۱۰ نکته مهم برای محافظت از خودرو‌های اتوماتیک و توربو

وبسایت جام جم آنلاین: با پیشرفت هرچه بیشتر علم، مسلما فناوری به کار رفته در انواع ابزار‌ها از جمله وسایل نقلیه و خودرو نیز پیچیدگی چشمگیری خواهد داشت. از این رو به ضرس قاطع می‌توان گفت: ساختار، فناوری و پیچیدگی خودرو‌های امروزی چیزی فراتر از خودرو‌های دو یا چند دهه پیش است.

برای مثال این روزها بسیاری از خودروسازان معتبر جهان سراغ پیشرانه‌های اصطلاحا پرخوران (تنفس مصنوعی) شده با فناوری توربوشارژ یا سوپرشارژ می‌روند، زیرا با بهره‌گیری از توربوشارژر یا سوپرشارژر می‌توان از حجم موتور کمتر، قدرت و راندمانی بالاتر گرفت. اما پیشرانه‌های توربو یا سوپرشارژ، با وجود مزایا و توانایی‌های فراوان، حساسیت‌هایی هم دارند که با توجه به افزایش خودروهای توربوی موجود در بازار - از محصولات چینی گرفته تا دنا و سورن توربوی داخلی و بسیاری از خودروهای خارجی - اگر قصد خرید یک خودروی مجهز به پیشرانه پرخوران شده را دارید، برای سالم ماندن آن می‌بایست برخی نکات را مد نظر قرار دهید.

همچنین از آنجا که این روزها تمایل به استفاده از خودروهای مجهز به گیربکس‌های اتوماتیک در بین ما بیشتر شده و برخلاف قبل، خودروهای متعددی با این نوع جعبه دنده در بازار وجود دارند، بهتر است با توجه به پیچیدگی و حساسیت این نوع گیربکس و از همه مهم‌تر هزینه بالای تعمیرات و قطعات آن، باید نکاتی را برای سالم‌تر ماندن جعبه دنده خودرویتان بدانید. در ادامه به ده نکته برای نگهداری از خودروهای اتوماتیک و توربو خواهیم پرداخت.

ظرافت های راندن خودرویی با پیشرانه توربو

1-‌ بنزین

شاید بتوان گفت اصلی‌ترین رکن برای سالم‌تر ماندن موتور یک خودروی توربو، بنزین مورد استفاده در آن است. در واقع از آنجا که موتورهای توربو برای رسیدن به بازده قابل قبول، به سوختی با کیفیت بالا، درصد ناخالصی پایین و در نهایت عدد اکتان استاندارد نیاز دارد. به این ترتیب اگر مالک یک خودروی توربو هستید، به شما پیشنهاد می‌کنیم در هر بار سوختگیری از بنزین سوپر یا مکمل اکتان استاندارد و مرغوب استفاده کنید.

توجه داشته باشید مکمل‌های ارزان‌قیمت نه‌تنها تاثیری در افزایش عدد اکتان ندارند بلکه موجب بروز آسیب هم می‌شوند. یکی از دلایل اهمیت استفاده از بنزین اکتان بالا در پیشرانه‌های توربو، بالا بودن عدد تراکم عمده این دسته از موتورهاست که در صورت پایین بودن اکتان مساله ناک (صدای ضربه در موتور) و پدیده خودسوزی (احتراق مخلوط هوا و بنزین پیش از جرقه‌زنی) پیش می‌آید که به مرور زمان آسیب شدیدی به قطعات پیشرانه وارد خواهد کرد.

2- گرم‌کردن و سردکردن

هرچند روند گرم‌کردن موتور در ابتدای استارت در هر خودرویی با هر پیشرانه‌ای بسیار مهم و حیاتی است اما این موضوع در خودروهای توربو بیشتر اهمیت پیدا می‌کند. در واقع شروع حرکت به محض استارت در خودروهای توربو به منزله «سَم» است! به همین علت پس از استارت (خصوصا در فصول سرد) ابتدا باید دو تا سه دقیقه به موتور فرصت دهید تا گردش روغن در بین تمام قطعات انجام گیرد سپس تا یکی دو کیلومتر با کمترین دور موتور ممکن رانندگی کنید تا تمامی قطعات دوار بخوبی گرم شوند.

