روستای بوژان ؛ ماسوله بهشتی نیشابور

تلفیق تاریخ و طبیعت تصویری ماندگار را ترسیم و به برخی نقاط کشورمان هدیه کرده است تا بر جذابیت های آنها بیافزاید.

روستا ها نمونه ی خوبی از این ترکیب هستند و با جلوه های بی بدیل خود گردشگران زیادی را به سوی خود می کشانند. در این سکونتگاه ها تصاویری از هنر معماری و هوشمندی در به کار گیری عناصر طبیعت را می شود دید و درک کرد. از سوی دیگر طبیعت با همه ی توان خود آنها را در آغوش می گیرد تا طراوت و تازگی را برای ساکنانشان به ارمغان بیاورد. به کارگیری شیوه خاص ساخت در ایجاد برخی روستاها باعث شده تا متمایز جلوه کنند و چشم اندازی تازه را به نمایش بگذارند. پیش از این در کارناوال گردش خود را در روستاهای پلکانی ایران آغاز نمودیم. در مطالب زیر شما را دعوت می کنیم به بازدید از چند روستای پلکانی زیبا در ایران :

روستای اسفیدان بجنورد ؛ ماسوله شمال شرق ایران

روستای پالنگان ؛ ماسوله ای بر قامت کوه های کردستان

روستای کهتویه ؛ ماسوله هرمزگان

روستای زنوزق ؛ ماسوله سرخ

باز هم راهی جاده می شویم و این بار خودمان را به نیشابور می رسانیم.

مقصدمان جایی در قلب طبیعت است که پس از چشیدن سرد و گرم روزگار هنوز هم استوار ایستاده و زیبایی هایش را به رخ بینندگان می کشد.

می خواهیم به روستای بوژان برویم و دمی را در میان صفا و سادگی مردمان آن بگذرانیم.

کارناوال را در این سفر همراهی کنید…

چرا روستای بوژان؟

– روستای بوژان یکی از روستاهای پلکانی ایران می باشد که در دامنه کوه ایجاد شده است.

– این روستا به عنوان یک تفرجگاه مهم نزد ساکنان نیشابور شناخته می شود.

– طبیعت بکر، آبشارها، چشمه ها و سایر جلوه های طبیعی بر جذابیت های این روستا افزوده و آن را به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل کرده است.

روستای بوژان ؛ بهشتی بر روی زمین

در 21 کیلومتری شمال شرقی نیشابور روستایی وجود دارد که وسعت 1225 هکتاری خودش را در دامنه ارتفاعات جنوبی رشته کوه بینالود جای داده است و به عنوان یکی از جاذبه های با ارزش استان خراسان شناخته می شود.

این روستا را با نام بوژان می شناسند و به دلیل وجود طبیعت بکر و دیدنی، ساختار پلکانی و ویژگی های منحصر به فرد تاریخی، به مقصدی تماشایی برای گردشگران تبدیل شده است. به هر گوشه ای از این روستا که سر بزنی، جاذبه ای تازه تو را غافلگیر می کند و رنگی تازه به سفرت می دهد. کافی است تا وقت کافی برای کشف تکه تکه ی این بهشت زمینی را داشته باشی تا با دیدن هر جاذبه آرامشی وصف ناپذیر سراسر وجودت را فرا گیرد. در بوژان لحظه ای تلف نخواهی کرد چرا که دیدنی های زیادی بساط خود را در این روستا پهن کرده اند.

معماری روستا ؛ خانه هایی در دل کوه

آنچه که به محض ورود به بوژان به چشم می آید، ساختار خانه های روستا می باشد که بر روی شیبی ملایم، به صورت متمرکز و پلکانی شکل گرفته و زیبایی خاصی را به آن بخشیده است. گویی خانه ها در قلب کوه جای دارند و به آن تکیه زده اند.

خانه های روستا بر روی یکدیگر قرار دارند و اگر از داخل معابر روستا به خانه ها نگاه کنید، آنها را به شکل آپارتمان هایی می بینید که بدون پیروی از نظم خاصی در کنار یکدیگر چیده شده اند. هر خانه با سخاوت پشت بام خود را به همسایه ی بالایی قرض می دهد تا نقش حیاط را برای او بازی کند. اولین خانه در پای کوه شکل گرفته و آخرین خانه بر بلندترین نقطه ساخته شده است.

