نبود نظام ارجاع مناسب و بی‌توجهی به موضوع پزشک خانواده در صدر معضلاتی هستند که نبود تخت‌های بیمارستانی برای نظام بهداشت و درمان ایجاد می‌کند. در واقع اگر تعداد تخت‌های بیمارستان تناسب چندانی با تعداد مراجعان نداشته باشند ناخودآگاه روند درمان دچار اختلال می‌شود.
اگر برخی از افراد به نادرستی در تخت‌های بیمارستانی مستقر شوند و نبود نظام ارجاع مناسب سبب برخی اختلالات در روند تشخیص بیماری شود در این صورت ناخودآگاه مشکل نبود تخت‌های کافی دو برابر می‌شود. گاهی افراد بی‌دلیل وادار به مراجعه به برخی متخصصان می‌شوند و در این میان اگر پزشک در تشخیص بیماری فرد دچار اشتباه شده و برای بیمار بستری در بیمارستان را تجویز کند،
بیمار تختی را به اشتباه تصاحب می‌کند که می‌تواند مرجعی برای مراجعه و بستری بیمار دیگری در بیمارستان باشد. بنابراین نبود نظام ارجاع مناسب و همچنین کمبود تخت‌های بیمارستانی در کنار یکدیگر می‌توانند ضربات مهلکی را به نظام درمان کشور وارد کرده و بسیاری از افراد را از تشخیص به‌موقع بیماری و گذراندن دوره بیماری و نقاهت در بیمارستان محروم کنند.
به‌گفته عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به‌طور کلی شهر تهران و شهرستان‌های اطراف با کمبود تخت‌بیمارستانی مواجه هستند و شاخص‌های شهر تهران و استان در حوزه درمان و بخش‌های دیگر از بسیاری از مناطق محروم کشور به‌ویژه در شرق یا جنوب شهر شهر پایین‌تر است و مشکلات درمانی وجود دارد. محسن علیجانی‌زمانی افزود: «از میزان کمبود تخت‌های بیمارستانی در استان تهران نزدیک به چهار‌هزار تخت مربوط به شهر تهران می‌شود، البته کمیسیون بهداشت و درمان تاکنون جلساتی با حضور متولیان این بخش برای رفع مشکل کمبود تخت‌های بیمارستانی و افزایش هم‌افزایی میان دستگاه‌ها برگزار کرده است؛ متاسفانه موازی کاری بسیاری میان دستگاه‌ها وجود دارد که باید به کمترین میزان کاهش پیدا کند.»
تهران شهری مرجع برای بسیاری از بیماران است، تعداد زیادی از مراجعان از نقاط دوردست و مناطق محروم به تهران می‌آیند تا توسط پزشکان حاذق‌تر تهرانی معاینه و در بیمارستان‌های مجهزتر این شهر به نسبت محل سکونت خودشان بستری شوند. بنابراین باتوجه به حضور بیمارستان‌های شهرستانی در صورتی که تهرانی‌ها خود از نظر تخت‌های بیمارستانی در مضیقه هستند می‌تواند عمق فاجعه را به نهایت برساند.
نوبت‌دهی طولانی، تخت‌های کم
داستان نوبت‌دهی در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی معروف در تهران مثنوی هفتادمن است. بسیاری از بیماران تا سال گذشته مدت‌ها در صف‌های عریض و طویل نوبت در بیمارستان‌ها می‌ماندند و برخی از آنها نیز به نوبت‌دهی تلفنی حواله می‌شدند که آن نیز در مواقعی جوابگوی پذیرش بیماران نبود، هرچند بحث نوبت‌دهی تلفنی و مشکلات خاص آن تنها به بیمارستان‌های تهران خلاصه نمی‌شود و در اکثر بیمارستان‌های مطرح در سطح کشور مراجعان کم و بیش با این مشکل مواجه‌اند، اما رجوع بیشتر بیماران به بیمارستان‌های تهران این مشکل را در استان تهران بیشتر نمود می‌دهد.
تعداد بیمارستان‌های خصوصی در تهران به روشنی گواه آن است که ساخت بیمارستان‌های خصوصی همپای بیمارستان‌های عمومی ادامه داشته و به مرور زمان بخش خصوصی از عمومی پیشی نیز گرفته است، اما آنچه موضوع بحث است بودجه و هزینه درمان برای هر شهروند تهرانی است.
