حضرت عزرائیل در یک لحظه جان چند نفر را می گیرد؟

گفته می شود حضرت عزرائیل (علیه السلام) جان می گیرد نحوه این کار چگونه است و چطور در یک لحظه، جان چند نفر را می گیرد. مثلا در یک حادثه مثل زلزله؟ در روایتی نقل شده شخصی که در حال جان کندن است دنیای بعد از مرگ را می بیند ولی در روایت دیگری آمده انسان نمی فهمد. مرده وقتی سنگ لحد را می گذارند، می خواهد بلند شود در آن زمان می فهمد که مرده. این دو روایت چگونه با هم جمع می شوند؟

ابتداء یک نکته عقلی را مطرح می کنیم و آن اینکه محدودیت های زمانی و مکانی در عالم ماده وجود دارد. اما فراتر از عالم ماده نه محدودیت زمانی هست و نه محدودیت مکانی. در عالم ماده اگر کسی اینجا بود دیگر نمی تواند جای دیگر باشد. اگر در این زمان بود دیگر نمی تواند زمان دیگری باشد. در واقع او در یک زمان خاص و مکان خاص حبس می شود. اما در عالم مجردات اصلاً این محدودیت مطرح نیست آنها به زمان و مکان احاطه و اشراف دارند و فراتر از زمان و مکان هستند. ملک الموت حضرت عزرائیل (علیه السلام) نیز از موجودات مجرد است و این محدودیت ها را ندارد.
این نکته در روایات به روشنی بیان شده است. در بعضی از روایات داریم که از عزرائیل سوال کردند شما چطور می توانی در آن واحد جان یکی را در شرق عالم و جان دیگری را در غرب عالم بگیری؟ ایشان فرمود: اگر ظرفی در اختیارتان باشد چه حالی نسبت به آن ظرف دارید هر گوشه ظرف را که بخواهید می توانید دست ببرید. کل زمین برای من مثل همان ظرف است که هر لحظه اراده کنم هر گوشه اش را دست بزنم می توانم.
از عزرائیل سوال کردند شما چطور می توانی در آن واحد جان یکی را در شرق عالم و جان دیگری را در غرب عالم بگیری؟ ایشان فرمود: اگر ظرفی در اختیارتان باشد چه حالی نسبت به آن ظرف دارید هر گوشه ظرف را که بخواهید می توانید دست ببرید. کل زمین برای من مثل همان ظرف است که هر لحظه اراده کنم هر گوشه اش را دست بزنم می توانم
در بعضی از روایات دارد که ایشان می گوید زمین و همه عالمی که در حیطه مأموریتشان هست مثل یک سکه در دستان شماست. سکه را هر طور دلتان بخواهد زیر و رو می کنید. این عالم هم که محدوده و قلمرو مسئولیت من است مثل همان سکه می ماند.
نکته بعدی اینکه حضرت عزرائیل (علیه السلام) تنها نیست. او فرشتگانی را تحت امر خود دارد یعنی در واقع توفّی جان ها به شکل طولی است. توفی کننده اصلی خود خداوند متعال هست " الله یتوفی الانفس حین موتها " بعد مأمور خداوند متعال، فرشته ای است به نام ملک الموت. البته ملک الموت اسم جنس است که به همه آن فرشته ها گفته می شود اما حضرت عزرائیل(علیه السلام) فرشته مقرب الهی است که رئیس همه فرشته هائی است که مأمور قبض ارواح هستند. حضرت عزرائیل(علیه السلام) هم تحت فرمان خود، فرشتگان زیادی را دارد که جان انسان ها را می گیرند.
در آیات قرآن به این مطلب زیاد اشاره شده: " توفته رسلنا " فرستادگان ما جانش را می گیرند نه حضرت عزرائیل (علیه السلام) .
در بعضی از آیات داریم: " إن الذین توفاهم الملائکة ظالمی أنفسهم؛ کسانی که ملائکه جانشان را می گیرند در حالی که به خود ظلم کردند."
از این آیات که توفی کنندگان را فرشتگان معرفی می کند در قرآن فراوان دیده می شود. بنابراین حضرت عزرائیل (علیه السلام) تنها نیست.
در اینجا مطلب دیگری مطرح هست اینکه بعضی معتقدند بر حسب مقام افراد توفی کننده ها فرق دارند. در بررسی مطالب در این زمینه درستی آن تأئید می شود. انسان هایی که مقامشان پایین است فرشته های معمولی تحت امر حضرت عزرائیل (علیه السلام) جانشان را می گیرند. انسان های مقرب و برجسته را خود حضرت عزرائیل (علیه السلام) متصدی قبض روحشان هست و بعضی هم ممکن است خود خداوند متعال مستقیماً قبض روح بکند.
توحید افعالی در توفی جانها هم وجود دارد. یعنی اینها در طول هم هستند خداوند متعال، حضرت عزرائیل (علیه السلام) و فرشتگان
یک نظر این هست و این نظر با نظر اول منافاتی ندارد. به هر حال آنهایی که قبض روح می کنند به امر حضرت عزرائیل (علیه السلام) است و حضرت عزرائیل (علیه السلام) هم به امر خداوند متعال است. به تعبیر دیگر توحید افعالی در توفی جانها هم وجود دارد. یعنی اینها در طول هم هستند خداوند متعال، حضرت عزرائیل(علیه السلام) و فرشتگان.
