روزنامه شهروند: در برخی موارد بعد از وقوع یک حادثه نیاز به سرپناهی جدید برای اسکان افراد وجود دارد و این امر یعنی تهیه سرپناه هنگام سوانح و بحران‌ها امر مهمی است. سرپناه زمانی ضرورت پیدا می‌کند که به علت بروز سانحه یا بحران، محل سکونت یا محل کار تخریب شده یا خطری متوجه افراد باشد. در این گزارش به نکاتی که برای این کار و اسکان اولیه بعد از آن مهم هستند، پرداخته‌ایم که دانستن‌شان برای روز مبادا بد نیست.
تهیه سرپناه در منطقه خارج از خطر می‌تواند شامل موارد زیر باشد: رفتن نزد بستگان و دوستان، اقامت در مراکز خصوصی یا رفتن به اردوگاه‌های جمعی که توسط گروه‌های امدادی با کمک مقامات دولتی برپا شده‌اند. برای تدارک سرپناه نخست لازم است به نوع سانحه توجه کرده و بعد در نقطه‌ای در داخل خانه یا ساختمانی دیگر که ایمن است به فکر پناهگاه بود. مثلاً برای مصون ماندن از گردباد بهتر است در خانه به جایی پناه برد که در طبقه پایین و دور از در و پنجره و دیوارهای خارجی باشد. هر نوع سانحه‌ای، سرپناه خاص خود را می‌طلبد که بعداً به آن پرداخته خواهد شد.
هرچند که پناهگاه‌های عمومی معمولاً دارای آب، غذا، دارو و امکانات اولیه بهداشتی هستند، اما می‌توان کیف نجات را به آنجا برد و نیازهای اعضای خانواده را برای مدتی تأمین کرد. در این اردوگاه‌ها باید با عده زیادی زیر یک سقف زندگی کرد که وضع دشوار و ناخوشایندی است. در چنین وضعی همکاری با مسئولان اردوگاه نیازی مبرم بوده و رعایت قوانین اردوگاه الزامی است.
زمان اسکان در چنین اردوگاه‌هایی با توجه به نوع سانحه یا بحران ممکن است کوتاه یا طولانی مدت باشد. تا زمانی‌که مقامات مسئول وضعیت عادی را اعلام نکرده باشند، ترک این اردوگاه‌ها به مصلحت نیست. باید به طور مداوم به اخبار رادیو گوش داد. اگر زمان اسکان در هر جایی طولانی شد، باید به فکر تأمین آب و نان و سایر مایحتاج خانواده به اندازه
کافی بود.
تأمین آب
باید اجازه داد که افراد به اندازه کافی آب بخورند. افراد زیادی به بیش از دو لیتر آب در روز احتیاج دارند. نیاز روزانه افراد به آب تابع سن، فعالیت فیزیکی، وضع جسمانی و نیز زمان بروز سانحه است.
هیچگاه آب جیره‌بندی نشود، مگر آنکه مسئولان چنین دستوری داده باشند. امروز به اندازه کافی آب مصرف کرده و تلاش شود تا برای فردا آب بیشتری تأمین شود. تحت هیچ شرایطی نباید هر فردی کمتر از 4 لیوان آب در روز بخورد. می‌توان با فعالیت کم روزانه یا استقرار در جای خنک مصرف آب را به حداقل رساند. آب آشامیدنی نباید آلوده باشد. در صورت لزوم آب‌های مشکوک (نظیر آب لوله‌کشی نامطمئن، آب چشمه یا آب برکه) بعد از تصفیه مصرف شوند. اگر تصفیه امکان‌پذیر نباشد، در صورت امکان باید استفاده از آب به تأخیر بیفتد اما در هر حال نباید اجازه داد که بدن دچار کم آبی شود.
اگر گزارشاتی مبنی بر شکستگی لوله‌های آب یا فاضلاب وجود دارند یا مسئولان در مورد وجود مشکل در سیستم لوله‌کشی هشداری داده باشند، بهتر است برای پیشگیری آلودگی آب در خانه، شیر اصلی ورودی آب به منزل را بست. باید همه اعضای خانواده با این کار به خوبی آشنا باشند.برای استفاده از آب موجود در سیستم لوله‌کشی، می‌توان از طریق بازکردن شیر آبی که در بالاترین بخش خانه قرار دارد، هوا را به داخل سیستم لوله‌کشی هدایت کرد.