باتوجه به بحران‌های اخیر اقتصادی و همچنین افزایش نسبی تورم در جامعه، متوسط جمعیت پایتخت قاعدتا از وضع مالی مناسبی برخوردار نیستند. البته این وضعیت مالی شاخصی نسبی است و در اینجا منظور توانایی برای استفاده از امکانات بیمارستان‌های خصوصی است.
اگر باتوجه به تعداد بیمارستان‌های دولتی و خصوصی بپذیریم درمان در تهران به دوگونه عمومی و خصوصی تقسیم شده است، در این صورت حداقل نیمی از شهروندان با درآمد متوسط رو به پایین توان استفاده از امکانات بیمارستان‌های خصوصی را ندارند و تنها گزینه جایگزین ماندن در صف‌های نوبت‌دهی و همچنین بستری بیمارستان‌های دولتی است،
هرچند در این میان استثنائاتی نیز وجود دارد و برخی از افراد با وجود استطاعت مالی علاقه‌ای برای حضور در یک بیمارستان خصوصی مشخص را ندارند و یک بیمارستان قدیمی دولتی و با سابقه با کادر درمانی مجرب و شناخته شده را به درمان در یک بیمارستان خصوصی ترجیح می‌دهند. اگر استثناها را کنار بگذاریم به‌راحتی مشاهده می‌کنیم که شهروندان تهرانی با درآمد متوسط رو به پایین تنها از نیمی از امکانات درمانی این شهر می‌توانند بهره ببرند.
تعداد ناکافی بیمارستان‌ها
14 بیمارستان نیرو‌های مسلح و 12بیمارستان تامین‌اجتماعی هرچند به آمار حدود 100 بیمارستان در تهران افزوده می‌شود، اما نحوه پذیرش این دو دسته از بیمارستان‌ها بخش کوچکتری از دایره بیماران را در بر می‌گیرد و ناخودآگاه پذیرش از سوی این بیمارستان‌ها برای بیماران تهرانی سخت‌تر می‌شود.
اگر اندکی جانب انصاف را در ارزیابی امکانات درمانی و تخت‌های بیمارستانی در پایتخت به نسبت شهرهای دیگر ایران رعایت کنیم به‌راحتی درمی‌یابیم که تهران نه‌تنها از نظر امکانات پزشکی و بیمارستانی در وضعیتی نرمال قرار ندارد، بلکه به نسبت سایر شهرهای ایران در مضیقه نیز است،
زیرا حجم بیمارانی که از شهرستان و کشورهای دیگر به بیمارستان‌های مطرح دولتی و خصوصی تهران مراجعه می‌کنند در مقایسه با شهرهای بزرگ دیگر ایران و همچنین شهرستان کمتر است و کمتر تهرانی برای طی مراحل درمانی یا بستری خود ناگزیر به شهرستان سفر می‌کند، اما شهرستانی‌هایی که به قصد دریافت خدمات درمانی به تهران می‌آیند، بی‌شمارند.
البته برخی اعتقادات بی‌‌بنیاد مانند بهتر بودن 100درصدی پزشکان تهرانی نسبت به پزشکان شهرستانی را نباید در این گرایش بی‌تاثیر دانست. علاوه بر کمبود مراکز درمانی دچار عدم‌توازن در گستردگی مراکز درمانی در استان تهران نیز هستیم.
به‌عنوان مثال تعداد بیمارستان‌های دولتی یا تامین‌اجتماعی در بخشی از مناطق جنوب شرقی و جنوب تهران به تعداد انگشتان یک دست نیز نمی‌رسد، این درحالی است که این شهرها به‌دلیل افزایش هزینه زندگی شهری در تهران از جمعیت نسبتا بالایی برخوردارند و همچنین مساله افزایش اجاره‌بها در شهر تهران سبب افزایش مهاجرت شهروندان تهرانی به این مناطق شده است.
هرچند در طول سالیان گذشته و باتوجه به طرح تحول سلامت شاهد افتتاح بیمارستان‌های زیادی در استان تهران و کشور بودیم، اما تهران به‌عنوان پایتخت باید وجهه بی‌عیب و نقصی در زمینه بهداشت و درمان داشته باشد که به‌نظر می‌رسد تا ساحل مقصود راه طول و درازی داشته باشد.
لزوم توجه به سیستم ارجاع و پزشک‌خانواده
یک عضو کمیسیون بهداشت در گفت‌وگو با «آرمان» در ارتباط با مساله کمبود تخت بیمارستانی در استان تهران می‌گوید: در بخش بهداشت و درمان در سال‌ها و دولت‌های گذشته استراتژی درستی تعریف نشده و سرانه اختصاصی وزارت بهداشت و درمان مناسب نبود و تخت‌های بیمارستانی با رشد جمعیتی که در مقطعی شاهد بودیم متناسب رشد نکرد. براساس آمار حدود 105هزار تخت بیمارستانی در سال 92 یا 93 کمبود داشتیم.
