روزگار ناخوش آرتمیا در ارومیه

آرتمیا محصولی استراتژیک است، اگر حیات این گونه جانوری به‌خطر بیفتد ‌صنعت شیلات نیز با خطر مواجه می‌شود.

به گزارش به نقل از همشهری، آرتمیا گونه‌ای سخت پوست کوچک است که قابلیت سازگاری با شوری بالا را دارد. این‌گونه جانوری به میگوی آب شور هم شهرت دارد.
دریاچه ارومیه یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های نوعی از آرتمیا در دنیاست. تا قبل از بحران کم‌آبی و کاهش سطح آب دریاچه، این‌گونه جانوری به وفور در دریاچه وجود داشت. حضور دسته‌های بزرگ فلامینگو در اطراف دریاچه ارومیه نشانی از حضور قابل توجه آرتمیا در دریاچه بود. آرتمیا نقشی مهم در اقتصاد دارد برای نمونه، آمریکا، قزاقستان، روسیه و چین بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان آرتمیای طبیعی در دنیا هستند و از همین طریق درآمد بالایی کسب می‌کنند. اما با بحرانی‌شدن وضعیت دریاچه ارومیه حالا این‌گونه جانوری روزگار خوشی ندارد. آرتمیا که نباشد فلامینگوها هم ‌کمتر مهمان ارومیه می‌شوند.
آرتمیا در برابر شوری آب بسیار مقاوم و از قرن‌ها پیش بخش مهمی از اکوسیستم دریاچه ارومیه بوده است. 20سال قبل و پیش از آغاز بحران دریاچه ارومیه، میزان آرتمیای موجود در دریاچه به اندازه‌ای بوده که می‌توانست نیاز دنیا را هم تأمین کند اما با کاهش سطح آب دریاچه و افزایش تبخیر و بالارفتن میزان شوری آب، تعداد آرتمیا در ارومیه کمتر و کمتر شده است.
ناصر آق، متخصص آرتمیا و رئیس پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه به همشهری می‌‌گوید: ‌از سال 86 میزان نمک دریاچه تقریبا به حد اشباع رسید و این میزان از تحمل آرتمیا فراتر رفت و این اتفاق از تراکم آرتمیا کاست. در چند سال اخیر هم شوری آب دریاچه به فوق اشباع و در تابستان به 600گرم در لیتر رسیده است به همین دلیل در این فصل آرتمیا نمی‌بینیم. به گفته او، اردیبهشت و خرداد بیشترین میزان آرتمیا در دریاچه دیده می‌شود.
آرتمیا گونه جانوری خاصی است. حتی در شرایطی که در دریاچه، آرتمیای زنده وجود نداشته باشد، تخم‌های آن در میان رسوبات نمک در دریاچه وجود دارد. تخم‌های آرتمیا بسیار مقاوم است و همزمان با کاهش شوری آب دریاچه، لاروهای آرتمیا از تخم بیرون می‌آیند. آق می‌گوید: «‌تخم‌های مقاوم آرتمیا می‌توانند تا 100سال هم باقی بمانند. تعداد بسیار زیادی از آنها در بستر دریاچه وجود دارد. تولیدمثل آرتمیا بسیار بالاست و هر 5روز تا یک هفته می‌تواند تولیدمثل داشته باشد.»‌

فلامینگوها به ارومیه نمی‌آیند

آرتمیا منبع تغذیه پرندگان مهاجر به‌خصوص فلامینگوهاست. زمانی که دریاچه مملو از آرتمیا بود، ‌دسته‌های بزرگ فلامینگوها در اطراف دومین دریاچه شور دنیا زیاد به چشم می‌خوردند. رئیس پژوهشکده آرتمیا می‌گوید: «سالانه بیش از 100هزار فلامینگو به ارومیه مهاجرت می‌کردند اما با کاهش آرتمیا، دیگر فلامینگو به ارومیه نمی‌آید مگر تعداد اندکی که به تالاب‌های ارومیه سفر می‌کنند. نیامدن فلامینگو به تنوع زیستی لطمه می‌زند.» آرتمیا محصولی استراتژیک است. میگو، خاویار‌، ماهی‌های زینتی و ماهیان دریایی از آن تغذیه می‌کنند و اگر حیات این جانور به خطر بیفتد، ‌صنعت شیلات و هزاران نفری که از این راه درآمد کسب می‌کنند نیز با خطر مواجه می‌شود.

کمک به دریاچه ارومیه با احیای آرتمیا

می‌توان جلوی بحران شوری آب دریاچه را گرفت تا آرتمیا مانند گذشته در بیشتر ماه‌های سال به وفور دیده شود. به گفته آق یکی از مشکلات دریاچه ارومیه وسعت زیاد و میزان تبخیر بالای آن است که اگر این وسعت کاهش یابد، ‌میزان تبخیر هم کم می‌شود. «اگر وسعت دریاچه به نیمی از وسعت سابق برسد، می‌توان در فاز جنوبی که رسوبات نمک کمتری دارد، ‌آرتمیا را احیا کرد.» 90درصد نمک‌های دریاچه در فاز شمالی قرار دارد و ضخامت نمک در این بخش به بیش از 4متر هم می‌رسد اما 90درصد آب‌های شیرین از جنوب دریاچه وارد می‌شوند و نمک‌ها را به شمال می‌برند. با کوچک‌تر کردن دریاچه می‌توان بخش جنوبی را احیا کرد. به‌گفته آق، اگر این طرح به اجرا درآید، با درآمد حاصل از احیای مجدد آرتمیا، می‌توان به راهکارهای دیگر برای احیای دریاچه رسید. طرح احیا قرار است دوباره به ستاد احیای دریاچه ارومیه برای بررسی مجدد داده شود.


آرتمیا؛ قابلیتی برای اشتغال و درآمدزایی

100سال قبل متخصصان انگلیسی اعلام کردند که دریاچه ارومیه آرتمیا دارد. سال 76 دکتر ناصر آق و همکارانش برای برداشت آرتمیا اقدام کردند اما زمانی با این موضوع موافقت شد که دیگر بحران دریاچه آغاز شده و کمی دیر شده بود.
این درحالی است که کشورهای آمریکا، چین، روسیه و قزاقستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان آرتمیا در دنیا شناخته شده و درآمد خوبی از این راه کسب می‌کنند. هند، ‌ویتنام و... نیز به صادرات آرتمیای مصنوعی و پرورش یافته مشغولند. هم‌اکنون در استان کرمان و در دل کویر پرورش آرتمیا آغاز شده و قرار است این طرح در هرمزگان و بوشهر نیز به اجرا درآید تا بتوان از این ظرفیت برای اشتغال و درآمدزایی استفاده کرد.