راه درمان خطرناک ترین آلزایمر دنیا

در بینش و نگرش اسلامی، انسان به دنیایی غیر از این دنیای مادی و پست تعلق دارد. جایگاه و ارزش انسان آنقدر گرانبها و ارزشمند است، که زیباترین دارایی های مادی جوابگوی قیمت و ارزش انسان نیست، با این حال افراد ناآگاه از زیبایی های زندگی و حیات ابدی، آنچنان خود را گرفتار زندگی مادی می نمایند، که گویی زندگی محصور در این زمین خاکی قابل توصیف و تصور است. این در حالی است که آموزه های ناب اسلامی برای انسان، جایگاهی فراتر از ماده قائل بوده و بهشت و نعمت های ارزشمند و غیر قابل توصیف آن را سزاوار انسان معرفی می نماید.

در روایتی از امام علی (علیه السلام) نقل شده است: «وَ اعْلَمْ انَّکَ انَّما خُلِقْتَ لِلْاخِرَةِ لالِلدُّنْیا؛ [1] آگاه باش که تو برای عالم آخرت آفریده شده ای نه برای دنیا» یاد مرگ و توجه به حیات ابدی، زنده نگاه داشتن فطرت و معرفت انسانی در جایگاه و ارزش خدادادی انسان است.
فراموشی زندگی آخرت؛ خطرناکترین آلزایمر دنیا
در واقع یاد مرگ انسان را از فعالیت های اضطراب آور و مخرب روح باز می دارد. همین امر موجب تسکین و آرامش روح است. در روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «اکْثِرُوا ذِکْرَالْمَوْتِ، فَما مِنْ عَبْدٍ اکْثَرَ ذِکْرَهُ الَّا احْیَی اللَّهُ قَلْبَهُ وَ هَوَّنَ عَلَیْهِ الْمَوْتَ؛ [7] زیاد به یاد مرگ باشید، پس بنده ای که زیاد به یاد مرگ باشد خداوند دل او را زنده و مرگ را بر او آسان می کند».
یکی از شیوه های تربیتی که در فرهنگ و آموزه های قرآنی به روشنی قابل مشاهده است، توجه به یاد مرگ در زندگی است. خداوند متعال در آیات متعددی افراد را ملزم به فراموش نکردن حیات ابدی و مرگ را روشن ترین حقیقت پیش روی انسان معرفی نموده است. «أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ؛ [نساء، آیه 78] هر جا باشید، مرگ شما را در مى یابد هر چند در برجهاى محکم باشید!».
با وجود آیات متعددی که در خصوص مرگ و حیات ابدی وجود دارد، افراد در حیات دنیوی خود به گونه ای زندگی می نمایند، که گویی اصلاً مرگی در انتظار ایشان نیست، شاید هفته و یا ماهی نباشد که شاهد مرگ کسی از نزدیکان و آشنایان نباشیم. هر روز اعلامیه های جدیدی بر دیوار و تابوهای شهر می بینیم ولی گویی مرگ تنها برای دیگران بوده و ما اکسیر حیات جاودانه خورده ایم. امام علی (علیه السلام) در اهمیت و ضرورت بیداری از این خواب غفلت و به یاد داشتن مرگ و حیات ابدی و با هشدار به اینکه مرگ فراگیر است، می فرماید خودتان را برای آن آماده کنید: «عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ الْمَوْتَ لَیْسَ مِنْهُ فَوْتٌ فَاحْذَرُوا قَبْلَ وُقُوعِهِ وَ أَعِدُّوا لَهُ عُدَّتَهُ فَإِنَّکُمْ طَرْدُ الْمَوْتِ إِنْ أَقَمْتُمْ لَهُ أَخَذَکُمْ وَ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنْهُ أَدْرَکَکُمْ وَ هُوَ أَلْزَمُ لَکُمْ مِنْ ظِلِّکُمْ الْمَوْتُ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِیکُمْ وَ الدُّنْیَا تُطْوَی خَلْفَکُمْ فَأَکْثِرُوا ذِکْرَ الْمَوْتِ عِنْدَ مَا تُنَازِعُکُمْ إِلَیْهِ أَنْفُسُکُمْ مِنَ الشَّهَوَاتِ وَ کَفَی بِالْمَوْتِ وَاعِظاً وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص کَثِیراً مَا یُوصِی أَصْحَابَهُ به ذکرِ الْمَوْتِ فَیَقُولُ أَکْثِرُوا ذِکْرَ الْمَوْتِ فَإِنَّهُ هَادِمُ اللَّذَّاتِ حَائِلٌ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَ الشَّهَوَات؛ [2] بندگان خدا از مرگ رهائی نیست پس پیش از فرا رسیدن آن ترس و احتیاط را مراعات کنید و توشه لازم آن را آماده نمائید که شما هدف مرگ قرار گرفته اید اگر بایستید شما را می گیرد و اگر فرار کنید شما را بدست می آورد و مرگ از سایه شما برای شما لازم تر و نزدیک تر است. مرگ به پیشانی شما نوشته شده و دنیا پس از شما درنوردیده خواهد شد. بنابراین هنگامی که هواهای نفسانی و شهوات هجوم می آورند، مرگ را بسیار یادآور شوید، که مرگ برای وعظ و پند کفایت می کند؛ رسول خدا (صلی اللَّه علیه و آله) اکثر اوقات اصحابش را به یاد مرگ توصیه می فرمود و دستور می دادند زیاد در یاد مرگ باشید که او لذت ها را از بین می برد و میان شما و شهوات شما حائل و مانع می شود».