بهروز بنیادی می‌افزاید: وزیر بهداشت دولت یازدهم و دوازدهم با برنامه‌ریزی دقیق طرح تحول سلامت اجتماعی را در حاکمیت اجرا کرد و در راستای کمک به سلامت کشور نهضت ساخت افزایش تخت‌های بیمارستانی ایجاد شد و کمبود تخت را از 105هزار به 70هزار تخت بیمارستانی رسانید. او می‌گوید: حدود 30هزار تخت بیمارستانی در دولت یازدهم ساخته و به بهره‌برداری رسید و در سال97 و سال‌های آتی هدفگذاری‌های لازم انجام شد.
دولت آمادگی کمک بخش خصوصی را در این زمینه دارد و حمایت‌های خوبی در بخش خصوصی در نظر گرفته است که جای قدردانی دارد. بنیادی تاکید می‌کند: تهران به‌عنوان کلانشهر مرجع بسیاری از بیماران و قطب اصلی خدمات درمانی در سطوح فوق‌تخصصی است. وزارت بهداشت سایر دانشگاه‌ها را در این امر تقویت کرده است و دسترسی مردم را به پزشکان در رده‌های تخصصی و فوق‌تخصصی در دانشگاه‌های سایر استان‌ها و همچنین مناطق محروم بهتر کرده است، اما درسال‌های اخیر براساس آمار یک بیمارستان جدید در تهران توسط وزارت بهداشت ساخته نشده است و یکی، دو بیمارستان صرفا توسط خیران ساخته شده است.
او می‌گوید: بیمارستان‌های جدیدی در دست ساخت و بحث افزایش تخت‌ها در بیمارستان‌های فعلی تهران نیز مطرح است. براساس برنامه ششم تعرفه‌ها باید دولتی رعایت شود، بنابراین تاحدودی بخش خصوصی با توجه به تعرفه‌ها حاضر به سرمایه‌گذاری نیست و اگر بتوان حمایت‌هایی در بخش خصوصی تعریف کرد شاید امکان برای ورود سرمایه‌گذاران برای ساخت بیمارستان در تهران فراهم شود.
بنیادی می‌افزاید: در چهار، پنج سال اخیر در تقویت اورژانس‌ها و تخت‌های اورژانس تحولی صورت گرفته است، همچنین تخت‌های ICU،CCU و بخش‌های نوزادان و قلبی نیز افزایش یافته است. به‌عنوان مثال در حوزه انتخابیه اینجانب در کاشمر بیش از 20 تخت ICU در منطقه ایجاد شده است.
هرچند این تحولات با تاخیر آغاز شده و باید از سال‌ها قبل استراتژی در این‌باره تعریف می‌شد تا هر دولتی بخشی از آن را تحقق می‌داد و تمام بار بر دوش دولت یازدهم و دوازدهم نبود، اما امیدواریم باتوجه به فضای اقتصادی سخت دولت در سال‌های آینده به اهداف برسیم.
او تاکید می‌کند: ارجاع بیمار به بیمارستان و تخت‌های بیمارستانی بنابر دستور پزشکان صورت می‌گیرد، بنابراین هرآنچه بتوانیم بالین‌محور عمل نکنیم و طب سرپایی و قدرت تصمیم‌گیری خارج از سیستم بستری در پزشکان تقویت شود در این صورت قطعا موفق‌تر می‌شویم.
درمقابل هرچه تخت بیمارستانی بسازیم و در ارجاع بیمار به بیمارستان و نظام‌بستری نتوان مساله را حل کرد دچار کمبود تخت هستیم. بنیادی می‌افزاید: برخی تقاضاهای خودالقایی از سوی بیماران وجود دارد که براساس آن افراد بدون آنکه اندیکاسیون بستری داشته باشند بستری می‌شوند.
همچنین اگر سیستم ارجاع پزشک خانواده و پرونده سلامت الکترونیک به درستی اجرا شود از بستری‌های مجدد جلوگیری می‌کند، زیرا دلیل و علائم‌بستری در پرونده الکترونیک بیمار ثبت شده و این اطلاعات در اختیار پزشک دوم و سوم قرار می‌گیرد و نیاز به بستری را کاهش می‌دهد.
