خشکسالی آنها را تا پشت دروازه‌های شهر رانده است. مردمی که در شهر خانه دارند اما شهرنشین به‌حساب نمی‌آیند. کسانی که بی‌آبی باغ و مزرعه‌شان را خشک کرده‌است خودشان را به شهر رسانده، ولی به درون آن راه پیدا نکرده‌اند. همچنان که روستا‌ها از جمعیت خالی می‌شود حاشیه شهرها رشد می‌کنند.
به گزارش ، روزنامه همشهری در ادامه نوشت: حالا «عبدالرضا رحمانی‌فضلی» وزیر کشور می‌گوید: «مهاجرت از استان‌ها و شهر‌هایی که با خشکسالی مواجه هستند بیشتر شده است و در این صورت باید منتظر تغییر بزرگی در جمعیت شهرها باشیم.» حاشیه‌نشینان حالا در اطراف شهرها برای خود سرپناهی ساخته‌اند و محله‌های بزرگی را به‌وجود آورده‌اند که حاشیه نام گرفته است. بعضی از آنها هم توانسته‌اند خود را به عمق شهر بکشانند اما باز هم در محله‌هایی زندگی می‌کنند که اگرچه بیرون از شهر نیست، اما حاشیه آن محسوب می‌شود. جایی که شهرداری پولی ندارد تا خرج آن کند. خود آنها هم آنقدر درآمد ندارند که بتوانند خانه‌های محکم و پایدار بسازند. در شرایط اقتصادی فعلی که روزبه‌روز بر نگرانی‌ها افزوده می‌شود، شهر‌داری‌ها هم باید به فکر تأمین مخارج جاری شهر باشند و هم راهی برای این حاشیه‌های فرسوده پیدا کنند. هفته پیش نتایج پژوهشی منتشر شد که با استفاده از داده‌های سرشماری عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران به‌دست آمده بود. براساس نتیجه این پژوهش، مهاجرت درون استانی از مناطق محروم به سمت شهر‌های بزرگ حجم زیادی از جمعیت را جابه‌جا کرده که این اتفاق در استان‌های تهران، خراسان رضوی، فارس، اصفهان، خوزستان و مازندران بیشتر رخ داده است.
خودکفایی در حل حاشیه‌نشینی
محمد حضرت‌پور ،شهردار ارومیه
حاشیه‌نشینی به‌دلیل جنگ و برخی ناامنی‌هایی که در اوایل انقلاب و ابتدای جنگ رخ داد در سال‌های دهه 60 به‌وجود آمد و حداقل 2هزار هکتار از بهترین زمین‌های اطراف شهر زیر ساخت‌وساز غیرمجاز رفت. در سال1390 با همکاری وزارت راه و شهرسازی، استانداری و شورای شهر یک برنامه 6ساله طراحی کردیم تا این مناطق جذب شهر ارومیه شوند. وقتی به‌صورت قانونی در محدوده شهر قرار گرفتند، در بیشتر از 8میلیون مترمربع جدول گذاری، آسفالت ریزی و هدایت آب‌های سطحی را انجام دادیم. در سال‌های 96 و 97 شورای شهر 28زمین در این مناطق را در اختیار دانشگاه علوم پزشکی قرار داد تا در آنها مراکز بهداشت و درمان ساخته شود. همزمان شهرداری 15فرهنگسرا هم ایجاد کرد. همه آن ساختمان‌های ناپایدار را در قالب پروانه ممیزی کردیم و پرونده‌ها به کمیسیون ماده100 ارجاع شدند. ماده100 یا به آنها دستور استحکام بنا داد یا حکم تخریب صادر کرد. آنهایی که اسکلت فلزی یا بتنی داشتند و بنا به‌نظر نظام مهندسی و آیین‌نامه 2800 تأیید شده بودند، تأییدیه ساخت گرفته‌اند اما باید عوارض ساخت را به شهرداری پرداخت کنند. از آنها 50درصد عوارض دریافت و همان را 10ساله تقسیط کردیم تا قادر به پرداخت باشند. بعد از سال91 هم دیگر هیچ ساختمانی به شهر اضافه نشد و به‌شدت با آن برخورد کردیم. الان این محله‌های جدید برای نخستین سال هزینه خدمات شهری را پرداخت می‌کنند که هر 3ماه 50هزار تومان است.
نیمی از جمعیت زاهدان حاشیه‌نشین هستند
عبدالقادر پربار، شهردار زاهدان
با وقوع خشکسالی‌های اخیر در استان نخستین مقصد مهاجرت، شهر زاهدان است زیرا تا مسافت طولانی شهر بزرگ دیگری وجود ندارد که پذیرای کشاورزان و روستاییان مهاجر باشد. حاشیه‌نشینی در زاهدان دارای یک ویژگی نسبت به شهر‌های دیگر است و آن اینکه اگرچه جمعیت حاشیه‌نشین به نسبت دیگر کلانشهر‌ها زیاد به‌نظر نمی‌آید اما به نسبت جمعیت شهر بسیار زیاد است. در واقع 300هزار نفر جمعیت حاشیه‌نشین حدود نیمی از جمعیت ساکن در این شهر را تشکیل می‌دهد. مشهد به لحاظ جمعیت حاشیه‌نشین در رتبه اول است اما زاهدان از نظر کیفیت پایین زندگی در حاشیه و مشکلات آن در جایگاه اول قرار دارد. با توجه به اینکه بودجه شهرداری ازطریق مردم و با مشارکت آنها تأمین می‌شود، وصول عوارض، کسب درآمد و در پایان ارائه خدمات در این محل‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو است. دفاتر تسهیل‌گری اقدام بسیار خوبی برای ایجاد ظرفیت و کاهش این مشکلات است و نکته مثبت در این بین وجود انگیزه کافی میان همه این دستگاه‌هاست. اما مشکل نبود هماهنگی است. در این زمینه حتی اگر نتوانیم باهم هماهنگ شویم حداقل از اقدامات هم مطلع شویم. محله‌های شیر‌آباد، کریم آباد، قاسم‌آباد، همت‌آباد و بلوار رسالت تنها قسمتی از این بافت بزرگ حاشیه‌ای زاهدان هستند که جمعیت زیادی را در خود جای داده‌اند. شهرداری در این مناطق هزینه می‌کند اما این گروه توان پرداخت عوارض شهری را ندارند زیرا خانه‌ها سند ندارند.
