آب مروارید در سالمندان

دکتر احمد شجاعی بالینی؛ فوق تخصص قرنیه

افزایش سن همراه با ابتلا به برخی بیماری‌ها می‌باشد.

آب مروارید شایعترین علت افت بینایی در افراد بالای 40 سال است اثرات آب مروارید بر دستگاه بینایی، متفاوت و متعدد بوده و در صورت عدم درمان می‌تواند به نابینایی هم منجر شود.

بروز آب مروارید با افزایش سن افراد ارتباط دارد. در نتیجه این مشکل در سالمندان بیماری رایجی محسوب می‌شود. بیشتر از نیمی از افراد با سن 80 سال، یا عمل آب مروارید داشته‌اند و یا خواهند داشت.

برای بیشتر افراد محدوده سنی 65 تا 70 سال به عنوان زمان ابتلا به این بیماری در نظر گرفته شده است و احتمال بروز آن در این بازه زمانی تا 50 درصد پیش‌بینی می‌شود اما از سن 70 سالگی و بالاتر، این احتمال تا 75 درصد افزایش یافته و به تدریج شدت می‌گیرد.

از مهمترین دلایل ابتلا به این بیماری کهولت سن و پیری است و به طور معمول با افزایش سن ظاهر می‌شود البته اشعه ماورای بنفش خورشید ضربه‌های وارده به چشم، التهاب‌های چشمی، دیابت، سوء‌تغذیه، روماتیسم، مصرف طولانی مدت برخی داروها مانند کورتون‌ها، علل مادرزادی و ارثی هم در ابتلا به این بیماری نقش دارد و مصرف دخانیات اثری به مراتب بیشتر از همه این موارد دارد.

آب مروارید

آب مروارید یا کاتاراکت عبارت است از کدر شدن عدسی چشم که به صورت طبیعی شفاف است.

آب مروارید نوعی بیماری چشم با دلایل گوناگون است که با تار شدن عدسی چشم آغاز شده و با افزایش تیرگی و کدر شدن عدسی، بینایی چشم مختل می‌شود. آب مروارید عبور نور را کم می‌کند و به همین خاطر یک تصویر را واضح نمی‌بینید.

این بیماری وابسته به سن می‌باشد که در آن عدسی‌های چشم آسیب می‌بینند و اگر تحت عمل جراحی قرار نگیرد، تهدیدی برای بینایی می‌باشد.

البته در افرادی هم که به خوبی تغذیه شده‌اند، این بیماری در اثر قرار گرفتن در معرض نور آفتاب، آسیب اکسیداتیو، عفونت‌های ویروسی، مواد سمی و اختلالات ژنتیکی ممکن است به وجود آید.

چگونه آب مروارید بر بینایی اثر می‌گذارد؟

عدسی بخشی واضح و روشن چشم است که کمک می‌کند تا نور در شبکیه چشم متمرکز شده و تصویر بر روی شبکیه تشکیل شود شبکیه بافت حساس به نور در پشت چشم است.

در یک چشم سالم، نور از طریق عدسی شفاف به شبکیه چشم می‌رسد و پس از آن، در شبکیه پیام‌ها از طریق عصب بینایی به مغز انتقال می‌یابند.

عدسی‌ها بایستی شفاف باشند تا شبکیه بتواند یک تصویر واضح را دریافت کند. اگر عدسی به سبب آب مروارید کدر شود، تصویری که فرد می‌بیند تار می‌شود.

دیگر مشکلات چشمی از جمله نزدیک‌بینی نیز می‌تواند باعث تاری دید شود اما آب مروارید دارای برخی علائم و نشانه‌های دیگر هم می‌باشد.

علایم شایع آب مروارید

کاتاراکت وابسته به سن به تدریج پدیدار می‌شود به همین علت در مراحل اولیه ایجاد کاتاراکت ممکن است فرد متوجه آن نشود.

کاهش آرام شدت بینایی به خصوص برای رانندگی در شب می‌تواند بسیار خطرناک بوده و باعث تصادفات جاده‌ای می‌گردد.

از همین روی به همه افراد توصیه می‌شود بعد از سن چهل سالگی به صورت دوره‌ای و منظم به چشم پزشک مراجعه نمایند.

علائم پیشرفت کاتاراکت

با پیشرفت کاتاراکت ممکن است فرد علائم زیر را تجربه نماید؟

دید کدر و تار

دشواری دید در شب یا نور کم

حساسیت به نورهای مستقیم و خیره کننده

دیدن هاله در اطراف چراغ‌ها

محو شدن یا زرد شدن رنگ‌ها

احتیاج به نور بیشتر برای مطالعه

تغییر مکرر نمره عینک

دو بینی در یک چشم

تشخیص و درمان به موقع آب مروارید برای باز گرداندن دید ضروری است. پس از تشخیص کاتاراکت برای کنترل تغییرات چشم‌ها باید به صورت دوره‌ای توسط چشم‌پزشک ویزیت شوند.

چگونه آب مروارید تشخیص داده می‌شود؟

تنها راه تشخیص قطعی آب مروارید، معاینه عدسی بعد از متسع کردن مردمک است چشم‌پزشک با نگاه کردن به عدسی چشم و معاینه چشم توسط اسلیت لامپ و معاینه شبکیه و تعیین حدث بینایی می‌تواند علائم آب مروارید و یا وجود هرگونه مشکل دیگری که باعث کاهش دید و یا ناراحتی می‌شود را تشخیص دهد.

