اوقات فراغت در سایه سار مهربانی

اعظم حاجی یوسفی؛ بنیانگذار خیریه کودکان نیکوکار موعود ایرانیان، معصومه موسایی

تحقیقات نشان می‌دهد که: در میان انواع تربیت، تربیت غیررسمی و زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی بیش از تربیت رسمی در تغییر رفتار کودکان مؤثر است و اوقات فراغت می‌تواند تربیت غیر رسمی تلقی شود، بنابراین برنامه‌ریزی برای این اوقات بسیار حائز اهمیت است و نیاز به دقت بیشتری دارد.

اوقات فراغت کودکان و نوجوانان باید به گونه‌ای پر شود که نه تنها مورد علاقه و رغبت آن‌ها باشد، بلکه با ظرفیت‌های روان شناختی و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی آنها نیز هماهنگ باشد تا تاثیرات مثبت بیشتری در رشد آنها بگذارد، البته باید در نظر داشت اوقات فراغت به معنای آسودگی است و معمولاً در مقابل امور روزمره و اشتغالاتی که باعث خستگی می‌شود قرار می‌گیرد، لذا باید اجازه داد در زمان فراغت کودکان به علایق و سرگرمی‌های خود بپردازند و والدین می‌توانند با توجه به علایق فرزندان خود برای اوقات فراغت آنها برنامه‌ریزی و از این فرصت جهت رشد و شکوفایی فکری و شخصیتی او استفاده و بهره‌برداری نمایند.

روانشناسان معتقدند که تفریح و سرگرمی نقش مهمی در پرورش قوای جسمی، فکری، اخلاقی و رفتاری کودکان دارد، بنابراین اگر از این اوقات به درستی استفاده شود می‌توانند تربیت غیر رسمی در جهت پیشگیری از انحرافات و کج‌روی‌ها برای فرزندان‌مان باشد.

به همین دلیل بهتر است برای سپری کردن این اوقات هدف‌های مشخص و معینی دنبال شود تا به رشد همه جانبه شخصیت کودک کمک کند.

بسیار دقت کنید

چنانچه کودکان و نوجوانان اوقات فراغت خود را صرف فعالیت‌های غیر موجه و مضر نمایند، نه تنها کمکی به بهداشت روان آنها نمی‌شود، بلکه ممکن است باعث فراهم شدن زمینه انحرافات برای آنها شود.

والدین باید بدانند تنظیم کردن اوقات فراغت برای کودکان به عهده آنها است و نباید از اوقات فراغت کودکان و نوجوانان به خصوص در فصل تابستان به سادگی گذر نمایند.

بلکه می‌توانند با یک برنامه ریزی دقیق و صحیح و البته هدفمند علاوه بر جواب گویی به نیاز طبیعی فرزندان‌شان ایامی خوش و به یاد ماندنی برای آنها به یادگار بگذارند، البته قبل از برنامه ریزی حتماً باید از فرزندان نظرخواهی کرد.

از آنجا که در دنیای امروز کودکان ما شاهد جنگ‌ها و تعارضات کوچک و بزرگی در جامعه هستند، لذا آموزش مهربانی حتماً باید در شیوه‌های تربیتی و فرزندپروری والدین و برنامه‌های آموزشی و پرورشی جامعه به خصوص در مدارس لحاظ شود.

در این راه از اوقات فراغت کودکان به ویژه در فصل تابستان می‌توان بهترین استفاده را در جهت پرورش روحیه مهربانی در کودکان و نوجوانان نمود.

روانشناسان معتقدند که نبود مهربانی آسیب‌های شدید و غیرقابل جبرانی به بار می‌آورد. افراد نامهربان قادر به کمک و درک دیگران نیستند و متاسفانه رفتار نامهربانانه کودکان در آینده می‌تواند به مشکلات جدی در آنها بینجامد.

مشکلاتی از قبیل پرخاشگری، بزهکاری، اعتیاد و دیگر انحرافات. به همین دلیل تلاش و برنامه‌ریزی برای پیشگیری از نامهربان شدن فرزندان از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند باعث پیشگیری از درگیر شدن آنها با آسیب‌های اجتماعی در نوجوانی و جوانی‌شان شود.

مهربان بودن یک ارزش اخلاقی مورد تاکید است و به عبارتی مهربانی یک توانایی شخصیتی می‌باشد که در سلامت روان انسان‌ها تاثیری مهم و رابطه‌ای قوی با شادکامی دارد به گونه‌ای که علاوه بر تاکیدات در باورهای فرهنگی از جنبه‌های علمی نیز افرادی بر این مهم صحه گذاشته‌اند.

اگر چه کودکان با فطرت مهربانی به دنیا می‌آیند، اما این ویژگی باید در روند رشد کودک پرورش داده شود تا مهربانی در رفتارش تبدیل به عادت گردد و او در دوران کودکی که شخصیت اجتماعی و اخلاقی‌اش شکل می‌گیرد به تدریج با صفات نیک و بد آشنا شود.

و اما پیشنهاد موسسه کودکان نیکوکار موعود ایرانیان

گروهی متشکل از کودکتان و دوستانش تشکیل دهید.

