روستای کنگ طرقبه ؛ ماسوله خراسان

کوله بارمان را بسته و می خواهیم قدم در مسیری تازه بگذاریم؛ به جایی می رویم به دور از هیاهوی شهر و قیل و قال های روزمره اش.

مقصدمان روستایی تماشایی است که با زیبایی هایش هر نگاهی را افسون می کند و با آرامشش برایمان لحظاتی فراموش نشدنی به ارمغان می آورد. جایی که به هنگام صبح با نوازش دست گرم خورشید می شود چشم باز کرد و تا به هنگام غروب رهسپار کوچه پس کوچه هایش شد. با هر قدم می توان جاذبه ای تازه کشف کرد و از آن لذت برد.

همه چیز اینجا متفاوت است؛ زمان در این سکونتگاه، معنایی دیگر دارد. هر دقیقه اش پر از کار و تلاش است اما عشق در ثانیه ثانیه اش جریان دارد. مهربانی و محبت با چاشنی لبخند در می آمیزد تا زیباترین چهره ها را پیش رویتان قرار دهد. خانه هایی که پله پله و بر روی یکدیگر ساخته شده اند تا یکی دیگر از نمونه های معماری پلکانی را به نمایش بگذارند که البته در ایران یکی دو تا نیستند و پیش تر برایتان از آنها سخن گفتیم:

روستاهای پلکانی ایران

حالا راهی شمال شرق ایران عزیزمان می شویم و در استان خراسان رضوی و در گوشه ای از شهرستان طرقبه شاندیز یکی از دیدنی ترین روستاهای این سرزمین را ببینیم…

با کارناوال به روستای کَنگ بیایید و برای لحظاتی گردشی مجازی را در این روستا تجربه کنید.

چرا روستای کَنگ؟

---

– روستای کنگ یکی از نمونه های پر ارزش معماری پلکانی در ایران به شمار می رود.

– قدمت روستای کنگ به پیش از اسلام باز می گردد و مقصد مناسبی برای لمس تاریخ می باشد.

– طبیعت این روستا بسیار زیباست و دوستداران طبیعت می توانند از آن لذت ببرند.

روستای کنگ ؛ ماسوله هزارساله

نام طرقبه که می آید تصاویری از زیبایی های این منطقه در ذهنمان نقش می بندد، حالا اگر از زیبایی های رنگارنگ آن دل بکنیم، می توانیم در گوشه ای از این منطقه به دنیای ساده ای به نام روستای کنگ قدم بگذاریم. این روستا طبیعت و عناصرش را به کار گرفته و جلوه ای کم نظیر را خلق کرده است تا میزبان مردمانی باشد که در طی قرن ها در آن سکونت داشته اند. قدمت این روستا به سال های پیش از اسلام باز می گردد و بیش از هزاران سال عمر دارد.

این روستا از سطح دریا 1700 متر ارتفاع دارد و در وسعتی برابر 184 هکتار خودش را گسترده است. این روستا همچون نگینی بر دامنه ی کوه بینالود خودنمایی می کند و نگاه ها را به سوی خود می کشاند.

خانه های کنگ سبک خاصی دارند و با سوار شدن بر دوش هم تا آسمان رفته اند تا زمین کمتری اشغال شود و روستا به راحتی در سینه کش کوه جای گیرد. این روستای به ظاهر کوچک با دیدنی های خاص خودش انتظارتان را می کشد پس دل به کوچه هایش بسپارید و آن را کشف کنید…

دیدنی ها و جاذبه های کنگ

در گوشه گوشه ی کنگ می توانید جاذبه ای خاص را به تماشا بنشینید که عبارتند از:

1- معماری پلکانی روستا

یکی از شاخص ترین جلوه های کنگ، نحوه ی استقرار خانه های روستاست. در اینجا خانه ها به شیوه ی پلکانی ساخته شده اند و یکی از جاذبه های آن به شمار می روند.

2- رباط پای کوه کنگ یا رباط شاه عباسی

رباط به ساختمان های کنار راه و به ویژه بیرون از شهر و آبادی اطلاق می شود که کاروانیان برای استراحت از آن استفاده می کردند. در روستای کنگ نیز نمونه ای از این ساختمان ها وجود دارد که با عنوان رباط پای کوه کنگ یا رباط شاه عباسی شناخته می شود. این رباط در انتهای دره کنگ قرار گرفته و بر روی دامنه ای مشرف به رودخانه کنگ واقع شده است.

رباط شاه عباسی در زیر زمین و با کندن آن ساخته شده است. سقف این رباط هم تراز با شیب دامنه ی کوه می باشد و بنا به گفته مردم روستا، در گذشته راه قدیم نیشابور به مشهد از کنار این رباط می گذشته است.

هم از سمت دره و هم از سمت کوهستان می توان به این رباط دسترسی پیدا کرد. در هر صورت حدود یک ساعت و نیم پیاده روی لازم است تا از روستای کنگ به رباط برسید.

متاسفانه تصویری از این جاذبه در دست نیست

3- قبرستان کنگ

بر روی تپه مشرف به روستا، قبرستانی قرار دارد که دارای سنگ قبرهای ارزشمندی می باشد. جنس اکثر سنگ قبرها از شیست است. شیست یک سنگ دگرگونی مسطح است که لایه لایه و ورق مانند و تقریبا موازی می باشد.

دو سنگ قبر قلوه ای شکل، بر روی هر قبر، به چشم می خورد و با توجه به موقعیت، سن و جنس متوفی، علامت خاصی به شکل های گوناگون همچون شانه، صورت و … بر روی آنها دیده می شود. برای نشان دادن زمان تولد و وفات، بر روی سنگ قبرها از تاریخ هجری قمری استفاده شده است.

