مجله سیب سبز - میترا جلیلی: گاهی بی اطلاعی مادر از آنچه در بدنش می‌گذرد و بی‌توجهی‌اش به مراقبت‌هایی که باید انجام دهد، می‌تواند به راه 9ماهه بارداری زودتر از آنچه انتظارش می‌رود پایان دهد. امامتخصصان می‌گویند، از دست رفتن جنین، همیشه نتیجه کاهلی مادر باردار نیست. از نظر آنها، کودک درون شما ممکن است به دلایلی که کنترل‌شان توسط مادر ممکن نیست یا بسیار دشوار است، هرگز متولد نشود.
این موضوع را با دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان، در میان گذاشتیم. او به شما می‌گوید که به چه دلایلی ممکن است جنین شما سقط شود و چه تهدیدهایی پیش روی شما و جنین‌تان در 9ماه بارداری قرار دارد.
سقط جنین یعنی... ابتدا باید تعریفی از سقط و زایمان زودرس داشته باشیم چون این دو با هم متفاوتند. اگر جنین قبل از 20 هفته یا به‌عبارتی قبل از 5 ماهگی یعنی زمانی که جنین امکان زنده ماندن در خارج از رحم مادر را ندارد از بین برود، به آن سقط جنین می‌گوییم که البته تعداد زیادی از بارداری‌ها به سقط ختم می‌شوند.
زایمان زودرس یعنی...اگر جنین بعد از هفته 20 و قبل از 37 هفته بارداری (جنین کامل) به دنیا بیاید زایمان زودرس محسوب می‌شود. اگر خیلی زود قبل از هفته 27 یا 28 باشد نوزاد قابلیت زندگی ندارد و میزان مرگ و میر بسیار بالاست. اگر هم بعد از 28 هفته باشد نیاز به مراقبت ویژه و کامل با مدتی طولانی دارد تا نوزاد زنده بماند.
مراقب لثه‌های‌تان باشیدتغییرات هورمونی (پروژسترون) زنان باردار، مصرف بیشتر مواد قندی و اسیدی شدن بزاق بر اثر حالت تهوع و استفراغ منجر به تشدید پلاک‌های میکروبی می‌شود و حتی درصد کمی از خانم‌های باردار پس از ماه سوم دچار تومور بارداری لثه می‌شوند. اگر این مشکلات بسیار دردناک باشند و مادر در 3ماهه اول اقدام به درمان دندانپزشکی کند میزان خطر سقط جنین به علت دارو و تزریق و اضطراب تا حد زیادی بالا می‌رود پس حل چنین مشکلاتی یا باید در 3ماهه دوم بارداری انجام گیرد یا به بعد از بارداری موکول شود.
سیگار کشیدن ممنوعبرخی رفتارهای مادران سبب بروز نقایص مادرزادی در سیستم عصبی مرکزی و نخاع، قلب و کلیه جنین و درنتیجه سقط آن می‌شود حتی اگر سن مادر پایین باشد. به عنوان مثال سیگار کشیدن مادر یا استفاده از سایر مواد مخدر همچنین مشروبات الکلی از مواردی است که احتمال سقط را در سه ماهه اول بارداری در نتیجه مشکلات و نقایص مادرزادی بیشتر می‌کند پس زنان باردار باید به‌شدت از چنین موادی پرهیز کنند. همچنین حداقل 3 ماه قبل از بارداری از اسیدفولیک یک میلی‌گرمی استفاده کنند تا میزان نقایص مادرزادی در قلب و نخاع جنین کاهش یابد.
خودسرانه دارو مصرف نکنیدبرخی داروها نیز باعث نقص جنین و سقط می‌شوند، هرچند تعداد آنها کم است. مثلا وارفارین که برای اختلالات انعقادی مورد استفاده قرار می‌گیرد سبب نقایص جنینی و درنتیجه سقط می‌شود. لیتیوم که برای بیماری‌های اعصاب به‌کار می‌رود نیز خطرناک است. برخی داروهای ضدتشنج، برخی داروهای ضدسرطان همچنین ترکیبات مختلف ویتامین A هم سبب ناهنجاری جنین و سقط می‌شوند. بانوان باید تا حد امکان از مصرف دارو بدون تجویز پزشک خودداری کنند و اگر هم نیاز مبرم به دارو دارند، حتما باید مشاوره قبل از بارداری داشته باشند. ممکن است دارویی که مصرف می‌کنند برای جنین خطرناک باشد و پزشک آن را به نوع بی‌خطر تغییر دهد.