قدری آب از این شیر می‌ریزد، اما می‌توان از شیر آبی که در پایین‌ترین بخش قرار گرفته است آب تهیه کرد.برای استفاده از آب گرم موجود در تانک ذخیره آب، باید مطمئن شد که جریان برق و گاز قطع شده‌اند. سپس دریچه خروج آب در قسمت پایین تانک باز شود. دریچه ورودی بسته شود و شیر آب گرم باز بماند. قبل از آنکه جریان برق و گاز مجدداً برقرار شوند، بهتر است تانکر آب گرم را مجدداً پر کرد. اگر جریان گاز قطع شده باشد، لازم است افراد متخصص برای برقراری مجدد آن اقدام کنند.
منابع آب
در شرایط بحران، منابع آب فاقد خطر عبارتند از: یخ، آب موجود در هیتر (اگر هیتر آسیب ندیده باشد) و آب جاری در سیستم لوله کشی. منابع نامطمئن عبارتند از: آب موجود در رادیاتورها، آب موجود در بویلرها (سیستم گرمایشی خانه) آب برکه‌ها، آب فلاش تانک‌ها، آب استخرهای شنا و حوض‌ها.
تصفیه آب
قبل از استفاده از آب منابع نامطمئن برای شرب، تهیه غذا یا شست‌وشوی مواد خوراکی، شست‌وشوی ظروف غذا، مسواک‌زدن و تهیه یخ باید آن را تصفیه کرد. آب آلوده غیر از بو و طعم بد، حاوی میکروب‌هایی است که موجب بیماری‌هایی از جمله اسهال خونی، وبا، حصبه و هپاتیت می‌شود. چندین روش برای تصفیه آب وجود دارد، اما هیچکدام از آنها کاملاً قابل اطمینان نیستند. بهتر است از مجموعه‌ای از این روش‌ها استفاده کرد. قبل از تصفیه باید صبر کرد تا ذرات معلق در آب ته‌نشین شده یا به کمک چای صاف‌کن یا چندلایه پارچه تمیز آن را صاف کرد. باید در کیف نجات امکانات لازم برای روش تصفیه مورد نظر وجود داشته باشد.
اگر گزارشاتی مبنی بر شکستگی لوله‌های آب یا فاضلاب وجود دارند یا مسئولان در مورد وجود مشکل در سیستم لوله‌کشی هشداری داده باشند، بهتر است برای پیشگیری آلودگی آب در خانه، شیر اصلی ورودی آب به منزل را بست. باید همه اعضای خانواده با این کار به خوبی آشنا باشند.
برای استفاده از آب گرم موجود در تانک ذخیره آب، باید مطمئن شد که جریان برق و گاز قطع شده‌اند. سپس دریچه خروج آب در قسمت پایین تانک باز شود. دریچه ورودی بسته شود و شیر آب گرم باز بماند. قبل از آنکه جریان برق و گاز مجدداً برقرار شوند، بهتر است تانکر آب گرم را مجدداً پر کرد. اگر جریان گاز قطع شده باشد، لازم است افراد متخصص برای برقراری مجدد آن اقدام کنند.
روش‌هایی برای تصفیه آب
سه روش برای تصفیه آب وجود دارد:
این روش‌ها برای تصفیه آب نامطمئن در شرایط اضطراری یعنی شرایطی که آب تمیز در دسترس نیست یا آب ذخیره رو به اتمام گذاشته است، مورد استفاده
قرار می‌گیرند.
جوشاندن
جوشاندن مطمئن‌ترین روش تصفیه آب است. در یک کتری یا قوری نسبتا بزرگ، آب باید حدود یک دقیقه تمام جوشانده شود. بخشی از این آب بخار خواهد شد. قبل از مصرف این آب باید اجازه داد تا کاملا سرد شود. با استفاده از جابه‌جایی این آب در دو ظرف می‌توان اکسیژن را مجددا به آن برگرداند و مزه آن را بهتر کرد.
کلرزنی
می‌توان با کشتن میکروب‌ها به کمک مواد شوینده خانگی حاوی 25/5 تا 6 درصد هیپوکلریت سدیم نیز آب را تصفیه کرد. از آنجایی‌که قدرت این مواد با گذشت زمان کاهش می‌یابد، بهتر است از مواد موجود در ظروف باز نشده یا تازه بازشده استفاده کرد.
