به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، البته به این ترتیب که در روزهای پرمصرف تابستان از کشورهای ارمنستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان برق وارد می‌کند و در مابقی روزهای سال بیشتر به این کشورها برق صادر می‌کند. این روزها که مصرف برق به اوج خود رسیده و در شرایطی بحرانی قرار دارد، بحث صادرات و واردات برق کشور بیشتر از هر زمانی مورد توجه قرار گرفته است. مصرف برق ایران در مرز 57 هزار مگاوات قرار دارد و مسئولان مدام تأکید می‌کنند که در این شرایط صادرات برق ایران به صفر نزدیک شده و در عوض واردات برق به اوج خود رسیده.
تا اندازه‌ای آمارهای شرکت مدیریت برق و همچنین شرکت توانیر هم این ادعا را تأیید می‌کنند. البته آمار روشنی از حجم توافق‌های برقی ایران و این کشورها در دست نیست اما آمارها نشان می‌دهد که در پیک مصرف (اوج) روزهای اخیر واردات بر صادرات برق به شکل ملموسی غلبه دارد.
افزایش تبادل برق به بیش از 25 میلیارد کیلووات ساعت
صنعت برق ایران تقریباً با تمام کشورهایی که مرز مشترک خاکی دارد تبادل برق انجام می‌دهد. در شرایط فعلی، روزانه ٧٠٠ مگاوات برق از کشورهای ارمنستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان برای تأمین نیاز دوره اوج مصرف وارد می‌شود. جمهوری آذربایجان امسال برای نخستین بار تبادل برقی خود را با ایران شروع کرده است. در این باره همایون حائری معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی گفت: شبکه‌ای را با همراهی جمهوری آذربایجان احداث کرده ایم، اما تا به حال با این کشور تبادل قابل توجه برق نداشتیم، امسال برای نخستین بار حدود 170 تا180 مگاوات با آنها تبادل می‌کنیم و ظرفیت واردات از کشورهای دیگر را هم افزایش داده‌ایم.
او ادامه داد: «با غالب کشورهای همسایه ارتباطات برقی داریم و از برنامه‌های دولت دوازدهم هم این است که این ارتباطات را پررنگ‌تر کنیم. صادرات و واردات برق نه تنها اقتصادی است، بلکه می‌تواند کشورها را به هم نزدیک‌تر کند و در این زمینه در حال کار هستیم و امسال هم برای نخستین بار با آذربایجان تبادل برقی داریم، اما برای گسترش صادرات باید برای کشورهای دیگر شبکه جدیدتری احداث کنیم و تبادل برقی را با کشورهایی نظیر افغانستان، ترکیه، ارمنستان، عراق، پاکستان و ترکمنستان بیشتر کنیم.»
از آنچه که حائری می‌گوید و آمارها از آن حکایت دارد، برمی آید که در حال حاضر واقعی نشدن قیمت برق، فرسوده و قدیمی بودن شبکه نیروگاهی وافزایش مصرف برق ازجمله دلایل محدود کننده تبادلات انرژی است، اما با این حال ایران گسترش مراودات برقی خود با کشورهای همسایه را دنبال می‌کند. اما معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی درباره توان و ظرفیت افزایش صادرات برق اظهار کرد: « ما هر اندازه که درخواست شود، می‌توانیم تأمین کنیم. بخصوص بعد از تابستان که ظرفیت بالایی داریم اما نیاز به ساخت شبکه و تقویت خطوط است. اگر شبکه جدید احداث کنیم می‌توانیم تا پایان دولت تبادل برق را به بیش از 25 میلیارد کیلووات ساعت در سال برسانیم. هم‌اکنون حدود 14 میلیارد کیلووات ساعت است، یعنی می‌توانیم در طول چند سال این عدد را دو برابر کنیم که این موضوع کمک زیادی به درآمدزایی و کاهش بدهی‌های صنعت برق می‌کند. البته ناگفته نماند که در بحث صادرات برق فقط یک طرف موضوع ما هستیم اما باید با کشورهای دیگر مذاکره و سرمایه‌گذاری شود.»