داخل پس کوچه ها در برخی از خانه ها، رفت و آمد مردم از طریق دالان ها ( راهروهای پر پیچ و خم ) صورت می گیرد. در گذشته، این دالان ها نقش بسیار مهمی را در حفظ امنیت خانه ها ایفا می کردند چرا که جلوی دالان ها دری وجود داشت که به هنگام احساس خطر بسته می شد و ساکنان خانه را در خود حفظ می نمود.

از دلایلی که برای استفاده از معماری پلکانی در این روستا وجود دارد می توان به مسئله ی قبله ی خانه، نداشتن دید خانه ها به یکدیگر و کمبود زمین و غیرمسطح بودن آن اشاره نمود.

دیدنی های روستای بوژان

جاذبه های بسیاری در بوژان دست در دست هم دادند تا سفری متفاوت را برایتان رقم بزنند:

1- رودخانه و آبشار بوژان

در نزدیکی روستا، رودخانه ای جریان دارد که بر طراوت طبیعت می افزاید و یکی از جوان ترین رودخانه های جنوبی رشته کوه بینالود است. این رودخانه با عنوان رودخانه بوژان شناخته می شود و از کوه هایی نظیر گودزرد، بوژان و سیاه خانی سرچشمه می گیرد. طول رودخانه بوژان حدود ده کیلومتر است و در مسیر آن آبشارهای کوچک و بزرگی نیز قرار دارند.

یکی از این آبشارها، آبشار بوژان است که در 6 کیلومتری روستا و در انتهای دره ای بزرگ موسوم به دره بوژان قرار دارد و برای رسیدن به آن حدود 2 ساعت پیاده روی در حاشیه رودخانه لازم است.

فراموش نکنید که رسیدن به این آبشار بدون وجود راهنما یا بلد محلی و یا پرس و جو از ساکنان کاری خطرناک است و احتمال گم شدن شما وجود دارد.

2- اماکن مقدس

در بوژان و پیرامون آن دو آرامگاه وجود دارد که نزد مردم از قداست خاصی برخوردار هستند:

* آرامگاه مطهر امام زاده سلیم در شرق روستا، محل زیارت ساکنان روستای بوژان و روستای بوژآباد می باشد و نسب ایشان به امام زین العابدین ( ع ) باز می گردد.

* امام زاده خواجه گل علی که در قسمت جنوب روستا با کمی فاصله از روستا واقع شده و فاقد مقبره می باشد. مردم روستا اعتقاد بسیاری به این امامزاده دارند.

3- چشمه سارها

دست پر سخاوت طبیعت در نقاط متعددی از بوژان آب گوارا را از قلب زمین به ساکنان و مهمانان روستا هدیه می کند. تعداد این چشمه ها بسیار زیاد است و از میان آنها می توان به چشمه اولنگ، چشمه آسیاب، چشمه لوش آب، چشمه کلاغ چینگ، چشمه شکر آب، چشمه بی در، چشمه آب محمود، چشمه گوری دره، چشمه باغ ملا، چشمه ار مرز، چشمه دراز آب، چشمه اویشک، چشمه مرغزاردره،سفید رود و … اشاره نمود.

4- کوه های مرتفع

در قسمت شمال شرقی روستای بوژان و در میان رشته کوه های بینالود، کوه هایی وجود دارند که بر زیبایی منطقه می افزایند. این کوه ها عبارتند از: قله شیرباد با ارتفاع حدود 3300 متر، گود زرد با ارتفاع حدود 3300 متر، کان مس با ارتفاع 3000 متر وقله ی سرچشمه ی مرغزار دره با ارتفاع بیش از 3100 متر که از میان آنها شیرباد به عنوان دومین قله ی بلند این رشته کوه به شمار می رود و به دلیل وزش بادهای سمگین در این منطقه نام شیرباد را بر آن گذاشته اند.

5- طبیعت سحر انگیز

دست نقاش طبیعت به بوژان رنگ و نقشی متفاوت بخشیده و هر گوشه ای از آن را به گونه ای آراسته است. دره بوژان، دره شکراب و مرغزار دره که با کوه ها احاطه شده اند و رقص جویبارها و درختان بهشت را در خاطر رهگذران زنده می کند. در گوشه ای دیگر جاذبه ی طبیعی دیگری به نام تخت هلاکو خودنمایی می کند.

تفریحات

در کنار دیدنی های روستا، می توانید این تفریحات را نیز تجربه کنید:

1- گشت و گذار در روستا

وجود خانه های پلکانی و ساختار ویژه ی آنها باعث شکل گیری کوچه های تو در تو و نامنظم شده که بر جذابیت های روستا می افزاید و تجربه ای متفاوت از قدم زدن و روستاگردی را برای شما به ارمغان می آورد.

