مکتب ذن در معماری، دکوراسیونی برای ساده پسندها

شاید تصور کنید معماری مدرن، ساده و مینیمال امروزی حدود 150 سال پیش در کشورهای غربی برای اولین بار به وجود آمده، این در حالی است که معماری سنتی ژاپن تحت تاثیر فرهنگ و مذهب، خصوصا مکتب ذن قدمتی بسیارطولانی تر دارد. خانه های سنتی ژاپن به صورت بسیار ساده و طبیعت گرا می باشد که با قواعد معماری مدرن امروزی دارای مشابهت های فراوانی است.
در ابتدا بهتر است با مفهموم واژه ذن آشنا شویم؛ ذن مکتبی در مذهب بودایی است که تاکید فراوان به بودن در لحظه (اکنونیت)، ژرف نگری به ماهیت اشیا و جانداران و تفکر لحظه به لحظه دارد. همچنین در مکتب ذن توجه فراوانی بر سادگی شده است. منظور از سادگی، گرفتار و درگیر باریک اندیشی های عقلی نشدن و درگیر نشدن بیش از حد ذهن به استدلال فلسفی است و دیگر اینکه سادگی به این معناست که واقعیت ها را چنان که هستند باز بشناسیم.

سه روش دستیابی به ذن، تمرکز و مدیتیشن و مشاهده است.

1. منظور از تمرکز به این معنا که باید نسبت به یک تجربه ی خاص متمرکز شد و آن را در مرکز توجه قرار داد.
2. مراد از مدیتیشن در اینجا به معنی تفکر است.
3. منظور از مشاهده توجه به طبیعت و در واقع بیداری است.

بدیهی است که معماری خانه ی یک شخص ژاپنی در راستای فراهم کردن بستری برای رسیدن به این سه اصل دستخوش دگرگونی هایی شود. در ادامه باهم به بررسی این ویژگی ها می پردازیم:

سادگی در مکتب ذن

ژاپنی ها معتقد هستند سادگی سبب کارایی و زیبایی می شود. طبق این اصل فقط اثاثیه ای که مورد نیاز است باید در دسترس قرار بگیرد، این امر سبب نظم و تمیزی در خانه می شود که خود منجر به تمرکز حواس که یکی از روش های رسیدن به ذن است می شود.

• استفاده از مبلمان ساده و بدون تزیینات
• عدم استفاده از نقوش شلوغ و رنگارنگ در برای رومبلی و پرده

طبیعت گرایی در مکتب ذن

طبیعت گرایی را میتوان به روش های گوناگونی در طراحی داخلی خانه یک ژاپنی مشاهده کرد. به عنوان مثال:

•  وارد کردن گیاهان و باغچه به وسیله فضای آتریوم مانند به داخل منزل.
• استفاده از رنگ هایی که در طبیعت بسیار زیاد دیده می شود مانند خاکستری، بژ، طوسی، سبز، آبی آسمانی.
• استفاده از مصالح طبیعی مانند چوب و سنگ و ...
• بازشوهای قدی و عریض که به سمت حیاط باز می شود.
• درهای کشویی چوبی سبک که رو به طبیعت باز می شود.
• دعوت کردن جریان آب با ایجاد حوضچه ها و رودخانه های مصنوعی که از کنار بنا می گذرد.
• گسترش پلان به صورت ارگانیک در سطح زمین (سایت).
• حفظ بافت مصالح به صورت طبیعی مانند حفظ بافت و سادگی بتن.
• ایجاد باغ هایی به صورت ارگانیک با کمترین دستکاری و دخالت طبیعت.

آرامش و تمرکز در مکتب ذن ژاپن

همانطور که اشاره شد یکی از روشهای رسیدن به ذن، مدیتیشن است. این مورد نیز سبب به وجود آمدن شاخصه هایی در طراحی داخلی خانه های ژاپنی شده است که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از نور های طبیعی مانند نور شمع به جای استفاده از نور شدید فلورسنت برای ایجاد آرامش یا لامپ هایی که میتوان شدت تابش آن را کم یا زیاد کرد.
• روشن کردن عود و شمع های معطر در اتاق قبل از خواب و صبح بعد از بیداری برای به وجود آوردن حس آرامش.
• جدا کردن لوازم الکترونیکی مانند تلوزیون، رادیو، کامپیوتر از فضای های خصوصی منزل. اگر نیاز به گذاردن این وسایل باشد معمولا برای آن کمد تعبیه می کنند تا در صورت عدم استفاده درب کمد را ببندند و این وسایل از دیدرس خارج شود.
• ایجاد باغچه های کوچک شنی برای مدیتیشن.

کلام آخر اینکه در دنیای ماشینی و پر از اضطراب این روزهایمان، ساعت های زیادی را در ترافیک کلافه کننده سپری می کنیم تا سرانجام به منزل برسیم؛ بنابرین وجود فضایی آرامش بخش در منزل جزو الزامات زندگی در عصر حاضر به حساب می آید. ایجاد فضای آرامش بخش و زیبا برای منزلمان کار دشواری نیست با کمی مطالعه و کنکاش در معماری فرهنگ های جوامع مختلف می توانیم چنین فضایی را خلق کنیم.

اگر به طراحی داخلی به سبک ژاپنی علاقه مند هستید، مطلب طراحی یک رستوران ژاپنی در اسپانیا را از دست ندهید!

نویسنده: سیما اثیمی ؛ تحریریه چیدانه