می‌توان16 قطره از این مواد (8/1 قاشق چایخوری) را به یک گالن آب (4 لیتر) اضافه کرد و به هم زد. بعد از نیم ساعت، آب حاصله هنوز مختصری بوی مواد را می‌دهد. اگر چنین بویی وجود نداشته باشد، باید مجددا به آن ماده پاک‌کننده اضافه کرد و اجازه داد تا 15 دقیقه دیگر باقی بماند. اگر باز هم بویی از آن استشمام نشد، لازم است آن را دور ریخته از منبع آب دیگری استفاده شود (دال بر آلودگی فوق‌العاده شدید آب).
تقطیر
دو روش قبلی اغلب میکروب‌های موجود در آب نامطمئن را از بین می‌برند، اما در روش تقطیر علاوه بر حذف تمامی میکروب‌ها، فلزات سنگین، املاح و سایر مواد شیمیایی موجود در آب نیز از بین می‌رود. تقطیر عبارت است از جوشاندن آب و بعدا جمع‌آوری بخار آن به‌صورت قطرات متراکم. آب حاصله فاقد نمک و اغلب ناخالصی‌های موجود در آن است.
برای انجام تقطیر می‌توان ظرفی در‌دار را تا نصف از آب پر کرد و کاسه‌ای را به دستگیره درِ ظرف محکم بست. سپس درِ ظرف را وارونه روی آن قرار می‌دهند. کاسه باید مستقیما آویزان شود و به سطح آب برخورد نکند. آب موجود در ظرف باید 20 دقیقه جوشانده شود. آب جمع‌شده در کاسه، آب مقطر است.
مقایسه روش‌های تصفیه آب
در هر سه روش جوشاندن، کلرزنی و تقطیر میکروب‌ها از بین می‌رود. در روش تقطیر علاوه بر این، سایر آلودگی‌ها (مانند فلزات سنگین، املاح، مواد شیمیایی و …) نیز حذف می‌شود.
راه نگهداری مواد غذایی
- مواد خوراکی در ظروف درپوش‌دار نگهداری شود.
- وسایل پخت و پز تمیز نگهداری شود.
- زباله‌ها در ظروف دربسته نگهداری و بعدا در جای مناسب دفن شود.
- دست‌ها مرتبا با آب و صابون شسته شود. باید از آب تصفیه یا ضد عفونی شده استفاده شود.
- برای شیرخواران فقط از شیرخشک‌های آماده استفاده شود.
- هر نوع مواد خوراکی که با آب آلوده تماس پیدا کند باید دور ریخته شود.
- هر نوع ماده غذایی که بیش از 2 ساعت یا بیشتر در دمای اتاق باشد را باید دور ریخت.
- هر نوع ماده غذایی که بو، رنگ یا ظاهر غیرمعمول دارد را باید دور ریخت.
- هر نوع ماده غذایی کنسرو شده که قوطی آن باد کرده یا فرورفته (حتی اگر ظاهرا سالم به نظر برسد) را نباید مصرف کرد.
از مصرف هر نوع ماده غذایی که بو یا ظاهری غیرمعمول دارد باید خودداری شود (حتی اگر ظرف آن سالم به نظر برسد).
- از آب تصفیه‌شده برای تهیه شیرخشک شیرخواران استفاده شود.
- نباید زباله‌ها در محل سکونت تجمع پیدا کند، زیرا هم احتمال بروز حریق و هم امکان آلوده‌شدن بیشتر می‌شود.
توجه: مواد غذایی منجمدشده را معمولا می‌توان مصرف کرد، حتی اگر کاملا سرد باشند. اگر بلورهای یخ در این مواد هنوز باقی باشد، می‌توان آن را مجددا منجمد کرد، اما در مواردی که تردید وجود دارد، بهتر است آن را دور ریخت.
پخت و پز
در شرایط اضطراری باید از روش‌های جایگزین پخت و پز (مثلا منقل) استفاده کرد.
- می‌توان از اجاق‌های مخصوص پیک‌نیک و مسافرت یا کباب‌پز در فضاهای باز استفاده کرد.
- غذاهای کنسروشده کارخانه‌ای را می‌توان بدون گرم کردن مصرف کرد.
- برای گرم کردن غذاهای کنسروشده می‌توان به ترتیب زیر عمل کرد:
- برچسب قوطی برداشته شود.
- قوطی را باید کاملا شست‌وشو داد و ضدعفونی کرد.
- قبل از گرم کردن، درِ قوطی را باید باز کرد.