2- کوهنوردی

قرارگیری روستای بوژان در میان رشته کوه بینالود و امکان دسترسی به ارتفاعات قله شیرباد، کلمیش، دریاچه مرتفع چشمه سبز، خط الراس پایور و … ، بهانه ی خوبی است تا کوهنوردان زیادی به این منطقه بیایند و توان خود را برای فتح قله ها محک بزنند. به جز شیرباد، کوه های دیگری نیز در این منطقه وجود دارند که می توانند مقصد خوب برای کوهنوردان و علاقه مندان به این رشته باشد. به دلیل وجود چشمه سارها و آبریز ها در طول مسیر فتح قله، کوهنوردان می توانند به راحتی آب مورد نیاز خود را تامین کنند و از این هدیه ی طبیعت لذت ببرند.

کوهنوردان زیادی از مسیر چشمه شکراب به قله شیرباد صعود می‌کنند.

3- پیک نیک در طبیعت

وجود چشمه سارها، آبشارها، رودخانه بوژان و طبیعت سرسبز و تماشایی در کنار هوای معتدل و مطبوع این امکان را به شما می دهد که در طبیعت پیرامون بوژان روزی فراموش نشدنی را برای خود و همسفرانتان خلق کنید.

4- عکاسی

بافت پلکانی، طبیعت چشم نواز، آبشارهای زیبا و بسیاری از سوژه های دیگر می توانند بهانه ای برای ثبت تصویر در دوربین شما باشند تا خاطره ای ماندگار را برای شما حفظ کنند.

5- جمع آوری گیاهان دارویی

کوهستان بهترین محیط برای رشد و نمو گیاهانی است که هر یک خواصی را در دل خود دارند. بسیاری برای جمع آوری گیاهان دارویی راهی بوژان و روستاهای اطراف می شوند و درمان بیماریها را در طبیعت جستجو می کنند. ریواس، سماق، زیره کوهی، آویشن، خارمشک و بسیاری گیاهان دارویی دیگر در کوهستان شمالی بوژان یافت می شود.

مراسم های سنتی بوژان

استان خراسان مرکز موسیقی محلی مانند دوتار، تار و غیره می باشد و آهنگسازان و نوازنده های بسیاری را در خود جای داده است. این هنر به مردم روستای بوژان نیز رسیده و نواختن سازهای سنتی و اجرای آوازهای محلی خراسان در جشن ها و مهمانی های آنها نیز دیده می شود. از جمله این ساز ها می توان به دوتار، دایره زنگی، قشمه، دهل و سرنا اشاره نمود که جایگاهی ویژه نزد مردم بوژان دارند.

در طول سال، مراسم سیزده بدر، ایام نوروز، چهارشنبه سوری و غیره به شیوه ی خاصی در این روستا اجرا می شود اما از میان همه ی آنها به مهم ترین آنها اشاره می کنیم:

1- مراسم رقص چوب بازی

رقص چوب بازی مجموعه حرکاتی ریتمیک است که توسط دو نفر انجام می شود. این رقص در مراسم شادی و به ویژه ازدواج از جایگاه خاصی برخوردار است و اجرای آن جزء مهم ترین بخش جشن می باشد.

سازهای دهل و سرنا یا دایره در این مراسم نواخته می شوند و شرکت کنندگان در رقص چوب های کوتاهی در دست می گیرند. با آغاز موسیقی، شرکت کنندگان در رقص شروع به انجام حرکات مخصوصی می کنند و در هر حرکت چوب هایشان را به هم می زنند.

این رقص باید دو نفره انجام شود اما اگر تعداد شرکت کنندگان زیاد بود می توانند به گروههای دو نفره تقسیم شوند و در کنار هم به اجرای مراسم بپردازند.

photo by Morteza Aminorroayani

2- شمایل خوانی در محرم

شمایل خوانی از مراسم ای آیینی روستای بوژان و مناطق دیگر است که در محرم رواج دارد. در طی این مراسم، فردی به عنوان پرده خوان رو به روی پرده ای بزرگ و منقوش می ایستد و از روی تصویر پرده از جنگ ها و مصائب اولیای دین به ویژه اولیای مذهب شیعه و امام حسین سخن می گوید. پرده خوان تمام این روایات را به صورت آهنگین می خواند و سعی می کند که تماشاگرانش را با خود همراه سازد.