البته در فصول سرد سال و مناطق سردسیر، گرم‌شدن خودرو باید با وسواس و حوصله بیشتری انجام شود. ضمن این‌که اگر از مسافتی طولانی برمی‌گردید یا چند دقیقه‌ای را با دور موتور بالا به رانندگی هیجانی پرداخته‌اید، بهتر است پیش از خاموش کردن و ترک خودرو، چند کیلومتری را با کمترین سرعت و دور موتور ممکن رانندگی کنید. پس از توقف نیز منتظر بمانید تا فن دور بالای خودرو یک دور کار کند و دما را به حداقل برساند و پس از آن پیشرانه را خاموش کنید.

3-‌ روغن

روغن را می‌توان خونی دانست که در رگ‌های موتور خودرو جاری است. پس در انتخاب یک روغن مناسب خصوصا برای خودروهای توربو کاملا وسواس به خرج دهید. در واقع پیش از هرچیز پیشنهاد ما این است که برای انتخاب یک روغن با گرانروی و سطح کیفی (ای‌پی‌آی) مناسب، به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید. اما به طور کلی بهتر است برای پیشرانه‌های توربو از روغن‌هایی با سطح کیفی SM به بالا استفاده کنید و همچنین اصولا در خودروهای توربو روغن‌های روان‌تری مثل 30-0، 50-30، 40-10 و... استفاده می‌شود که اصولا روغن‌های با گرانروی پایین‌تر، کیفیت ساخت بهتری هم دارند و اصولا از برندهای معتبرتری قابل انتخاب هستند.

به همین علت بر حسب فصلی که در آن قرار دارید و البته نوع پیشرانه خودرو، از روغنی با گرانروی مناسب استفاده کنید. همچنین پیشنهاد می‌شود در خودروهای توربو، روغن موتور را زودتر از موعد همیشگی عوض کنید. برای مثال روغنی که می‌تواند بیش از 6000 کیلومتر دوام بیاورد در یک خودروی توربو باید کمتر از 5000 ‌هزار کیلومتر کار کند.

4- فیلتر هوا

توربوشارژر و سوپرشارژر در واقع قطعاتی هستند که به صورت مازاد روی یک موتور عادی قرار می‌گیرند تا هوا را با فشردگی بیشتری به داخل سیلندر تزریق کنند تا احتراق بهتر و بیشتری صورت بگیرد. به فرآیند فشرده‌سازی هوا، برای تزریق به منیفولد ورودی موتور بوست گفته می‌شود که میزان بوست تولیدی در هر خودرو و هر توربوشارژر متفاوت است. برای مثال توربوشارژر برخی خودروها به صورت فابریک با پنج پی‌اس‌آی بوست وارد مدار می‌شوند و در برخی خودروهای دیگر نیز میزانی کمتر یا بیشتر دارند.

به این ترتیب نحوه رسیدن هوا به توربوشارژر حائز اهمیتی فراوان است و از همین رو پیشنهاد می‌شود فیلتر خودرو را همیشه تمیز نگه دارید تا بوست مورد نظر با سهولت بیشتری تولید شود و فشاری روی توربوشارژر که قطعه‌ای حساس است، وارد نشود. همچنین در صورت استفاده از فیلتر هوای نامرغوب که هوا را به خوبی از منافذش عبور نمی‌دهد هم این موضوع تکرار خواهد شد.

5- هر توربویی خودروی مسابقه نیست!