چرا دوباره سقط می‌شود؟اگر حداقل سه‌بار پشت هم سقط اتفاق بیفتد حتما باید بررسی شود و پزشک دلیل آن را مشخص کند. این زنان حتما باید مشاوره قبل از بارداری داشته باشند تا آماده بارداری شوند. البته بعضی هم بعد از دوبار سقط متوالی، این بررسی را پیشنهاد می‌کنند. یکی از دلایل سقط مکرر می‌تواند نقایص ساختمانی رحم باشد. به عنوان مثال اگر رحم تک شاخ، دوشاخ یا دیواره و سپتوم‌دار باشد ممکن است سبب سقط مکرر شود که البته با جراحی درمان می‌شوند.
مرگ جنین چه نشانه‌هایی دارد؟ لکه بینی در 3 ماهه اول بارداری تهدیدی برای سقط به حساب می‌آید، اما هر گونه لکه بینی دلیل بر سقط نیست و باید به پزشک مراجعه کرد ولی به‌طور کلی لکه بینی، خونریزی کم یا زیاد، دردهای انقباضی رحم که از درد عادت ماهانه شدیدترند، آبریزش، دفع کامل جنین و جفت یا دفع مقداری بافت از نشانه‌های سقط جنین هستند. گاهی از وقوع مرگ جنین مدتی می‌گذرد و مادر متوجه آن نمی‌شود که در این حالت علائم بارداری مانند تهوع، استفراغ و سفتی پستان از بین می‌رود.
تهدیدهای سه ماهه دوم بارداری در سه ماهه دوم بارداری (بین 12 تا 20 هفتگی بارداری) نیز امکان سقط جنین وجود دارد که شایع‌ترین علل سقط‌های دیررس، شکل غیرطبیعی رحم، نارسایی دهانه رحم و شل بودن آن است چون دهانه رحم باید تا به دنیا آمدن نوزاد بسته بماند ولی در این افراد دهانه رحم دچار مشکل می‌شود و بدون احساس درد، یک توده از بدن آنها خارج می‌شود که این موضوع یعنی پارگی کیسه آب و سقط جنین. مادر دچار دل دردی می‌شود که می‌گیرد و ول می‌کند، دهانه رحم بازشده و خونریزی شدید و سقط جنین اتفاق می‌افتد. گاهی نیز در سقط‌های دیررس جفت توانایی فراهم کردن غذا و اکسیژن کافی برای جنین را ندارد و سبب مرگ او می‌شود.
خطر پارگی کیسه آب از هفته 18 تا زمان زایمانپارگی کیسه آب از هفته 18 تا 20 بارداری تا زمان زایمان جنین را تهدید می‌کند. دهانه رحم برخی نیز در ماه 4 تا 6 بارداری شل می‌شود و به محض اینکه جنین مقداری بزرگ شد، تحمل نگهداری او را ندارد پس کیسه آب و جنین شروع به دفع شدن می‌کند و جنین به بیرون از بدن مادر هدایت می‌شود. گاهی اوقات نمی‌توان جلوی برخی مشکلات را گرفت اما در مواردی که مشکلات دهانه رحمی وجود دارد، می‌توان با دوختن دهانه رحم و برخی اقدام‌های دیگر، مانع از پارگی زودرس کیسه آب شد. خوشبختانه اکثر پارگی‌های کیسه آب در اواخر بارداری اتفاق می‌افتد ولی در هر شرایطی ممکن است ایجاد شود.
نیمی از بارداری‌ها منجر به سقط میشونددر بسیاری، حتی قبل از اینکه متوجه باردار بودن شوند، جنین سقط می‌شود یعنی عادت‌ماهانه چند روزی عقب می‌افتد سپس خونریزی که از عادت ماهانه معمولی شدیدتر است، رخ می‌دهد که به این ترتیب، جنین به‌طور کامل دفع شده و حتی نیازی به استفاده از کورتاژ نیز نیست. سالم بودن پدر و مادر، دلیلی بر این نیست که جنین دچار مشکلات کروموزومی و ژنتیک نشود. گاهی نیز از همان ابتدا، تخم تشکیل شده، پوچ بوده و این تخم، سرانجامی به جز سقط شدن نخواهد داشت.
