجه شدیم کینوا چیست بیایید ببینیم وضعیت کشت آن در ایران چگونه است. بذر کینوا نخستین‌بار ده سال پیش یعنی در سال 1387 راهی ایران شد و کشت آزمایشی آن توسط مؤسسه اصلاح تهیه نهال و بذر صورت گرفت که نتیجه کار چندان رضایت‌بخش نبود. چند سال بعد وقتی از سوی سازمان ملل سال 2013 به نام کینوا نامگذاری شد، فائو یا همان سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد چند گونه از کینوا را برای کشت در اختیار چند کشور از جمله ایران قرار داد.
به‌تازگی کشت گسترده کینوا در مزارع چندین استان ایران از جمله خوزستان شروع شده است و کشاورزان شهرهای کرج، قم، مشهد، گرگان، اصفهان، شیراز، تبریز به کشت این گونۀ مقاوم در برابر شرایط کم‌آبی و شوری آب می‌پردازند. باتوجه‌به خشکسالی‌های اخیر در کشورمان، کینوا شاید گزینه مناسبی باشد.
خرید کینوا
درحال‌حاضر قیمت کینوا کمی بالاست و این بیشتر به آن خاطر است که بیشتر کینوآی بسته‌بندی‌شده در فروشگاه‌ها وارداتی هستند. مطمئناً پس از آنکه کشت بومی آن در ایران رشد کند و تولیدات داخل راهی بازار شود، قیمت این دانه خوراکی هم کاهش می‌یابد.
ازآنجا‌که هنوز تقاضا برای کینوا بالا نیست، احتمال آنکه بتوانید این دانه خوراکی ارزشمند را در فروشگاه‌های معمولی سطح شهر پیدا کنید کم است. توصیه می‌کنیم برای خرید دانه‌های کینوا به فروشگاه‌های زنجیره‌ای معتبر مراجعه کنید.
امیدواریم حالا شناخت خوبی از خاویار گیاهی داشته باشید و این دانه غنی و مقوی را به برنامه غذایی‌تان اضافه کنید. برای این منظور در روزهای آتی با چند دستور آشپزی ویژه در خدمت شما خواهیم بود و طرز تهیه انواع سالاد و خوراک با کینوا را به شما عزیزان آموزش خواهیم داد.
منابع: ویکی‌پدیا، ویکی پدیا، مدیاف