عنوان «توربو» این ذهنیت را در بین بسیاری از افراد به وجود می‌آورد که خودرو لزوما قدرت بسیار بالا و شتاب رعد آسایی دارد! اما نه! این روزها بسیاری از خودروهای اقتصادی برای این که کمترین آلایندگی و بیشتری بازده را داشته باشند، از توربوشارژر استفاده می‌کنند و از این رو نباید توقع شتاب و کشش خارق‌العاده از هر خودروی توربویی داشت. برای مثال تویوتا سی‌اچ‌آر بنزینی که از موتور 2/1 لیتری توربو بهره می‌برد، به هیچ وجه خودروی سریع و پرشتابی نیست و از آن نباید انتظاری در حد یک خودروی اسپرت داشت! به این ترتیب باید گفت از آنجا که عمده خودروهای توربوی موجود در بازار ایران جزو همین موارد اقتصادی با پیشرانه‌های کم‌حجم توربو هستند و ساختار کلی موتور این دسته از خودروها مثل خودروهای اسپرت مناسب اعمال فشار بیش از اندازه نیست، باید با آن مدارا کنید!

نکات مهم در رانندگی با گیربکس اتوماتیک

1- محکم ترمز بگیرید

در خودروهای اتوماتیک برای این که بتوانید وضعیت لیور دنده (دسته دنده) را بین حالات مختلف (مثل P، N، D، R و...) تغییر دهید، ‌باید ابتدا ترمز بگیرید و سپس لیور را حرکت دهید. در غیر این صورت وضعیت تازه با ضربه یا اصطلاحا تقه انتخاب خواهد شد که این موضوع برای سرنشینان آزار دهنده خواهد بود و به گیربکس آسیب می‌رساند. در گیربکس‌های قدیمی بدون نگه داشتن ترمز، لیور حرکت می‌کرد اما در خودروهای جدید تا قبل از فشردن ترمز نمی‌توانید وضعیت لیور را تغییر دهید. با این حال توجه داشته باشید هنگام تغییر وضعیت لیور، ترمز را تا انتها و نه نیمه نگه دارید تا آسیبی متوجه گیربکس خودروی شما نشود.

2-‌ تعویض روغن

بسیاری از افراد فکر می‌کنند روغن موجود در گیربکس‌های اتوماتیک نیز همچون خودروهای دنده‌ای به تعویض نیاز ندارد و تنها باید بازدید و در نهایت سرریز شود! اما مساله اینجاست که روغن گیربکس‌های دنده‌ای و اتوماتیک هر دو نیاز به تعویض دوره‌ای دارند و این تصور به طور کامل اشتباه است که روغن فابریک کارخانه باید داخل گیربکس بماند! اما حساسیت این موضوع در مورد گیربکس‌های اتوماتیک بیشتر است و از این رو پیشنهاد می‌شود به صورت دوره‌ای به تعویض روغن گیربکس خودروی دنده اتوماتیکتان بپردازید. در واقع روغن گیربکس‌های اتوماتیک تنها به سه صورت قابل تعویض است.

نخست این که پیچ تخلیه کارتل یا خود کارتل را باز کنید که در این صورت تنها نیمی از روغن تخلیه می‌شود و بقیه روغن داخل توربین، بین صفحات گیربکس و در قطعات دیگر این بخش باقی خواهد ماند که به این کار اصطلاحا تعویض سر روغن می‌گویند. مورد بعدی این که با استفاده از دستگاهی به نام دیالیز روغن، روغن قبلی را به صورت کامل تخلیه و روغن جدید را تزریق کنید که در این صورت کل حجم روغن تخلیه می‌شود و هیچ جای نگرانی برای مالک باقی نمی‌گذارد که البته این دستگاه در هرجایی یافت نمی‌شود و اصولا علاوه بر هزینه روغن، اجرت تعویض را نیز به همراه خواهد داشت. و سومین مورد این که گیربکس را به طور کامل دمونتاژ کنید تا روغن به صورت کامل تخلیه شود که البته این مورد تنها در صورت تعمیر اساسی گیربکس انجام می‌گیرد. پیشنهاد عمده کارشناسان این است که «سر روغن» هر 25 تا 40 هزار کیلومتر و روغن کامل هر صد هزار کیلومتر تعویض شود.