نامی برای گروه انتخاب کنید مثلاً (کودکان نیکوکار) یا (فعالین اجتماعی کوچک) و ... .

هر هفته در منزل یکی از کودکان یا در گوشه‌ای از پارک محله جلسه‌ای تشکیل دهید.

برنامه‌های شاد و متنوعی با مفاهیم مهربانی برای گروه پیش‌بینی کنید.

اولین جلسه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که اگر به کودکان خوش نگذرد به ادامه حرکت علاقه نشان نخواهند داد، بنابراین با برنامه ریزی و دقت شروع کنید.

در هر جلسه با بچه‌ها در مورد یکی از آسیب‌های اجتماعی به بحث و تبادل نظر بپردازید (البته دقت کنید کودکان را وارد دنیای بزرگ‌ترها نکنید گفتگوها باید کودک محور باشد).

به عنوان مثال

از مشکلاتی که گیاهان، حیوانات و یا کودکان فقیر دارند با آنها صحبت کنید یا از مضرات سیگار و ... و از آنها بخواهید در مورد چگونگی کمک به آسیب دیدگان و یا مبارزه با آسیب‌ها نظر دهند.

کودکان را تشویق به نظردهی کنید و این گونه توجه آنها را به موضوع جلب نمایید و از آنها بخواهید در مورد موضوعات فکر کنند و راه‌های کمک به آسیب دیدگان را پیدا و مطرح کنند (شما با این کار کودک را به جمع‌آوری اطلاعات که باعث بالا رفتن دقت او به موضوع می‌شود هدایت می‌کنید)

به آنها بگوئید که ما با کمک هم می‌توانیم باعث شادی انسان‌های بسیار شویم و حتی می‌توانیم به حیوانات و طبیعت هم کمک کنیم و تغییرات مهمی به وجود آوریم (شما با این کار کودک را تشویق به همکاری کرده و اعتماد به نفس را به او هدیه می‌دهید).

به آنها بگویید چیزهایی که برای آنها عادی شده مانند رفتن به مدرسه، داشتن اسباب بازی، رفتن به مسافرت و ... برای خیلی از هم سن و سالان آنها آرزو است (شما با این کار به کودک در مورد داشته‌هایش آگاهی داده و او را به حس رضایت‌مندی از داشته‌هایش می‌رسانید).

جلسات را هر هفته اجرا نمایید، البته هر جلسه با موضوع و هدفی خاص.

از کودکان بخواهید در مورد یکی از آسیب‌های اجتماعی تحقیق و در جلسه بعد به آن موضوع بپردازید (شما با این کار آنها را تشویق به مشاهده می‌کنید).

وقتی هر جلسه روی جنبه‌ای خاص دقت نظر می‌کنید و کودکان نتایج تحقیقات و مشاهدات خود را بیان می‌کنند بر اساس آن موضوع سوالاتی از آنها بپرسید.

به عنوان مثال: چرا کسانی که سیگار می‌کشند، یا مواد مخدر مصرف می‌کنند دندان‌های‌شان زرد است؟ (شما با این کار آنها را به درک ارزشیابی و قضاوت می‌رسانید).

یا از آنها بپرسید: فکر می‌کنید چه چیزهایی باعث از بین رفتن گیاهان می‌شود و چگونه می‌توان کمک کرد؟ (شما با این روش آنها را متمرکز بر جزئیات می‌نمایید).

سپس کودکان را تشویق به انجام فعالیت اجتماعی نمایید تا کودک توانایی انتقال افکار و احساسات خود به دیگران را به دست آورده و اندیشه‌های خود را به طور آشکار بیان کند و با نظرات هم سن و سالان خود نیز آشنا شود (شما با این روش باعث انتقال دادن اطلاعات و ارتقای کیفیت ارتباطات آنها می‌شوید).

در این رابطه می‌توانید به آنها پیشنهاداتی داده و نظرات‌شان را بپرسید به عنوان مثال به آنها پیشنهاد دهید نقاشی کشیده یا کاردستی درست کرده و در یکی از جلسات آنها را به فروش برسانند (از والدین بخواهید حتماً از آنها خرید نمایند) و با درآمد حاصل به حمایت از انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و... بپردازند مثلاً می‌توانند؛ مقداری گندم خریداری کرده و در کیسه‌های کوچک بسته‌بندی و به دوستان خود هدیه دهند و از آنها بخواهند دانه‌ها را برای پرنده‌ها پشت پنجره‌های اتاق خود بریزند و یا برنامه‌های متنوع دیگر.

آن‌ها را تشویق به انجام فعالیت‌های اجتماعی نمایید و باعث دیده شدن و ایجاد فرصتی برای اجرایی کردن ایده‌های‌شان باشید و این گونه آنها علاوه بر دست‌یابی به حس خوب رضایت‌مندی، مشارکت اجتماعی، اعتماد به نفس، آشنایی با آسیب‌های اجتماعی و یادگیری راه‌های مبارزه با آن به مهارت اجتماعی نیز دست یابند.