فصل آشتی بزرگان صنعت نفت با بورس رسید - میثم طاهری*

صنعت نفت بر اساس برنامه ششم توسعه به 200 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد که ١٣٠ میلیارد دلار آن به بخش بالادستی (اکتشاف و تولید) و بقیه به بخش پایین دستی (پالایش، پتروشیمی و ...) تعلق دارد.
تامین این حجم از منابع مالی، فراتر از توان بخش داخلی است، بنابراین تلاش می شود با ایجاد سبد سرمایه گذاری، از روش های مختلف تامین مالی برای اجرای پروژه های گران قیمت این صنعت استفاده شود.
مهمترین راه تامین مالی در نفت به ویژه بخش بالادستی، سرمایه گذاری خارجی است، اما به علت تحریم و محدودیت های بین المللی، راه دستیابی به این ابزار بسته است، بنابراین باید به سراغ راهکارهای دیگر رفت که از جمله آنها می توان به منابع صندوق توسعه ملی، بازار پولی و بانک و بازار سرمایه اشاره کرد.
البته مشکلات و چالش های نظام بانکی کشور این روزها افزایش یافته است به طوری که در پروژه های کلان از جمله صنعت نفت نباید چشم امید به آن داشت.
منابع صندوق توسعه ملی نیز که محدود بوده و پاسخگوی همه طرح های کلان صنعت نفت نیست، البته همگان نیز می دانند که صندوق توسعه ملی بیشتر از آنکه به صنعت نفت کمک مالی کند، از درآمدهای نفتی، پول دریافت کرده و صندوق خود را پرباتر می کند.
بر این اساس، نیاز به ابزارهای دیگر مالی است تا مسیر اجرای پروژه های نفتی تداوم داشته و خللی در روند تولید ایجاد نشود؛ در میان ابزارهای مالی مختلفی که می تواند دست صنعت نفت را در شرایط سخت مالی بگیرد، بورس و بازار سرمایه از بقیه کارآمدتر است که چندان در میان اهالی صنعت نفت شناخته شده نیست.
گرچه در بخش پایین دستی صنعت نفت به ویژه طرح های پتروشیمی و پالایشی به صورت محدود از بورس برای تامین مالی پروژه ها استفاده شده، اما این ابزار چندان در بخش بالادستی صنعت نفت (اکتشاف و تولید) به کار گرفته نشده است.
مهمترین تامین مالی برای بخش بالادستی صنعت نفت در روزهای پایانی سال 1394 انجام شد که از طریق آن، 50 هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت برای اجرای طرح های توسعه میدان های نفتی غرب کارون و میدان گازی پارس جنوبی جذب شد.
با وجود اینکه پس از آن چند بار از احتمال بکارگیری ابزارهای مالی بورس برای اجرای پروژه های مهم نفتی سخن گفته شد اما هیچ کدام عملیاتی نشد؛ در واقع پیشرفت مذاکرات هسته ای و اجرای برجام، عده ای از بزرگان صنعت نفت را متوجه جذب سرمایه گذاری خارجی کرد و بورس کمتر مورد توجه قرار گرفت و صنعت نفت را از این ابزار مهم مالی محروم شد.
مهمترین اصل برای تامین مالی در صنایع مختلف، ایجاد سبد سرمایه گذاری و متنوع کردن ابزارهای تامین مالی است تا امنیت سرمایه گذاری ها هر چه بیشتر افزایش یابد. اما به نظر می رسد با اقدام اخیر رئیس جمهوری آمریکا در خروج از برجام و بازگرداندن تحریم ها و فشار این کشور به خارج شدن شرکت هایی مانند توتال از ایران، فرصتی برای آشتی دوباره صنعت نفت با بورس فراهم شده است.
گرچه تاکنون زمزمه هایی از برنامه شرکت ملی نفت برای راه اندازی «صندوق های پروژه» برای اجرای طرح های نفت در بورس شنیده شده، اما پیگیری ها نشان دهنده احتیاط و محافظه کاری مدیران نفتی برای تامین مالی پروژه های نفتی از طریق بورس است و روند مذاکرات برای اجرایی کردن این روش ها به کندی پیش می رود.
بر اساس طرح جدید وزارت، قرار است تامین مالی اجرای طرح های نگهداشت و تولید 29 میدان نفتی از طریق راه اندازی «صندوق های پروژه» در بورس انجام شود که بازپرداخت همه اصل و فرع پول از محل اجرای طرح‎ها خواهد بود که البته اکنون مذاکره اولیه باقیمانده است.
شاید علت اصلی احتیاط و خودداری بزرگان و مدیران صنعت نفت در استفاده از ظرفیت های بورس و بازار سرمایه به ناآشنایی این مدیران با بورس و ظرفیت های بازار سرمایه باز می گردد که برای رفع آن نیاز به تجدید نظر در برنامه ها و ساختار مالی و سرمایه گذاری و همچنین جوانگرایی در مدیران این صنعت است.
...................................
* خبرنگار حوزه انرژی