پس چنین تصور نشود حضرت عزرائیل (علیه السلام) تنهاست و اگر در یک گوشه زمین باشد در گوشه دیگر چکار می کند؟ ضمن اینکه این حرف ها برای ما که در این عالم ماده محدودیم مطرح است.
اما اینکه انسان هنگام مرگ آن دنیا را می بیند اگر منظور عالم برزخ است بله انسان در حالت احتضار گوشه هایی از عالم برزخ را مشاهده می کند. فرشتگان عالم برزخ را می بیند. ارواح مقدسه چهارده معصوم (علیه السلام) را می بیند که به بالینش آمده اند، ملکوت اعمالش، ملکوت ثروتش و ملکوت اهلش را می بیند که همگی از عالم برزخ هستند و از عالم ماده نیستند.
اگر منظور از اینکه انسان در هنگام مرگ و در حالت احتضار گوشه هایی از عالم ملکوت و برزخ را می بیند درست است همه انسان ها این طور هستند. اما آیا همه انسان ها آنچه را که از عالم مرگ و عالم برزخ و عالم ملکوت می بینند را می فهمند و درک می کنند که از آن عالم است یا نه؟
برخی تا مدت ها متوجه نمی شوند آنچه که می بینند مربوط به عالم دنیا نیست بلکه مربوط به عالم برزخ است.
مرگ ها دو نوع هستند. یک نوع مرگ ها را مرگ فجئه می گویند کسانی که با مرگ فجئه می میرند تا مدتی ممکن است متوجه نباشند که مرده اند فقط می بینند یک مرتبه صحنه عوض شد. مثلاً پشت ماشین نشسته و رانندگی می کند بر اثر تصادف یک مرتبه می میرد فقط می بیند صحنه عوض شد، چهره ها عوض شد، چهره هایی که قبلاً می دید اتوبانی که در آن رانندگی می کرد همه عوض شدند و تا مدتی متوجه نیست که مرده است بعد آرام آرام متوجه می شود.
دسته دوم کسانی که با مرگ طبیعی و در بستر می میرند. این افراد زمینه ذهنی از قبل برای آنها فراهم شده و متوجه هست که دارد از دنیا می رود. می داند که این بیماری، بیماریی است که سرانجام او را از پا در می آورد. اینها به محض اینکه مشاهده می کنند حالات برزخی و ملکوتی را، می فهمند که دارند وارد عالم برزخ می شوند و به محضی هم که مُردند متوجه می شوند. مخصوصاً مومنین و تأکید می کنم که مومنین کاملاً اشراف دارند.
انسان در حالت احتضار گوشه هایی از عالم برزخ را مشاهده می کند. فرشتگان عالم برزخ را می بیند. ارواح مقدسه چهارده معصوم (علیه السلام) را می بیند که به بالینش آمده اند، ملکوت اعمالش، ملکوت ثروتش و ملکوت اهلش را می بیند که همگی از عالم برزخ هستند و از عالم ماده نیستند
در روایات داریم مومن وقتی که او را تشییع می کنند متوجه می شود غسالش کیست و چه کسانی در تشییع جنازه شرکت کردند، متوجه می شود و برایشان دعا می کند. اولین نعمتی که به مومن داده می شود این است که به او می گویند ما همه کسانی که در تشییع جنازه شرکت کردند را بخشیدیم و مسائلی از این قبیل.
اما مطلبی که گفته شد تا انسان سرش به سنگ لحد نخورد، تا سنگ لحد را نگذارند متوجه نمی شود که مرده ریشه و منبع این سخن معلوم نیست و مشخص نیست این مطلب از کجا وارد شده؟ چون خیلی ها ممکن است اصلاً دفن نشوند و سنگ لحدی هم نداشته باشند آیا نمی فهمند که مردند؟ مثلاً کسی که در دریا غرق شده آیا اصلاً نمی فهمد که مرده؟ بعد از ده سال هم نمی فهمد که مرده؟ حتی بعضی جنازه آنها چند سال بالای دار بوده یا افرادی را به صلیب کشیدند و مدتی روی دار بودند آیا نفهمیدند که مرده اند؟ قطعا این سخن نمی تواند صحیح باشد.
البته بعضی ها ممکن است دیرتر و بعضی ها ممکن است زودتر متوجه بشوند اما به هر حال بعد از مدتی همه متوجه می شوند که وارد عالم برزخ شدند و بعد هم سوال نکیر و منکر آنها شروع می شود. تأکید می کنم انسانهای مومن و کسانی که با مرگ فجئه ( مرگ ناگهانی) از دنیا نرفتند از همان ابتدا متوجه هستند که دارند وارد عالم برزخ می شوند. چطور ممکن است که فهمیدن انسان مقید به این باشد که آن سنگ را بگذارند و اگر سنگ را نگذاشتند انسان متوجه نشود.
خلاصه سخن:
قبض روح اموات یک مرحله ای است که به امر حضرت عزرائیل (علیه السلام) است و حضرت عزرائیل (علیه السلام) هم به امر خداوند متعال عمل می کند و در این جریان فرشتگان بسیاری او را یاری می دهند و اینها در طول هم هستند. انسان در حالت احتضار گوشه هایی از عالم برزخ را مشاهده می کند.

بازآوری: دکتر جعفری