صادرات برق ایران
اگرچه در تابستان به خاطر رشد افسارگسیخته مصرف برق ایران توان صادرات آن را از دست می‌دهد اما تراز تبادل برق کشور در سال مثبت است، اما ایران قرار است که در سال 1400 به هاب انرژی منطقه خاورمیانه تبدیل شود، از این رو به نظر می‌رسد که میزان صادرات برق آن باید از مرز 10 تراوات برساعت عبور کند. با این حال هم‌اکنون هم صادرات برق ایران در سال شرایط خوبی دارد. در میان 8 کشوری که با آنها تبادل انرژی داریم، بزرگترین مشتری برقی کشور عراق است که البته به خاطر بدهی یک میلیارد دلاری این کشور به ایران و نیاز فعلی در داخل مدتی است که صادرات برق به آن متوقف شده است. رضا اردکانیان، وزیر نیرو اخیراً در این باره با اشاره به قطع صادرات برق به این کشور بر مبنای توافق و اصول بین‌المللی اظهار کرد: «در شرایط فعلی، اولویت ما تأمین نیازهای داخل کشور است. هر قرارداد و موافقتنامه مبادله انرژی، چارچوب‌ها و الزاماتی دارد که از جمله آن ،این است که کشور صادرکننده در مواقعی که خودش نیاز شدید دارد ابتدا به تأمین نیاز خود بپردازد.» اما به هر حال آخرین آمارها نشان می‌دهد که کشور عراق با واردات حدود 5 هزار مگاوات در سال بزرگترین واردکننده برق از ایران است.
پس از عراق، کشور ترکیه در جایگاه دوم واردات برق از ایران قرار دارد. دامنه صادرات برق به این کشور از 525 مگاوات تا 2 هزار و 395 مگاوات گزارش شده است. بیشترین صادرات برق ایران به ترکیه در سال 92 در بازه بیش از 2 هزار و 300 مگاوات و پس از آن سال 93 در بازه بیش از 2 هزار مگاوات صورت گرفت. افغانستان از دیگر کشورهای همسایه است که جایگاه سوم در واردات برق را برای خود به ثبت رسانده است. این کشور سالی 820 مگاوات واردات برق از ایران داشته است.
پاکستان چهارمین کشور در زمینه واردات برق از ایران است. صادرات برق به پاکستان از سال 89 تاکنون به رقم بالاتر از 486 مگاوات افزایش یافته است. نخجوان از دیگر کشورهایی است که صادرات برق به آنجا از 70 مگاوات به 48 مگاوات کاهش داشته است. بیشترین میزان صادرات به سال 89 تعلق دارد که با گذشت زمان و پیمودن شیب ثابت به حجم 48 مگاوات رسید.
ارمنستان در سال 89 به میزان 118 مگاوات واردات برق از ایران داشته که این حجم طی سال‌های بعد افت را تجربه کرد. اما واردات ترکمنستان از ایران هنوز کمتر از یک مگاوات است.
کشور آذربایجان طی 7 سال گذشته تنها در دو سال 91 و 96 واردات برق از ایران داشته که میزان آن در سال 91 در حدود 0.3 مگاوات و در سال 96 در حدود 0.9 مگاوات بوده است.
ناگفته نماند که بررسی تاریخچه صادرات برق، نشان از صادرات و تبادل برق از ایران به میزان بیش از یک دهه داشته، البته انتقاداتی نظیر صادرات بدون برنامه و مدل خاص به آن وارد شده است و برای ارتقای شرایط کشور و تبدیل شدن به هاب منطقه، باید استراتژی خاصی طراحی شود.
افزایش وابستگی کشورهای منطقه و همسایه به برق ایران و مهیا کردن بستر اتصال شبکه برق ایران به دیگر مناطق جهان نظیر اتصال خطوط انتقال به روسیه، اروپا، شمال آفریقا و ساخت خطوط دریایی به کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله دیگر اهدافی است که باید پیگیری شود.