نقص در لانه گزینیاگر در کاشت جنین در رحم مشکلی ایجاد شود یعنی به‌طور مناسب درون بافت مخاط رحم جایگزین نشده یا رحم فرم غیرطبیعی داشته باشد هم جنین سقط می‌شود. در این شرایط ساختار رحم پس از نخستین سقط مورد بررسی و معاینه قرار می‌گیرد تا اگر دچار مشکلاتی بود با اقداماتی مانند جراحی بتوان مشکل را حل کرد و پس از پایان درمان‌ها، بارداری مجدد با خطر کمتری امکان‌پذیر می‌شود. شاید تا پیش از چنین اتفاقی نتوان احتمال سقط شدن جنین را چندان پیش‌بینی کرد.
40 سالگی دردسرساز استبررسیها نشان داده در زنان جوان (25-24 ساله) احتمال سقط جنین 12درصد است درحالی که این رقم در زنان بالای 35 سال افزایش چشمگیری دارد و بعد از 45 سالگی نیز احتمال سقط جنین به 50درصد می‌رسد. ازدواج در سن مناسب25-24 سالگی و پیشگیری نکردن طولانی بهترین راه برای مقابله با سقط جنین است. در مادرانی با سن بالای 35 و 40 سال همچنین زیر 17 سال نه‌تنها خطر سقط جنین بالا می‌رود بلکه خطر زایمان زودرس و سایر عوارض مامایی نیز وجود دارد.
عفونت‌ها را جدی بگیریدبرخی عفونت‌ها و بیماری‌های عفونی مادر بر جنین تاثیر دارد و اگر این عفونت‌ها در 3ماهه اول بارداری باشد سبب ناهنجاری جنین و مرگ آن در داخل رحم می‌شود. درد و سوزش ادرار در 3ماهه اول بارداری نیز علامتی از عفونت دستگاه ادراری یا مثانه است و اگر بدون درمان رها شود، می‌تواند منجر به بیماری‌های جدی عفونت، زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس شود.
البته همه عفونت‌های دوران بارداری خطرساز نیستند و گاهی به دلیل نوسان هورمون‌ها ایجاد می‌شوند.
این دو مشکل را جدی بگیرید!نوسان‌های خطرساز فشار خون و بالا رفتن قند خون از شایع‌ترین مشکلاتی هستند که برای مادران باردار دردسرساز می‌شوند.
نگذارید مزمن شوداگر زن باردار بعد از هفته بیستم بارداری دچار افزایش فشار خون شدید ولی بدون دفع پروتئین در ادرار باشد، افزایش فشار خون به علت بارداری خوانده می‌شود. 30درصد فشار خون‌ها به‌دلیل فشار خون مزمن است و باید به آن توجه کرد به همین دلیل باید فشار خون زن باردار حداقل دوبار به فاصله 6ساعت اندازه‌گیری شود، اگر 14 روی 9 یا بالاتر بود یعنی فشار خون دارد و بارداری پرخطر برای مادر و جنین محسوب می‌شود. بر اثر فشار خون بالا، خون‌رسانی به جنین مناسب نیست و سبب عقب افتادن رشد داخل رحم و تولد نوزاد کم‌وزن، جداشدگی جفت و مرده‌زایی و زایمان زودرس می‌شود.
مادران مسموم در خطرندافزایش فشار خون بالا همراه با دفع پروتئین از طریق ادرار مسمومیت بارداری محسوب می‌شود و بیماری سیستیک تمام بدن مادر را درگیر می‌کند. چنین اتفاقی بسیار خطرناک است و سبب خطر جانی و حتی مرگ برای مادر، زایمان زودرس، مرگ جنین داخل رحم و وزن‌گیری نامناسب جنین می‌شود.
این مورد معمولا در سه ماهه سوم بارداری روی می‌دهد و روی کلیه، قلب، کبد و عروق تاثیر می‌گذارد و مشکل مغز و تشنج برای مادر ایجاد می‌کند. حدود 50درصد موارد پزشک برای کمک به مادر، جنین نارس را خارج می‌کند چون این بیماری تا وقتی که جنین و جفت وجود دارد، ادامه می‌یابد. بیمار باید بستری شود و در هر ویزیت فشار خونش کنترل شود و به علائم مسمومیت بارداری توجه شود. ورم، سردرد، تاری دید و دردهای شکمی می‌تواند مشکلی جدی ایجاد کند.
