طنز، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در لباس هنری است

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست نقد و معرفی کتاب «هی شعر ترانگیزد» اثر سعید بیابانکی با حضور نویسنده اثر و مرتضی امیری اسفندقه به عنوان منتقد عصر دیروز یکشنبه 28 مرداد در کتابخانه عمومی پیروزی تهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست بیابانکی درباره اشعارش گفت: بخشی از اشعار من آیینی است که در مجموعه «جامه‌دران» منتشر شده و بخش دیگر طنز است. البته طنز کار اصلی من نبوده و همیشه تلاش کردم طنزهای خنثی ننویسم. به اعتقاد من طنز، امر به معروف و نهی از منکر، در لباس هنری است. طنز جمع کردن تضادها و تناقض‌ها است؛ مثلا اگر یک پیرمرد، لباس جوان بیست ساله را بپوشد، موقعیتی کمیک ایجاد می‌کند.

وی افزود: طنز در حوزه کلام و شعر، مانند کاریکاتور است. در میان شعرای ما حافظ بزرگترین طنزپرداز فارسی است که ما او را غزل‌سرا می‌دانیم. به طور مثال آنگاه که می‌گوید «به می سجاده رنگین کن گرت پیرمغان گوید» یعنی ما را در وضعیتی متناقض قرار می‌دهد؛ چراکه سجاده مظهر پاکی است و نمی‌توانیم آن را با می رنگین کنیم. همچنین مثنوی مولانا از مایه‌های طنز برخوردار است؛ مولانا داستانی طنزآمیز ارائه می‌دهد و نتیجه‌ای فلسفی، الهی و تربیتی می‌گیرد. به همین دلیل او اقبال جهانی یافته است. شاعران موفق از قدرت نفوذ طنز استفاده کرده‌اند و به نظرم استاد همه آنها حافظ است.

این نویسنده و شاعر در ادامه گفت: در مجموعه «هی شعر ترانگیزد» تلاش کردم تناقض‌ها و تضادها را در مسائل گوناگون آشکار کنم که طبیعتا کار خیلی سختی است. طنز چون راه رفتن روی لبه تیغ است. طنزپرداز باید از خط قرمز عبور کند، ولی قرمز نشود.

بیابانکی با اشاره به اتفاقات مربوط به چاپ مجموعه «هی شعر تر انگیزد» گفت: زمانی که این کتاب چاپ شد مسائل مختلفی پیرامون آن به وجود آمد و در نمایشگاه کتاب رونمایی شد؛ بعد از رسیدن مجموعه به نمایشگاه، کتاب هنوز خیس بود و چسب‌هایش خشک نشده بود، به همین دلیل کتاب را بر روی زمین پهن کردند تا خشک شود و نادانسته این امر تبلیغی برای کتاب شد و تقریبا تمام نسخه‌های کتاب به فروش رفت.

این شاعر با بیان اینکه یکی از اشعار کتاب معروف شده چرا که حدود ده سال پیش در دیدار رهبر انقلاب خوانده است، توضیح داد: این شعر چند نسخه دارد؛ یک نسخه چاپ شده، یک نسخه را من خواندم و یک نسخه در دفترم است که برخی ابیاتش را خود حذف کرده ام.

وی کتاب «هی شعر ترانگیزد» را، که به چاپ چهارم رسیده، اثری خط شکن دانست که به شاعران بعد از انقلاب جرأت سرودن شعر طنز درباره مسائل سیاسی داد. شعر، استفاده حداکثری از زبان است. من چند عنوان برای کتاب انتخاب کردم و از چند تن از شعرا نظرسنجی کردم و این عنوان برگزیده شد. چند شعر از این مجموعه به صورت مشترک با جواد زهتاب سروده شد؛ دوستی که ذهنی نزدیک به هم داریم. برخی شوخی های کتاب به مسائل روز می‌پردازد که ممکن است در حال حاضر با استقبال رو به رو شود اما در آینده کمتر بدان توجه شود و این از نقاط ضعف کتاب به اعتراف خودم است.

در ادامه این نشست، امیری اسفندقه شاعر و منتقد گفت: اشعار بیابانکی قاچاق نیست و التماس نمی‌کند تا از مرز رد شود. ما با شاعری رند و باهوش مواجهیم که از خط قرمز عبور کرده است. با اینکه این مجموعه شعر مربوط به گذشته است اما اشاراتی به امروز هم دارد. از دیگر ویژگی های شعر بیابانکی، صداقت است؛ شعر آن چیزی است که مردم می‌دانند اما به زبانی شیرین و دلنشین گفته می شود. شعر بیابانکی ساده، صریح، صادقانه و بی نقاب است.

وی افزود:‌ گاهی اوقات شاعران قافیه های دشواری در شعر می‌گنجانند و قافیه ها دوست ندارند صدای آوازشان شنیده شود اما سعید بیابانکی، در این مجموعه از این قافیه ها استفاده کرده و جیغ‌شان را درآورده است. اشعار بیابانکی چون اشعار طنز عمران صلاحی خنده‌هایی از سر درد است. من افتخار دارم که یکی از شاگردان بیابانکی باشم.

در حاشیه این نشست، بیابانکی در تعریف طنز گفت: طنز، شوخی کردن و به چالش کشیدن خط قرمزها به شیوه‌ای است که نه شاعر و نه سوژه هیچکدام آسیب نبینند. در نتیجه طنزپردازی، کار دشوار و پیچیده‌ای است. اما نبودش باعث افسرده‌شدن اجتماع و افزایش بی‌اخلاقی‌ها می‌شود؛ طنزپرداز همواره باید موی دماغ خطاکاران در کشور که تصمیمات بزرگ و غلط می‌گیرند، شوند. خوشبختانه در حال حاضر فضای سیاسی به مدد رسانه های اجتماعی بازتر شده و امکان بیان نقد و طنز فراهم است. بارها شده که دوستان ما در حضور بزرگان مملکت شعر طنز خواندند و از آن استقبال شده است.