3- «پی» به معنای ترمز پارک نیست!

در تمام گیربکس‌های اتوماتیک نخستین وضعیت پیش فرض، وضعیت P است که این حرف انگلیسی به معنای وضعیت پارک است. در این حالت گیربکس در حالت خلاص و یک پین داخل یکی از پینیون‌های خروجی گیربکس قرار می‌گیرد تا شبیه در دنده قرار دادن گیربکس‌های دستی هنگام پارک، مانع حرکت خودرو شود. اما برخی افراد تصور می‌کنند این وضعیت برای نگه‌داشتن خودرو در شیب کافی است و ترمزدستی را فراموش می‌کنند.

اما موضوع این است که پین مذکور عمر و دوامی محدود دارد و به همین خاطر در صورت تحمل فشار بیش از اندازه در شیب، ممکن است خیلی راحت بشکند! که تعویض آن نیز نیازمند باز کردن کامل گیربکس است. به این ترتیب زمانی که خواستید در شیب (حتی ملایم) پارک کنید، نخست ترمز را تا انتها بگیرید، دنده را در حالت N قرار داده و ترمزدستی (یا پایی) را تا انتها درگیر کنید. سپس پای خود را از روی ترمز برداشته و دوباره روی ترمز بگذارید و وضعیت P را انتخاب کنید. با این کار وزن خودرو روی ترمز دستی وارد می‌شود و نه گیربکس که قطعه‌ای به مراتب حساس‌تر است.

4-‌‌ حالت دستی

در عمده گیربکس‌های اتوماتیک حالت دستی به صورت تیپ ترونیک یا در قالب دنده‌های سنگین قرار دارد. برای مثال در گیربکس ماکسیما، دو وضعیت L1 و L2 وجود دارد که استفاده از هر کدام از این دو وضعیت، دنده را برای شما محدود خواهد کرد. برای مثال در صورت انتخاب L1، تنها دنده یک را خواهید داشت و با قرار دادن شیفتر در دومین گزینه یعنی L2، شما با دو دنده یک و دو رانندگی خواهید کرد. همچنین در گیربکس‌های تیپ ترونیک نیز شما قادر خواهید بود تا به صورت دستی دنده را کم یا زیاد کنید.

اما نکته اینجاست که گیربکس‌های اتوماتیک برخلاف نامشان که به معنای خودکار بودن است، در برخی موارد مثل جاده‌های کوهستانی یا شرایط لغزنده خیابان و... نمی‌توانند آن‌طور که باید تصمیم بگیرند و مدام برای انتخاب دنده مد نظرشان درگیر شیفت کردن (به بالا و پایین) دنده هستند. به این ترتیب پیشنهاد می‌شود در این شرایط از حالت دستی گیربکس استفاده کنید تا از شیفت مدام گیربکس که در درازمدت به مجموعه آسیب می‌رساند جلوگیری کنید.

5-‌ در ترافیک و پشت چراغ قرمز

بارها دیده شده برخی افراد عادت دارند به محض رسیدن به چراغ قرمز دنده را در وضعیت پارک قرار دهند و حتی دیده شده بسیاری از افراد در ترافیک شهرهایی مثل تهران، مدام در حال تغییر وضعیت دنده بین N و P هستند. موضوع اینجاست که وضعیت P مناسب پشت چراغ قرمز نیست و بهتر است برای توقف موقت از حالت N استفاده کنید تا پین ذکر شده در بالا کمتر درگیر شود. همچنین بسیاری از کارشناسان بر این عقیده هستند که برای توقف‌های کمتر از 30 تا 40 ثانیه، بهتر است وضعیت گیربکس را تغییر نداده و تنها به نگه داشتن ترمز در حالت D بسنده کنید. اما اگر نیاز به توقف بیش از این مدت بود، حالت N را انتخاب کنید و ترمزدستی را بکشید یا ترمز را نگه دارید. تغییر وضعیت مداوم لیور استهلاکی بیش از توقف 30 تا 40 ثانیه‌ای در حالت D دارد.