مردم روستا

روستاییان بوژان مردمانی ساده، گرم و مهمان نواز هستند که میزبانان خوبی برای گردشگران می باشند و می توانند بهترین لحظات را برای شما رقم بزنند. بر اساس آمار، تعداد 266 خانوار در این روستا به صورت ثابت و متغیر زندگی می کنند که از میان آنها حدود 800 نفر به طور ثابت در روستا سکونت دارند و نزدیک به 3000 نفر در زمستان روستا را ترک می کنند و به شهر می روند. همه ی مردم روستا مسلمان هستند و پیرو مذهب شیعه می باشند.

مردم مسن روستای بوژان در بیشتر اوقات لباس محلی به تن دارند اما جوانان بیشتر در جشن و شادی لباس محلی می پوشند. لباس زنان روستا رنگین کمانی از رنگ هاست و از پارچه‌های طرح‌دار و رنگارنگ در دوخت آنها استفاده می شود.

در گذشته در روستای بوژان مردم به دو طایفه سادات حسینی و مردم عادی تقسیم می شدند. با گذر زمان و ثبت نام ها خانوادگی در ثبت احوال 12 طایفه در این روستا شکل گرفت : سادات حسینی، سلطانی، علیشاهی، شاه قلی، اولادی، خدابخشی، رفیعی، شاه محمدی، غفاری، پنجه باشی، محمدی، بوژمهرانی، آقای محمدی

اقتصاد روستا

آب،زمین و آب و هوای مناسب از نیازهای اولیه برای شکل گیری اقتصاد بر پایه ی کشاورزی است. وجود رودخانه در این روستا وجود آب را تضمین می کند و آب و هوای معتدل و حاصل خیز نیز در آن وجود دارد اما کوهستانی بودن منطقه محدودیت بسیاری را برای زمین ایجاد می کند. این عامل باعث شده تا کشاورزی، کشت گندم و جو به صورت محدود و دیم رواج یابد و اساس اقتصاد روستا بر باغداری و دامداری استوار گردد.

بسیاری از مردم روستا به باغداری اشتغال دارند. باغات روستا در دو طرف رودخانه جای گرفته اند و برخی از آنها نیز در دره های اطراف روستا دیده می شوند. اداره ی این باغات به صورت خرده مالکی است به این معنا که هر کس، مالک چند قطعه باغ می باشد. در این باغات بیشتر درختان گیلاس، آلبالو، سیب و آلو و گردو به چشم می خورند و محصولات دیگر در اولویت های بعدی قرار دارند. به دلیل نزدیکی کارخانه ی تولید کمپوت گیلاس و آلبالو، این دو میوه از اهمیت بسزایی در باغداری بوژان برخوردار می باشند.

دامداری نیز در این روستا از رونق بسیاری برخوردار است و علاوه بر تولید لبنیات سالم به باغداران نیز کمک شایانی می کند؛ چرا که حضور دام باعث از بین رفتن علف هرز در باغات می شوند و درختان بدون هیچ مشکلی به رشد خود ادامه می دهند. علاوه بر این، کود سالم برای استفاده در زمین و باغ از دام ها تامین می شود و استفاده از آن در بهتر شدن رشد و نمو درختان تاثیر زیادی دارد. همچنین دامداری باعث پرشدن اوقات فراغت کشاورزان و ایجاد یک منبع درآمد برای آنها شده است.

دامداری در بوژان به دو صورت چکه و دامداری رواج دارد. در روش چکه هر خانواده تعدادی گوسفند و گاو و غیره را به صورت شیفتی اداره می کند. به این معنا که در هر روز یکی از آنها برای چرای دام به چراگاه یا باغ می برند. در روش دامداری فردی که صاحب گله است، گوسفدان و دام خود را به چوپان می سپارد اما امروزه به دلیل هزینه های بالا، این روش منسوخ شده است.

در کنار مردان، زنان روستا نیز با استفاده از پشم تولیدی از دام ها و دیگر مواد اولیه به تولید صنایع دستی مشغول هستند و در کارهای کشاورزی و دامداری نیز به مردان خانواده کمک می کنند.

به علت کمبود زمین زیر کشت و وجود آب فراوان، کشاورزان هیچ گاه با کمبود آب مواجه نمی شوند. بیشترین کار برای تولید محصولات در پایان بهار آغاز می شود و در طول تابستان ادامه می یابد و در پاییز به اوج خود می رسد.

