خبرگزاری مهر-گروه هنر-زهرا منصوری: فیلم سینمایی «مرداد» به کارگردانی بهمن کامیار که این روزها روی پرده سینماها است به موضوع سقط جنین می پردازد و درباره زوج جوان پرستاری است که بعد از سال ها زندگی مشترک می خواهند صاحب فرزند شوند اما به علت سابقه سقط جنین، از نظر پزشکی فعلاً امکان آن فراهم نیست و درمان های خاصی را می طلبد. زوج جوان به سختی در حال فراهم کردن هزینه درمان ناباروری و سفر به لندن هستند تا اینکه اتفاقاتی باعث تردید زن برای ادامه مسیر درمان می شود.
در «مرداد» بازیگرانی همچون محمدرضا فروتن، مهتاب کرامتی، رعنا آزادی ور، بهنوش بختیاری، اندیشه فولادوند، بابک بهشاد، لیلی فرهادپور، مجید گل زاده، نیلوفر مولایی و ... به ایفای نقش پرداخته اند.
این فیلم در شرایطی اکران شد که چندان فرصت دیده شدن پیدا نکرد؛ برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال از یک سو و تعداد اندک سالن های نمایش دهنده از سوی دیگر باعث شد این فیلم و تعدادی دیگری از فیلم در اکران بسوزد.
با بهمن کامیار کارگردان این اثر در خبرگزاری مهر به گفتگو نشستیم که شرح بیشتر این گفتگو را در زیر می خوانید:
*پیش از این فیلم های زیادی با محوریت باروری و سقط جنین ساخته شده بود و شما هم در فیلمتان دوباره به این موضوع پرداخته اید. چرا این موضوع را انتخاب کردید؟
-فیلمنامه «مرداد» در سال 94 شکل گرفت. در آن سال آماری درباره سقط جنین از سوی وزارت بهداشت منتشر شد که تامل برانگیز و وحشتناک بود. در آن آمار به تعداد سقط جنین های غیرقانونی اشاره ای نشده بود در حالی که قسمت عمده ای از این سقط جنین ها به صورت مخفیانه و غیرایمن در محیط های غیربهداشتی و توسط افرادی صورت می گیرد که به صورت زیرزمینی این کار را انجام می دهند. در آن آمار سن افرادی که این عمل را انجام می دادند به دخترهای نوجوان 14، 15 ساله رسیده بود ضمن اینکه طبق گفته آموزش و پرورش، در یک سری از مدارس دخترانه عمل سقط جنین مشاهده شده است.
من هم قبول دارم که موضوع سقط جنین را بارها و بارها در سینما دیده ایم اما فیلم ما از نگاه زنی است که دست به سقط جنین زده است. ما می خواستیم ببینیم اتفاقی که بعد از سقط جنین در درون او رخ می دهد، چیست؟ زیرا چنین فردی خود را از نعمت مادر بودن محروم کرده و بعد از مدتی که تمایل به فرزندآوری دارد، می بیند که امکانش وجود ندارد. ما می خواستیم، ببینیم آن حسرت و پشیمانی در یک مادر به چه شکل نمود پیدا می کند.
من به قضیه «کارما» اعتقاد دارم از همین رو در «مرداد» می بینیم که شخصیت رویا بر خلاف شوهرش امیر که علت قضیه را پزشکی می داند، موضوع مادر نشدنش را بیشتر براساس موارد اخلاقی می بیند. او علاوه بر اینکه موضوع را به لحاظ پزشکی بررسی می کند و ناامید نیست در کنارش به نتیجه اخلاقی رسیده و آن تاثیر عملی است که در قبال خواست خدا انجام داده است به همین دلیل رویا دست به کارهای خیریه می زند و سعی می کند دگرگون شود و این موضوع باعث می شود در رابطه به همسرش دچار اختلاف شود.
*البته همانطور که در فیلم شما اشاره شده است بسیاری به دلایل اقتصادی دست به این کار می زنند.