دفع پروتئین معمولا در ماه‌های آخر بارداری رخ می‌دهد ولی ممکن است در ماه‌های اولیه بارداری (پنجمین ماه بارداری) نیز اتفاق بیفتد که اگر این بیماری در ماه‌های اول این دوران بروز کند، به‌طور معمول شدیدتر است و بیمار سریع‌تر به مرحله تشنج می‌رسد. پس به زنان باردار توصیه می‌شود برای کاهش فشارخون، مصرف نمک را کاهش دهند.
قند خون‌تان را کنترل کنیدبیماری دیابت که پیش از بارداری ایجاد شده باشد،در صورتی‌که کنترل نشده باشد، درست مثل سم عمل می‌کند و سبب سقط جنین می‌شود. این افراد حتما مشاوره قبل از بارداری را باید انجام دهند و پس از کنترل قند خون تنها با اجازه پزشک اقدام به بارداری کنند. این زنان در طول بارداری هم اجازه مصرف انسولین را دارند ولی به هرحال همه چیز باید زیرنظر پزشک باشد. بیماری‌های خودایمنی مادر، ابتلا به برخی عفونت‌ها، کم‌کاری تیروئید و داشتن چندقلو هم می‌تواند زمینه‌ساز سقط جنین در سه ماهه اول بارداری شود.
بارداری‌های معمولیخانمها باید غربالگری دیابت انجام دهند اگر بارداری در 25-24 سالگی اتفاق افتاده و سابقه دیابت در خود یا فامیل نزدیک وجود ندارد همچنین زن باردار سابقه زایمان نوزاد بیش از 4کیلویی را ندارد باید در هفته 24 بارداری، آزمایش غربالگری و تست تحمل گلوکز را انجام دهد، یعنی به آزمایشگاه مراجعه کند. در آنجا 50گرم گلوکز را در آب حل کرده و می‌خورد بعد از یک ساعت قند خون وی اندازه‌گیری می‌شود، اگر از 140 پایین‌تر باشد که طبیعی است ولی بالاتر احتمال ابتلا به دیابت وجود دارد و باید آزمایش‌های تکمیلی را انجام دهد.
بارداری پرخطر اگر کسی جزو گروه‌های پرخطر است یعنی سابقه مایع دور جنین داشته است، سن مادر بالای30-25 سال است، اضافه وزن دارد، سابقه زایمان نوزاد بالای 4کیلویی دارد یا یکی از خویشاوندان درجه یک وی دارای دیابت بزرگسالی است باید در نخستین فرصت وقتی فهمید باردار است این تست را انجام دهد یعنی همان ماه اول.
حتی اگر هم میزان قند خون طبیعی بود دوباره باید در هفته 24 این تست را انجام دهد که اگر غیرطبیعی بود حالا باید سراغ تست‌های تکمیلی‌تر برود.
پارگی کیسه آب و زایمان زودرس؟یکی از دلایل پارگی کیسه آب عفونت‌هاست، یعنی عفونت وارد خون می‌شود و افزایش درجه حرارت مادر ممکن است به پارگی کیسه آب منجر شود. عفونت‌های موضعی نیز می‌تواند سبب پارگی زودرس شود. مادرانی که عفونت رحمی دارند و درمان نمی‌شوند یا در طول بارداری به‌طور مکرر دچار عفونت می‌شوند، عفونت کلیه و مثانه طی بارداری یا قبل از آن، تب و لرز و عفونت ادراری بسیار خطرناک است و حتما باید تحت درمان آنتی‌بیوتیک قرار بگیرند. اگر درمان ناکافی باشد دچار زایمان زودرس می‌شوند و احتمال پارگی کیسه آب وجود دارد. بارداری همراه با ای‌یودی، ضربه ناشی از حوادث، تصادفات و زمین خوردن شدید نیز سبب پارگی کیسه آب می‌شود.
چندقلوها زودتر میآیندحدود 50درصد خانم‌هایی که دوقلو دارند دچار زایمان زودرس می‌شوند و نوزاد قبل از هفته 35 و 37 متولد می‌شود. هرقدر هم تعداد جنین بیشتر باشد مثلا 3قلو و 4قلو، این احتمال بالاتر می‌رود.