علیرغم حضور زنان و بچه ها در فرآیند تولید محصولات کشاورزی، هنوز هم کمبود نیروی کار در این روستا وجود دارد. در زمستان ها کشاورزان که کاری برای انجام دادن در صورت داشتن دام، مشغول به دامداری می شوند و اگر دام نداشته باشند برای کار به شهر کوچ می کنند. ساکنان نا توان از انجام کار نیز در خانه می مانند تا بهار از راه برسد.

بافت روستا

بافت مسکونی بوژان، در حاشیه رودخانه به صورت دو قسمت جدا از هم گسترش یافته است. در شرق رودخانه معبر اصلی روستا قرار دارد و در پیرامون آن کوچه ها بدون هیچ نظمی شکل گرفته اند.

خانه های قدیمی هنوز هم در گوشه و کنار روستا وجود دارند اما خانه های جدید بیشتر به چشم می خورند. بعضی از خانه ها در داخل مزرعه یا باغ هستند و همین امر موجب تقویت گردشگری در بوژان شده است. چندین محله در این روستا وجود دارد که از میان آنها می توان به محله ی بالاده، بازنشان، کال عرب، کال وازه، باغ کهنه، کوچه حاجی شاه و محله میان اشاره نمود.

مسجد روستا درست در وسط روستا قرار دارد و عصرها، محل تجمع ساکنین روستا می باشد. روستاییان در این محل به بحث و اظهار نظر پرداخته و وحدت و هماهنگی خود را حفظ می کنند.

خانه های روستا

در شکل گیری خانه های روستایی در سراسر ایران، مصالح بومی منطقه نقش بسزایی داشته اند، در بوژان نیز برای ساخت خانه ها از مصالح موجود در مناطق کوهستانی و به ویژه از سنگ و خشت خام استفاده شده است.

در ساخت سقف خانه های قدیمی تر از چوب استفاده شده اما این امر در خانه های جدید کاربردی ندارد. استفاده از مصالحی نظیر سنگ سیمان و آجر در خانه های جدید مشهود می باشد و سقف خانه ها نیز از آهن و قیراندود ساخته شده است.

در روستای بوژان همانند آنچه در سایر روستا ها نیز مشاهده می شود ساختار خانه ها به شکلی طراحی می گردد که ساکنان کمترین فاصله را با دام و طیور همچون گاو و گوسفند و مرغ داشته باشد.

خانه ها در بوژان دو طبقه هستند. طبقه پایین به طویله، کاهدان و محل نگهداری علوفه و شیر اختصاص دارد و در طبقه بالا ساکنان خانه، اقامت می کنند. خانواده هایی که دام بیشتری دارند آن ها را به وسیله دیوار از هم جدا می کنند.

هر خانه شامل اتاق هایی با کاربری های متفاوت است. یکی از اتاق ها خانه نو نام دارد که مخصوص میهمان می باشد و اعضای خانواده کمتر در آن رفت و آمد می کنند. در قسمتی دیگر نشیمن قرار دارد که محلی است که بیشتر اوقات ساکنان خانه در آن سپری می شود.

در اکثر خانه ها آشپزخانه به خانه متصل شده است، برخی خانه ها حمام و توالت در داخل خانه و یک توالت هم در حیاط دارند اما برخی از این امکانات محرومند و باید از حمام عمومی روستا استفاده کنند.

تاریخچه

بوژان، روستایی با سابقه ی کهن تاریخی است و بسیاری بر این عقیده اند که ساکنان قدیمی این روستا از بزرگان و افراد سر شناس آن زمان بوده اند. در حدود 700 سال پیش وقوع سیل، این روستا را به کلی ویران کرد و فقط قسمت های کوچکی از آن سالم ماندند به همین دلیل جمعیت بوژان روز به روز کمتر شد. مردمانی که از این روستا کوچ کرده بودند پس از مدتی به این منطقه بازگشتند و در قسمت جنوبی بوژان ساکن شدند که امروز با عنوان روستای بوژآباد شناخته می شود.