آثار و برکات یاد مرگ در زندگی:
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده ایشان به ابو بصیر فرمودند: «آیا اندوهگین نمی شوی؟ مهموم نمی گردی؟ به رنج گرفتار نمی آیی؟ ابو بصیر عرض کرد: آری. امام فرمود: هرگاه چنین شد، مرگ و تنهایی قبر را یاد آور. روزی را یاد کن که چشم هایت از حدقه درآمده بر گونه ات می افتد و بندبند بدنت از هم جدا می شود و کرم ها گوشت بدنت را می خورند و از دنیا بریده می گردی. یاد این مطالب تو را بر عمل تشویق می کند و از حرص بر دنیا بازمی دارد».
هر چند بسیاری از افراد اکراه دارند که سخنی از مرگ نزد ایشان بیان شود. ولی اگر این افراد به درستی به جایگاه و اهمیت یاد مرگ در زندگی واقف بودند این قدر از آن اکراه و ترس نداشتند. یاد مرگ اکسیر ارزشمندی است که انسان را متوجه قیمت و ارزش انسان می نماید و او را از بدی ها و رذایل اخلاقی دور می نماید:
1) یاد مرگ موتور محرکه ی اعمال صالح: یکی از با ارزش ترین آثار و برکات یاد مرگ و معاد در زندگی، سوق پیدا کردن و سبقت گرفتن به انجام اعمال صالح است. اگر از کسی که مرگ او نزدیک شده است و به حیات ابدی ایمان دارد، سوال شود که در این دقایق پایانی عمر خود دوست داری چه کاری انجام دهی؟ به یقین انجام اعمال صالح و برداشتن توشه نیک را آرزو و درخواست می نمایند.
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده ایشان به ابو بصیر فرمودند: «آیا اندوهگین نمی شوی؟ مهموم نمی گردی؟ به رنج گرفتار نمی آیی؟ ابو بصیر عرض کرد: آری. امام فرمود: هرگاه چنین شد، مرگ و تنهایی قبر را یاد آور. روزی را یاد کن که چشم هایت از حدقه درآمده بر گونه ات می افتد و بندبند بدنت از هم جدا می شود و کرم ها گوشت بدنت را می خورند و از دنیا بریده می گردی. یاد این مطالب تو را بر عمل تشویق می کند و از حرص بر دنیا بازمی دارد».[3]
2) یاد مرگ اکسیر رهایی از رذایل اخلاقی: چه بسا اگر افراد به درستی ناپایداری حیات دنیوی را باور داشتند و سایه فرشته مرگ را بر سر خود مشاهده می نمودند، هیچ گاه خود را آلوده به رذایل اخلاقی نمی کردند. بسیاری از گرفتارهای اخلاقی که بشر در آن غوطه ور شده است، به خاطر گرفتار شدن در چنگال آمال و آرزو های دنیوی و فراموش کردن آخرت است؛ کما اینکه از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: «رَأْسُ کُلِّ خَطِیئَةٍ حُبُّ الدُّنْیَا؛[4] ریشه و سر هر خطاکارى دوستى دنیا است».