- بله همینطور است. من بسیاری از هم دوره ای های خودم در دانشگاه، فامیل و نزدیکان را دیده ام که سال های سال از زندگی مشترکشان می گذرد و به رغم این که توانایی بچه دار شدن را به لحاظ پزشکی داشتند ولی این جسارت را نداشتند و مدام توجیهاتی برای خود می آوردند. این موضوع برایم جای سوال داشت که با وجود اینکه آنها رابطه زناشویی خوبی دارند اما بعد از گذشت 10 سال از زندگی زناشویی شان هنوز فرزندی ندارند و تنهایی های خود را با حیوانات خانگی مثل سگ و گربه پر می کنند. باید بپذیریم بعد از چند سال زندگی مشترک افراد دچار روزمرگی می شوند و دوست دارند یک محبت، رابطه و تعلق خاطر جدید در زندگی داشته باشند منتها این افراد جسارت فکر کردن به بچه را ندارند و توجیهاتی که برای خود می آورند، عموما اجتماعی و اقتصادی است برای مثال به کرات از آنها شنیده ام که می گویند اگر بخواهیم بچه دار شویم باید خانه خودمان را بزرگ کنیم یا مثلا به درآمد بیشتر فکر می کنند. همین افراد بعد از چند سال از تنهایی های آینده، دوران پیری و تنها ماندن در آن دوران می ترسند و آن زمان تازه به فکر بچه می افتند و می گویند کاش بچه داشتیم، اما این فکرها زمانی سراغشان می آید که هم بارور شدن سخت می شود و هم دیگر جسارتی برای این کار ندارند. برای مثال یک مرد با خود می گوید من الان چهل سالم است و اگر شصت ساله بشوم فرزندم تازه 17، 18 ساله می شود. به این فکر می کنند که یک پدر 60 ساله با یک بچه 17، 18 ساله چه سنخیتی دارد آیا می توانند همدیگر را درک کنند؟ فکر کردن به همه این موارد باعث می شود چنین زوجی تنها بمانند و در تنهایی خود حسرت بچه دار شدن را بخورند.
شخصیت رویا در فیلم «مرداد» ابتدا 2 بار سقط جنین خود را توجیه می کند ولی در انتها پشیمان است و فکر می کند تاوان همین اشتباهات را پس می دهدو او حسرت می خورد و شوهرش امیر هم با کار شبانه روزی تاوان پس می دهد.
*البته همانطور که گفتید سن سقط جنین در کشور کاهش پیدا کرده و به دختران نوجوان هم رسیده است. چرا در فیلم به این موضوع بیشتر اشاره نکردید؟
-این فیلم به صورت محدود اکران شده است و بعید می دانم جمعیت زیادی توانسته باشند به تماشای «مرداد» بنشینند با این وجود از واکنش های برخی زوج های جوان متوجه شدم این فیلم تاثیر زیادی روی زن ها گذاشته و هدف ما هم همین بود چون سقط جنین درنهایت با اجازه زن رخ دهد.
ما به دلیل یک سری محدودیت ها در فیلمنامه صرفا اشاره ای به برخی از موضوعات داشتیم مثل آن دختر نوجوانی که برای سقط جنین نزد یکی از شخصیت های فیلم با نام سوگول می رود. ما با این کار می خواستیم نهیبی به جامعه بزنیم و بگوییم سن این موضوع به دختران دبیرستانی هم رسیده است. یک دانش آموز دختر نباید دغدغه این را داشته باشد که جنین خود را سقط کند؛ این موضوعی است که می توانست در فیلمنامه پر و بال بیشتری بگیرد اما متاسفانه با توجه به محدودیت هایی که در فیلمنامه داریم، این امر میسر نشد. البته من فکر می کنم آدم های باهوش و افرادی که می دانند در آثار ما محدودیت هایی وجود دارد، متوجه می شوند و همین میزان اشاره هم می تواند در آنها دغدغه ایجاد کند.
ما با این کار می خواستیم نهیبی به جامعه بزنیم و بگوییم سن این موضوع به دختران دبیرستانی رسیده است*فیلمنامه هایی درباره سقط جنین، باروری و... بیشتر در همان مرحله ایده باقی می مانند. فکر نمی کنید فیلم شما هم دچار همین مشکل شده است؟
- درباره این موضوعات در سینمای ایران حرف زیاد زده شده و فیلم های زیادی ساخته شده است و این که تعدادی از آنها در مرحله ایده باقی می مانند به این دلیل است که بیان یک سری از زیرمتن ها در سینمای ایران محدودیت دارد و نمی شود به همه ابعاد این موضوع پرداخت، به تبع مخاطب هم دچار سردرگمی و گیجی می شود.
راهکار من برای پیشگیری از این مشکل این است که زاویه نگاهمان را تغییر دهیم و بیشتر وارد درامی شویم که درون شخصیت زن قصه رخ می دهد؛ یعنی زنی که با دست خودش، خود را از نعمت مادر شدن محروم کرده است و همین موضوع باعث ایجاد شک و تردید نسبت به همسرش، ایجاد سردی و فاصله با همسرش می شود. تاثیری که این موضوع در زندگی زوجین می گذارد این است که زندگی آنها را به یک بهمن و سردی می رساند و دیگر از مرداد و گرما خبری نیست. این گرما بچه ای است که می تواند زندگی را از بهمن خارج کند.