پس از مدتی درختان و گیاهان شروع به رشد کردند و سراسر کوه را فرا گرفتند. ساکنان سابق با این تصور که این گیاهان می توانند سد راه سیل شوند باز هم به این روستا بازگشتند. امنیت و آبادانی در بوژان گسترش یافت و دوباره رونق سابق خود را به دست آورد. به دستور ناصر الدین شاه، در زمان سلطنت وی، مالیات روستا به فردی به نام رئیس العلماء از علمای بوژان داده می شد. این فرد کدخدای روستا بود و حفظ امنیت آن را بر عهده داشت. وی با دریافت مالیات از افراد ثروتمند و بخشیدن مالیات افراد فقیر باعث دلگرمی مردم و آبادانی بوژان شد. بسیاری از مردم شهر راهی بوژان می شدند و خانه هایی را برای سکونت از ساکنان اجاره می کردند. رئیس العلماء و نوادگانش در حدود 100 سال، بوژان را در اختیار داشتند و تقریبا در سال 1320 این روستا به دست ماموران دولتی افتاد.

در سال 1341 دوباره سیل عظیمی به راه افتاد و مجددا این روستا را ویران نمود. 15 نفر از ساکنان روستا به دلیل طغیان رودخانه از بین رفتند. در ابتدا رودخانه بوژان از وسط دو معبر شرقی و غربی روستا می گذشت و مردم با ایجاد سدی بر روی آن از محل تجمع آب به عنوان حوضچه ای برای آب تنی استفاده می کردند. سنگ های بزرگی به همراه سیل به سمت بوژان آمد و همه چیز را بر سر راه خود نابود ساخت اما باز هم ساکنان توانستند به این روستا رونق دهند.

در مرداد ماه سال 1365 سیل از قسمت شمالی کوهستان به سمت بوژان سرازیر شد. این سیل به جان مردمانی افتاد که برای تفرج و تفریح به بوژان آمده بودند، خودروهای زیادی در مسیر رودخانه از بین رفتند و سیل200 نفر زن و مرد از جمله 12 نفر از اهالی روستا را با خودش برد.

عده ای در زیر گل و لای ناپدید شدند و همه ی اعضای برخی خانواده ها به طور کامل از بین رفتند. از پنجره ی سمت شمال مسجد، سنگ بزرگی به درون آن آمد اما دیوارها و سقف سالم ماند. با وقوع این سیل و تاثیرات روانی آن بر روی مردم نیشابور، دیگر کمتر کسی به بوژان می آمد و سقوط هواپیمای مسافری در قسمت شمالی روستا در اسفندماه سال 1365 و کشته شدن تمام سرنشینان آن به ترس مردم از این منطقه افزود.

پس از گذشت سال ها ساکنان قدیمی روستا باز هم توانستند بوژان را احیا کنند تا جایی که به یکی از مهم ترین تفرجگاه های نیشابور تبدیل شود.

سوغات بوژان

به دلیل شرایط مناسب برای باغداری، میوه های این روستا از کیفیت بالایی بر خوردارند و می توانند ره آورد خوبی برای عزیزانتان باشند. از سوی دیگر پوشش گیاهی خوب و تغذیه مناسب دام و طیور باعث شده تا محصولات به دست آمده از آنها از نظر کیفیت در سطح بالایی قرار گیرند و بسیاری را برای خرید این اقلام به این روستا بکشانند.

در این میان صنایع دستی تولید شده توسط زنان روستا نیز طرفداران خاص خود را دارد. زنان در این روستا به قالی بافی و فرت بافی مشغول هستند و محصولات خود را به گردشگران ارائه می کنند.

فرت بافی یا تن بافی به هنر بافت و تهیه ی چیزهایی از قبیل حوله، چادر شب، سفره، بقچه و… گفته می شود که نخ مورد نیاز آن در نتیجه تابیدن پشم با دستگاه نخ ریسی تولید می گردد.

غذاهای سنتی بوژان

تجربیات خوشمزه ای نیز در این سفر وجود دارند که می توانید به سراغ آنها بروید. این تجربیات خوشمزه غذاهای محلی متنوع و مختلفی هستند که در بوژان طبخ می شوند و عبارتند از: بلغور شیر، کشک، کوکو قارچ، کله جوش، حلوای محلی، فطیر مسکه، نان تفدون، انواع آش، کباب، خورشت و آبگوشت.

پوشش گیاهی

خاک بوژان سیاه و سرخ، دارای سنگ ریزه و بسیار حاصلخیز است به گونه ای که هر نوع گیاهی در آن فرصت رشد می یابد. وجود آب و هوای معتدل کوهستانی نیز به رشد این گیاهان کمک می کند و سرسبزی و خرمی را برای بوژان به ارمغان می آورد.