بر اساس آموزه های روایی یکی از راه های نجات از گرفتارهای خطرناک دنیا، زنده نگه داشتن یاد معاد و مرگ است. از پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است که فرمودند: «مرگ را بسیار به یاد آرید زیرا یاد مرگ گناهان را پاک می کند و حرص دنیا را کم می کند، اگر مرگ را به هنگام توانگری به یاد آرید اهمیت آن را کم می کند و اگر به هنگام تنگدستی یاد کنید، شما را از زندگی تان خشنود می سازد» [5] و همچنین از امام علی (علیه السلام) نقل شده است: «مَنْ أَکْثَرَ ذِکْرَ الْمَوْتِ رَضِیَ مِنَ الدُّنْیَا بِالْیَسِیر؛ [6] آنکه فراوان به یاد مرگ باشد باندکی از دنیا خوشنود شود».
افراد در حیات دنیوی خود به گونه ای زندگی می نمایند، که گویی اصلاً مرگی در انتظار ایشان نیست، شاید هفته و یا ماهی نباشد که شاهد مرگ کسی از نزدیکان و آشنایان نباشیم. هر روز اعلامیه های جدیدی بر دیوار و تابوهای شهر می بینیم ولی گویی مرگ تنها برای دیگران بوده و ما اکسیر حیات جاودانه خورده ایم. امام علی (علیه السلام) در اهمیت و ضرورت بیداری از این خواب غفلت و به یاد داشتن مرگ و حیات ابدی و با هشدار به اینکه مرگ فراگیر است، می فرماید خودتان را برای آن آماده کنید.
3) یاد مرگ آرامش جان و روان: بر خلاف تصور و باور کسانی که یاد مرگ را عامل ایجاد اضطراب و ترس در زندگی معرفی می نماید؛ اگر به خاصیت و کارکرد یاد مرگ در زندگی واقف باشیم به درستی می توان ثمره ارزشمند و اثر بخش آن را در ایجاد آرامش در روح و روان مشاهده کرد؛ چرا که یاد مرگ انسان را در گرفتار شدن در دام گناه و مشغله های مذموم دنیا نجات می دهد و انسان را از فعالیت و دغدغه های فکری و التهاب آوری که منشأ و علت اصلی آن فراموشی آخرت است، دور می کند.
در واقع یاد مرگ انسان را از فعالیت های اضطراب آور و مخرب روح باز می دارد. همین امر موجب تسکین و آرامش روح است. در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «اکْثِرُوا ذِکْرَالْمَوْتِ، فَما مِنْ عَبْدٍ اکْثَرَ ذِکْرَهُ الَّا احْیَی اللَّهُ قَلْبَهُ وَ هَوَّنَ عَلَیْهِ الْمَوْتَ؛ [7] زیاد به یاد مرگ باشید، پس بنده ای که زیاد به یاد مرگ باشد خداوند دل او را زنده و مرگ را بر او آسان می کند».
4) یاد مرگ عامل نجات از شهوات: امام صادق (علیه السلام) فرمود: ذِکْرُ الْمَوْتِ یُمیتُ الشَّهَواتِ فِی النَّفْسِ وَ یَقْلَعُ مَنابِتَ الْغَفْلَةِ وَ یُقَوِّی الْقَلْبَ به مواعد اللَّهِ وَ یُرِقُّ الطَّبْعَ وَ یَکْسُرُ اعْلامَ الْهَوی؛ [8] یاد مرگ شهوت ها را در نفس می میراند، ریشه های غفلت را می کَند، دل را به وعده های خداوند تقویت و طبع را رقیق می کند و نشانه های هوای نفس را می شکند».
سخن آخر:
خطرناکترین آلزایمر دنیا، فراموشی حیات جاودان و طلایی آخرت است. زندگی زیبایی که قابل مقایسه با حیات دنیوی نیست. یاد مرگ بهترین اکسیر برای رهایی از این فراموشی شوم است.
پی نوشت ها:
[1]. نهج البلاغه: (فیض الاسلام)، 926.
[2]. بحار الأنوار: ج 6، ص132، ح30.
[3]. وسائل الشیعة: ج 2، ص436.
[4]. الکافی: ج 2، ص315، ح1.
[5]. نهج الفصاحة: ص237، ح444.
[6]. تحف العقول: ص89.
[7]. الخصال: ج 2، ص616.
[8]. بحار الأنوار: ج 6، ص133، ح32.

علی بیرانوند