حاشیه‌ها در بافت روستایی
حجت‌الله نوروزی ،شهردار اصفهان
حاشیه‌نشینی جدید در اصفهان ریشه در خشکسالی دارد و هر روز هم سرعت می‌گیرد. تا وقتی مشکل آب زاینده‌رود حل نشود این روند ادامه دارد و افرادی که دیگر امکان کشاورزی ندارند از شرق استان به طرف شهر اصفهان می‌آیند. قبلا هم مشکل حاشیه‌نشینی وجود داشته زیرا اصفهان صنعتی است اما اکنون خشکسالی به آن شدت داده است. این حاشیه‌ها در بافت روستایی مستقر می‌شوند و در اطراف شهر رشد می‌کنند و به شهر ملحق می‌شوند. ما برای رفع مشکل اسکان غیررسمی برنامه مشترکی با وزارت راه و شهرسازی و همینطور مشارکت مردم اجرا می‌کنیم که در آن ابتدا یکی از زمین‌های خالی مجاور این بافت را خریدیم و تخریب و تسطیح کردیم. بعد خود مردم در آن بنا‌های پایدار می‌سازند و ما هم پروانه رایگان می‌دهیم. کسانی که در بخشی از حاشیه‌ها ساکن هستند در این ساختمان‌ها مستقر می‌شوند. بنا‌هایی که آنها ترک کرده‌اند نیز زیر ساخت‌وساز جدید می‌رود و همینطور ادامه می‌دهیم. در بافت فرسوده نیز مشابه همین عملکرد دنبال می‌شود اما همه این اقدامات تا وقتی که مشکل آب زاینده‌رود حل نشود مؤثر نخواهد بود. در محله‌های حصه، قائمیه و زینبیه مشکل حاشیه‌نشینی زیاد است. در زینبیه از استان‌های مجاور هم آمده‌اند و بعد در خانه‌های کوچک و نامناسب ساکن شده‌اند. خشکسالی روی حاشیه‌نشینی خیلی تأثیر می‌گذارد ولی باید حاشیه‌نشینی را با نوار‌های فضای سبز یا با ایجاد حریم مهار کنیم.
نیاز به انتشار اوراق مشارکت
قاسم تقی‌زاده خامسی، شهردار مشهد
در مشهد بیشتر از یک میلیون و 200هزار نفر حاشیه‌نشین داریم؛ یعنی 30درصد جمعیت شهر مشهد. غالب این افراد در همین نوع خانه‌ها با حداقل زیرساخت‌ها زندگی می‌کنند؛ یعنی در کوچه‌های باریک، بدون آب و برق و گاز یا با استفاده غیرقانونی از این موارد. واحدهای زیادی در حاشیه و اطراف شهر مشهد داریم که نمی‌شود آنها را باز آفرینی کرد و راهی به جز نوسازی ندارد، برای همین ابتدا باید مکان‌هایی آماده شود تا ساکنان آنها را منتقل کنیم. درباره بافت پیرامون حرم مطهر به آقای رئیس‌جمهور پیشنهاد دادم که ما و دولت به‌صورت مشترک در 3سال و هرسال هزار میلیارد تومان و در مجموع 3هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت منتشر کنیم. اگر دولت مجوز انتشار 3هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت را بدهد و پرداخت 50درصد آن را بپذیرد می‌توانیم نیازهای زیربنایی پروژه نوسازی بافت فرسوده اطراف حرم مطهر را در مدت 3سال تمام کنیم. دولت فرمولی را پیشنهاد کرده که طبق آن وام 6درصدی پرداخت می‌کند اما این وام درصورتی پرداخت می‌شود که استفاده‌کننده از آن، در بانک سپرده‌گذاری کند. ما به دولت پیشنهاد کردیم که وام را به جای 6درصد
با نرخ 9درصد اما بدون نیاز به سپرده‌گذاری در بانک پرداخت کنند. در این صورت می‌توانیم در 3سال باقی‌مانده از عمر دولت، 10هزار واحد مسکونی دربافت‌های فرسوده بسازیم.
شهردار غیرپاسخگو
انتظار می‌رفت پس از انتخابات پرشور شورا‌ها که نشانه اعتماد شهروندان به نظام مدیریتی شهر بود، شهرداران در مقابل رسانه‌هایی که می‌خواهند مشکلات این حوزه را بیان کنند، اصول شفاف‌سازی و ارتباط مردمی را حفظ کنند. متأسفانه پس از تماس‌های متعدد با دفتر شهرداران برخی شهرها مانند «شیراز» و «تبریز» و گذشت چند هفته از موعدی که بنا بود نظرات آنان را در روزنامه منتشر کنیم، هیچ ارتباطی با آنان ممکن نشد. این کم کاری بی‌شک نشانه ضعف دستگاه اطلاع‌رسانی در چنین ارگان‌هایی است. تلاش روزنامه همشهری برای ارتباط با شهرداران کلانشهر‌ها همچنان ادامه دارد.