بعد از تحقیقاتی که کارشناسان بر روی پوشش گیاهی روستای بوژان انجام دادند مشخص شد که در این منطقه 76 گونه ی گیاهی از 26 تیره و 64 جنس وجود دارد. پروانه آسایان(Papilionaceae) ، تیره های کاسنی (Asteraceae)، نعنایان(Lamiaceae) و گل گاو زبان(Boraginaseae) از فراوانترین آنها می باشند که هر کدام 9٫2 درصد از گونه ها را شامل می شوند. همچنین بیشتر گیاهان منطقه ریشه ی ایرانی – تورانی دارند و حدود 23 درصد آنها دارای خواص درمانی می باشند.

پوشش جانوری

در روستا دام های بسیاری وجود دارند اما در اطراف آن و به طور کلی در رشته کوه های بینالود حیواناتی از قبیل قوچ، میش، عقاب، پلنگ، گرگ، شغال و روباه نیز یافت می شود.

دلیل نامگذاری

این روستا در میان ساکنان شهر نیشابور و به گویش اهالی نیشابور، بُژ یا بِجُو نامیده می شود و بوژان در این گویش به معنای رشد کرده به کار می رود.

برخی دیگر می گویند به دلیل وجود گیاه بوژانه در این منطقه نام بوژان را بر این روستا گذاشته اند. این گیاه برگ های ریز و کوچک، ساقه ی بلند و بوی تندی دارد و برای جلوگیری از پوسیده شدن لباس ها توسط موریانه، این گیاه را داخل آنها می گذارند.

از سوی دیگر می توان ریشه ی بوژان را در لغت بوران جستجو کرد. بوران به معنی باد شدیدی است که زمان بارش برف دانه های برف را جابه جا می کند و احتمالا این اسم را به خاطر هوای کوهستانی و سرد روستای بوژان به آن داده اند.

در فرهنگ دهخدا و معین، بوژ به معنی گرداب، سیلاب سهمگین یا تب سنگین بدن آمده است. در برخی منابع کلمه ی بوژنه به معنای غنچه و شکوفه ی درخت به کار می رود و اهالی بوژان نیز به غنچه بوژ می گویند. در این صورت از ترکیب پسوند “ان ” با بوژ می تواند به مکان سیلاب های سهمگین یا محل پر از شکوفه و غنچه اشاره داشته باشد.

عده ای می گویند که بوژان از کلمه ی بوژ آمده است که دارای معانی مختلفی می باشد. در برخی متون این کلمه به معنای روییدگی و به وجود آمدن سبزی بر روی لباس ها، گلیم و فرش در نتیجه ی رطوبت و نم زیاد، به کار رفته است و در برخی دیگر معانی دیگری مانند گرداب، زنبور سیاه و تنه ی درخت دارد.

از پسوند بوژان برای نامگذاری چشمه ساران یا مرغزاران نیز استفاده می کنند و احتمال می رود که به دلیل سرسبزی منطقه و وجود چشمه های فراوان، نام بوژان را بر آن گذاشته باشند.

باید توجه داشت که جای جای نیشابور روستاهایی همچون بوژ آباد، بوژ مهران، حصار بوژان و غیره وجود دارد که نامی شبیه به بوژان دارند و همگی دارای آب و هوای مشترکی هستند. همین امر سبب شده تا احتمال ریشه ی بوژنه یا بوژ بیشتر مطرح گردد و بوژان به معنی درختان پر از شکوفه و گل در فصل بهار تعبیر شود.

آب و هوا

روستای بوژان در ارتفاعات جنوبی رشته کوه های بینالود و در ارتفاع 1600 متری از سطح دریا واقع شده و به همین دلیل آب و هوای معتدل کوهستانی بر آن حاکم است. میانگین سالانه دما در این روستا 14٫3 درجه سانتی گراد و متوسط بارندگی آن 139٫9 میلی متر است و نسبت به نیشابور بین 5 تا 10 درجه سردتر می باشد.

بهترین فصل سفر

به دلیل آب و هوای کوهستانی روستا، بهتر است در فصول گرم یعنی بهار و تابستان سفر به آنجا را تجربه کنید.

بهار: به دلیل وجود تعداد زیادی از درختان میوه، شکوفه ها جلوه ی خاصی به باغات بوژان می دهند و منظره ای تماشایی را ایجاد می کنند.

تابستان: آب وهوای معتدل بوژان این فرصت را به شما می دهد تا از گرما ی تابستان فرار کنید و در سایه سار درختان سرسبز از تماشای زیبایی های این روستا لذت ببرید.