با ترازو آشتی کنیدگاهی مادر کم وزن است و به‌دلیل تهوع زیاد و تغذیه نامناسب در این دوران وزن هم نمی‌گیرد پس احتمال زایمان زودرس با تولد نوزاد کم‌وزن وجود دارد. به‌طور طبیعی مادر باید در 9 ماه بارداری، تا 11کیلوگرم وزن اضافه کند که در چنین زنانی این اتفاق نمی‌افتد. در کمبودهای تغذیه‌ای، مراقبت ناکافی، ویزیت کم دوران بارداری و وزن خیلی پایین نیز احتمال زایمان زودرس بیشتر است.
خسته نباشید!اگر مادر کار سنگین داشته باشد، ساعات کار طولانی، ایستادن زیاد و کار پراسترس طی بارداری همه سبب زایمان زودرس می‌شوند. سیگار، تریاک و مواد مخدر نیز سبب زایمان زودرس، مرگ داخل رحمی نوزاد و تولد نوزاد کم وزن می‌شود.
اگر سابقه سقط مکرر دارید...کم خونی مادر قبل و طی بارداری هم یکی از مواردی است که می‌تواند سبب افزایش زایمان زودرس شود. برای کسانی که سابقه چندبار سقط دارند یا سابقه زایمان زودرس در فامیل درجه یک مثل مادر، خواهر یا خاله دارند نیز احتمال زایمان زودرس می‌رود. کسانی که سابقه دوبار سقط 4تا 5 ماهه یا زایمان زودرس داشته‌اند حتما با گرفتن عکس رنگی باید این مشکل آنها مورد توجه قرار بگیرد. همچنین باید سونوگرافی انجام شود که نشان می‌دهد دهانه رحم کوتاه است.
این تاریخ‌ها را به‌خاطر بسپارید!در تمام ماه‌های بارداری، مراقبت‌هایی که توسط مادران انجام می‌شود باید مرتب باشد و زن باردار در بارداری‌های معمولی تا هفته 28 هر ماه یک‌بار به پزشک مراجعه کند که این ویزیت‌ها از هفته 28 تا 36 فاصله به هر 2 هفته یک‌بار می‌رسد و از هفته 36 تا آخر هم هفته‌‌ای یک‌بار می‌شود. ولی اگر بارداری پرخطر تشخیص داده شده یا بارداری 2قلو و بیشتر دارند فاصله مراقبت‌ها کمتر می‌شود همچنین آزمایش‌های غربالگری انجام می‌شود تا درصورت تشخیص، درمان‌هایی مناسب پیشنهاد شود. پس سهل‌انگاری را کنار بگذارید و در این فواصل به متخصص مراجعه کنید.
هر ترشح مایع را یک علامت تلقی کنیداز آنجا که جنین می‌تواند از هفته 26 تا 28 هفتگی زنده بماند و قبل از آن معمولا قادر به زنده ماندن نیست، اگر پارگی قبل از هفته 26 باشد، متاسفانه نمی‌توان جنین را زنده نگه داشت و مادر باید بستری شود و تحت نظر قرار بگیرد، اما در ماه‌های بالاتر، یعنی حدود 34 تا 36 هفتگی ترجیح داده می‌شود که جنین داخل رحم بماند.
اگر این اتفاق در ماه آخر بارداری و زیر 34 هفتگی اتفاق بیفتد، مادر باید تحت مراقبت و کنترل شدید در مراکز درمانی قرار بگیرد چراکه ریه و دستگاه تنفسی جنین تا 34 هفتگی تکامل پیدا می‌کند. حتی در مواردی که پارگی اندک است، گاهی حتی دیده شده که استراحت مادر می‌تواند سبب تشکیل مجدد مایع آمنیوتیک شود.
اما مادر طی بارداری باید هرگونه ترشح مایع از خود را به عنوان یک علامت قابل پیگیری تلقی کند.
بسیاری از خانم‌های بارداری که اولین تجربه بارداری‌شان را پشت سر می‌گذارند، به دلیل نگرانی بیش از حد،هر علائم بی‌خطری را به عنوان نشانه سقط تلقی می‌کنند؛ اما باید گفت که حتی لکه بینی در زمان بارداری هم نمی‌تواند به عنوان نشانه قطعی سقط شناخته شود و برای پیدا کردن دلیل آن و کنترل کردنش، نیاز به بررسی دقیق‌تری وجود دارد. پس اگر باردارید،بیهوده خودتان را نگران نکنید.