ممکن است علل دیگری علاوه بر آب مروارید به ویژه مشکلات پرده شبکیه یا عصب بینایی باعث کاهش بینایی شود و اگر این مشکلات شدید باشد حتی عمل آب مروارید ممکن است منجر به بهبود دید نشود.

بنابراین بعد از اینکه آب مروارید در چشم تشخیص داده شد و انجام عمل به بیمار تفهیم شد باید قبل از عمل مشخص شود که آیا بیمار علاوه بر آب مروارید مشکل دیگری که باعث کاهش دید می‌شود را دارد یا خیر.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری آب مروارید

مصرف داروهایی مانند کورتون که روی عدسی چشم تاثیر می‌گذارند به دقت تحت نظر پزشک قرار دهید.

بیماری‌های چشمی مانند دیابت که ممکن است باعث آب مروارید شود به سرعت درمان کنید.

به طور منظم از عینک‌های آفتابی و کلاه‌های نقاب‌دار استفاده کنید.

رژیم‌ غذایی دارای مقادیر بسیار زیاد و مناسب از ویتامین A مانند میوه سبزیجات و مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها داشته باشید.

ترک سیگار یا کاهش استعمال آن نیز یکی از راه‌های پیشگیری از آب مروارید است.

روش‌های درمان آب مروارید

تنها راه درمان آب مروارید جراحی و خارج کردن عدسی کدر شده از چشم است. به هر حال چنانچه علائم آب مروارید خفیف باشد تغییر نمره عینک ممکن است موقتا مشکلات شما را حل نماید ولی هیچ‌گونه دارو، روش تغذیه، ورزش یا وسایل نوری وجود ندارد که باعث درمان یا جلوگیری از آب مروارید شوند.

ناگفته نماند در بعضی بیماران ممکن است پس از مدت زمانی لنز داخل چشمی کدر شود که در این صورت عمل شفاف‌سازی لنز به وسیله لیزر انجام شده و فرد برای همیشه قادر است از آن استفاده کند.

بهتر است بیماران بعد از عمل جراحی آب مروارید به مدت یک ماه از چشم خود بیشتر از قبل مراقبت نمایند، به ویژه از مالش دادن آن پرهیز کنند.

زمان مناسب برای عمل آب مروارید

در پاسخ به این سوال باید بر این نکته تاکید کنم که امکانات و تجهیزات پیشرفته جراحی، اصطلاح قدیمی «رسیدن آب مروارید» را از فرهنگ پزشکی حذف کرده است امروزه ما می‌گوییم: کاتاراکت را زمانی باید عمل کرد که کدورت عدسی اثر قابل توجهی بر بینایی بیمار داشته باشد یعنی زمانی که فرد برای انجام فعالیت‌های معمول خود با مشکل مواجه شود به این ترتیب نیازهای شغلی و چگونگی فعالیت‌های روزمره بیمار به عنوان معیار اصلی چشم پزشک برای انتخاب زمان جراحی در نظر گرفته می‌شود.

آزمایشات قبل از عمل جراحی آب مروارید

قبل از عمل، به وسیله دستگاه‌هایی به نام A اسکن، کرانومتر و Iolmaster طول چشم، انحنای قرنیه چشم اندازه‌گیری می‌شود این اندازه‌گیری‌ها به پزشک شما کمک می‌کند تا قدرت عدسی مناسب را برای کاشت در چشم شما انتخاب کند.

در صورتی که شما قبلا عمل لیزیک یا دیگر اعمال اصلاح دید انجام داده‌اید، هنوز می‌توانید عمل جراحی آب مروارید را انجام دهید عمل جراحی انکساری سابق می‌تواند انتخاب در داخل چشمی مناسب را کمی مشکل کند که باید از فرمول محاسبه خاص استفاده شود.

در حین برنامه‌ریزی برای عمل جراحی، پزشک خود را از عمل جراحی قبلی و نسخه‌ها و مدارک قبل از عمل مطلع سازید. این اطلاعات به پزشک شما کمک می‌کند تا لنز داخل چشمی شما را به درستی انتخاب کند.

مراقبت‌های بعد از جراحی کاتاراکت

بعد از جراحی، پس از استراحت کوتاه در بخش مراقبت‌های سرپایی و البته با نظر پزشک مرخص می‌شوید.

بعد از عمل جراحی، برای بهبود سریع‌تر نسخه دارویی خود را تهیه کنید و قطره‌های چشمی تجویز شده توسط پزشک را به طوری که آموزش می‌بینید استفاده کنید همچنین لازم است در هنگام خواب از محافظ استفاده کرده و به پشت بخوابید و از خوابیدن به سمت چشمی که عمل شده و یا به طرف شکم خودداری کنید.

در نور زیاد با استفاده از عینک‌های آفتابی از چشم خود محافظت کنید. توجه داشته باشید که چشم‌تان را نمالید.

طی هفته اول بعد از عمل، باید از فعالیت‌های شدید از قبیل ورزش، بلند کردن اشیاء سنگین، سجده کردن و خم شدن خودداری کنید ورود آب، گرد و خاک یا چیزهایی دیگر به چشم ممکن است باعث عفونت شود.

ممکن است چند روز اول بعد از عمل، دید تار داشته باشید که به تدریج بهتر می‌شود. اگر درد یا کاهش دید دارید، با چشم پزشک‌تان تماس بگیرید.

و نکته آخر اینکه امروزه به دلیل پیشرفت چشم‌پزشکی جهان و ایران، عمل کاتاراکت یکی از مطمئن‌ترین اعمال جراحی محسوب می‌شود به همین دلیل هرگونه نگرانی و استرس بی‌مورد است.