پاییز: لباس رنگین درختان تصویری متفاوت به این روستا می دهد.

زمستان: هوا بسیار سرد می شود و برف و یخ بندان روستا را فرا می گیرد.

اقامت در روستای بوژان

برای اقامت در این روستا می توانید با همراه داشتن کارت شناسایی معتبر از خانه معلم و یا سوییت های محلی استفاده کنید. همچنین می توانید در نیشابور و در هتل ها و مهمانسراهای این شهر اقامت داشته باشید. اگر دوست دارید کمپینگ در طبیعت را تجربه کنید می توانید در طبیعت بی نظیر بوژان چادر خود را برپا سازی. برای آشنایی با کمپینگ مطالب زیر را مطالعه نمایید:

راهکارهای کمپینگ و اقامتی خوب در چادرهای مسافرتی

انواع کمپینگ در طبیعت

کمپینگ ؛ وحشت یا تفریح ؟

راهکارهایی برای خواب بهتر در طبیعت

موقعیت جغرافیایی

روستای بوژان از شرق به روستای سوقند، از غرب به روستای دربهشت و اردوگاه باغرود، از جنوب به دو روستای بوژآباد و حصار و از سمت شمال به مشهد محدود شده است.

راه دسترسی به روستا

آدرس

استان خراسان رضوی، 13 کیلومتری شمال شرقی نیشابور

راه دسترسی

برای رسیدن به این روستا به نیشابور بروید و پس از گذر از این شهر وارد راه آسفالته ای شوید که به بوژان منتهی می شود و در مسیر از کنار روستاهای حمیدآباد و فوشنجان و حصار بوژان، نیز می گذرد.

فاصله از مرکز استان و شهرهای اطراف

مشهد: 120 کیلومتر

نیشابور: 13 کیلومتر

راه دسترسی به آبشار

همانگونه که گفتیم رسیدن به آبشار بوژان تنها با حضور راهنما ممکن است اما برای آنکه کمی با مسیر آشنا شوید درباره ی آن توضیحاتی را ارائه می دهیم:

برای رسیدن به آبشار، پس از گذر از روستا باید وارد دره بوژان شوید و مسیر رودخانه را به سمت شمال در پیش بگیرید. در این مسیر از کنار باغ های میوه عبور می کنید و چشمه ها با آبی گوارا از شما پذیرایی خواهند کرد. با رسیدن به چشمه شکراب، دره بوژان تنگ تر می شود اما می توانید راه را از مسیر پاکوب ادامه دهید. در نقطه ای از دره، رودخانه به دو شاخه تقسیم می شود که باید مسیر شرقی را دنبال کنید.

در اینجا نیز دو راه وجود دارد :

* مسیر ویژه سنگ نوردان: یکی از مسیرهایی که شما را به آبشار می رساند، توسط هیئت کوهنوردی نیشابور ایمن سازی شده است. این راه بیشتر مناسب افراد ورزشکار و آشنا به سنگ نوردی، می باشد. اگر برای رسیدن به آبشار این راه را انتخاب کنید، در ابتدا وارد رودخانه می شوید و بعد از حدود 10 دقیقه پیاده روی بعد از تنگ شدن دره، وارد مسیر ایمن شده می شوید. بعد از طی این راه به آبشار خواهید رسید.

* مسیر ویژه مردم عادی: می توانید راه پاکوب را که توسط روستاییان برای حمل محصولات توسط چهارپایان ایجاد شده است، را در پیش بگیرید و پس از 20 دقیقه به بالای یال ( دیواره ) دره می رسید. در اینجا باید مسیر شرقی را ادامه داده تا با کم شدن ارتفاع به سمت رودخانه هدایت شوید. پس از عبور از رودخانه یک فضای درختکاری و تعدادی آبشار کوچک به چشم می خورد اما برای دیدن آبشار اصلی راه سمت راست رودخانه را ادامه دهید. این مسیر حدود 100 متر از آب بالا می آید و 300 متر امتداد دارد.

پس از طی این مسیر از کنار آبشار کوچک دیگری گذر می کنید و با ادامه ی مسیر در همان سمت رودخانه، پس از 15 دقیقه آبشاری با طول 24 متر را در انتهای دره خواهید دید. در این قسمت عرض دره به کمتر از 5/2 متر می رسد و در صورت تمایل برای ادامه مسیر باید از یک راهنمای باتجربه و آمادگی جسمانی استفاده کنید.