*قصه فیلم «مرداد» دیر شروع می شود و همین مساله مخاطب را دچار سردرگمی و کلافگی می کند.
-بخشی از این موضوع به نقص فیلمنامه بازمی گردد و من قبول می کنم که فیلمنامه نقص دارد چون «مرداد» اولین تجربه من بود ضمن اینکه فیلمنامه در مرحله ساخت دچار تغییراتی شد که من بعدا از اعمال آن تغییرات، پشیمان شدم البته این موضوع مربوط به اصلاحیه ارشاد نیست. ما به صورت گروهی با عوامل فیلم درباره فیلمنامه صحبت می کردیم که در آن گروه من تحت تاثیر برخی از نام ها بودم چراکه آنها افراد باتجربه تری از من بودند از همین رو وقتی نظراتی درباره سکانس ها و فیلمنامه می دانند، احساس می کردم بهتر است به توصیه های آنها توجه کنم در حالی که وقتی بعدا فیلم تمام شد و در تدوین نقایص را دیدم، متوجه شدم که فیلم به همان نکاتی نیاز دارد که آن زمان حذف شده بود ولی دیگر وقت نداشتیم و کار از کار گذشته بود پس «مرداد» را نسخه کاملی از فیلمنامه خودم نمی دانم.
فیلم «مرداد» با فیلمنامه «مرداد» تفاوت دارد و فیلمنامه به مراتب از فیلم کامل تر بود. من هم می دانم که از جمله نقایص فیلم این است که اتفاق اولیه دیر رخ می دهد و شاید حوصله مخاطب سر برود. البته بحث خیانت را به صورت تعمدی آوردیم و رویا بر اساس سردی که در روابط زناشویی خود با همسرش به وجود می آید به همسرش مشکوک می شود که البته این موضوع طبیعی است چراکه اولین واکنش خانم ها در این مواقع حدس خیانت و به میان آمدن پای یک زن دیگر است. مساله خیانت باید در فیلمنامه گنجانده می شد منتها من خیلی زود این موضوع را برای مخاطب حل کردم و نشان دادم که موضوع خیانت نیست.
*ما محمدرضا فروتن را بارها در نقش مردی آرام، مرموز و کم حرف دیده ایم که هرچند به نظر نمی رسد بدذات باشد اما این سوتفاهم را در شخص مقابلش به وجود می آورد که مشغول انجام یک کار بد مانند خیانت است و در «مرداد» دوباره این موضوع تکرار شده است.
- با توجه به اینکه «مرداد» اولین فیلم من بود، فکر می کردم برای دیده شدن فیلم اولم نیاز است که از یک سری بازیگران نامی استفاده کنم به همین دلیل بعد از گفتگو با رعنا آزادی ور تصمیم گرفتیم نقش های کنار وی بازیگران نامی تری باشند تا بتوانند به اکران فیلم کمک کنند که البته دیدیم هیچ کمکی نکردند. من سراغ بازیگرانی از این دست رفتم که مردم می شناسند و با آنها خاطراتی دارند که گزینه محمدرضا فروتن به فکرم رسید چون همانطور که شما گفتید من هم او را در نقش های این چنینی دیده بودم و نقش هایش را دوست داشتم.
نمی خواهم بگویم که انتخاب محمدرضا فروتن انتخاب درست و یا غلطی بود زیرا در آن زمانی که عوامل را انتخاب می کردیم به نظرم رسید که وی می تواند انتخاب خوبی باشد چون امتحان خود را در چنین نقش هایی پس داده است و مردم با او ارتباط برقرار کرده اند اما این را که مردم در «مرداد» تا چه حد با او ارتباط برقرار کرده اند، نمی دانم.
البته به این هم فکر کردم که ترکیب محمدرضا فروتن و رعنا آزادی ور و یا ترکیب فروتن و مهتاب کرامتی می تواند ترکیب جدیدی برای مخاطب باشد ضمن اینکه سال ها از هم بازی شدن محمدرضا فروتن و مهتاب کرامتی در «حس پنهان» می گذشت از طرفی اولین تجربه همکاری او با رعنا آزادی ور شکل می گرفت به همین دلیل فکر کردم مخاطب یک زوج جدید در سینما ببیند چون در حال حاضر یک سری زوج ها در سینمای ما در حال تکرار هستند.
من از انتخاب های خودم راضی هستم و اگر به عقب برگردم و بخواهم «مرداد» را دوباره بسازم به ترکیب بازیگران دست نمی زنم بلکه در چیزهای دیگر تغییر ایجاد می کنم.
ادامه دارد...