4- رودخانه های کنگ

رودخانه همیشه پرآب کنگ و رودخانه زشک حال و هوای دیگری به روستا بخشیده و بر طراوت آن افزوده اند. این رودخانه ها با گذر از یان طبیعت کنگ باعث بقای آن می شوند و زمین ها را سیراب می کنند.

5- آبشار کنگ

آبشار کنگ یکی از جاذبه های طبیعی این روستاست که در مسیر رودخانه کنگ واقع شده است. این آبشار در 5 کیلومتری جنوب غربی روستای کنگ و در میان دره ای سرسبز قرار دارد و در مسیر رسیدن به آن آبشارهای کوچک دیگری نیز به چشم می خورند.

6- چشمه سارها و باغات

چشمه سارها و باغات فضای آرامش بخشی را در روستا ایجاد کرده اند و هر یک با زیبایی خاص خود، توجه گردشگران را جلب می کنند.

7- ارتفاعات بینالود

این روستا بر روی دامنه ی ارتفاعات بینالود قرار دارد. بینالود نام رشته کوهی می باشد که یکی از کوه های مشهور خراسان به نام بینالود و بلندترین قله ی استان به نام شیرباد معروف به بام خراسان را در خود جای داده است. این رشته کوه کوهنوردان بسیاری را به سوی خود می کشاند و از مقاصد پرطرفدار این رشته ورزشی به شمار می رود.

8- مزار شیخ عبدالله‌

مزار شیخ عبدالله‌ یکی از اماکن مهم مذهبی این روستا به شمار می رود. وی یکی از عرفای این دیار بوده که در سال 1266 هجری قمری متولد شده است. این عارف در مشهد، قم و عتبات عالیات به تحصیل علم و دانش مشغول شد و در نهایت در کنگ دار فانی را وداع گفت.

9- دیگر بناهای کهن روستا

از دیگر بناهای تاریخی روستا می توان موارد زیر را نام برد:

* مسجد و تکیه تاریخی

مسجد و تکیه روستا از دیدنی های تاریخی کنگ هستند که 150 سال قدمت دارند. در گذشته دو تکیه در این روستا وجود داشته که یکی از آنها در اثر آتش سوزی از بین رفته است. در تکیه ای که امروز در روستا باقی مانده قبری قدیمی به چشم می خورد که نام خانم آمنه بر روی آن قرار دارد.

* قلعه تیغ میان

قلعه‌ تیغ میان از بناهای کهن روستای کنگ به شمار می رود که در گویش کنگی به آن تِغ میو می گویند. قرار گرفتن بین دو رودخانه کوچک و بزرگ باعث شده تا این قلعه به این نام خوانده شود. گفته ها و شواهد حاکی از این است که این قلعه برای دیده بانی استفاده می شده است.

* قلعه حصار

قلعه حصار در زمان شاپور ذوالکتاف (دهمین پادشاه ساسانی) بنا شده و گفته می شود که برای در امان ماندن جان مردم و مقابله با دشمنان از آن استفاده می شده است. این قلعه در بالادست کنگ واقع در کوهی میان رودخانه کنگ و زشک قراردارد و نام آن در کتاب سفر خراسان و سیستان اثر کلنل ییت (سرکنسول مشهد ) به چشم می خورد.

متاسفانه تصویری از این جاذبه ها در دست نیست

تفریحات در روستای کنگ

روستای کنگ به سبب موقعیت خاص خود محل مناسبی برای انواع فعالیت های تفریحی و ورزشی است که عبارتند از:

1- گشت و گذار در روستا

کوچه پس کوچه های روستا، هر یک با جاذبه ای تازه شما را غافلگیر می کنند. با قدم زدن در آنها از نزدیک زندگی و فرهنگ مردم را لمس کنید و غرق در تماشای معماری خانه ها و سادگی با شکوه آنها شوید.

2- کوهنوردی

طرفداران ورزش کوهنوردی، می توانند در ارتفاعات اطراف روستا تجربه ای متفاوت را برای خود رقم بزنند و خاطره ای شیرین را در ذهنشان ثبت کنند.

3- پیک نیک

طبیعت اطراف روستا می تواند مقصدی متفاوت برای پیک نیک های خانوادگی یا دوستانه شما باشد. در کنار لذت بردن از جلوه های روستا می توانید دل به طبیعت نیز بسپارید  و از زیبایی های آن لذت ببرید.

4- عکاسی

ثبت لحظات سفر و زیبایی های مقصد از دیگر فعالیت هایی است که می توانید به آن مشغول شوید و یادگاری های خوبی را با خود به خانه تان ببرید. سوژه هایی از جنس تاریخ و طبیعت در جای جای این روستا وجود دارند که با جلوه های خاص خودشان خودنمایی می کنند.

معماری و ساختار روستا ؛ ساده اما تماشایی

خانه ها در روستای کنگ به صورت پلکانی و متراکم استقرار یافته اند. در این نوع معماری بام هر خانه نقش حیاط خانه ی بالایی را بر عهده دارد و خانه ها بر روی یکدیگر ساخته می شوند. سقف خانه ها مسطح و دیوارهای آنها گلی می باشد و مصالح مورد استفاده در آنها را سنگ، خشت و چوب تشکیل می دهد. خانه ها معمولا بیش ار دو یا سه طبقه دارند و تمامی طبقات آن از پایین به بالا دارای استحکام خاصی هستند. با اتصال محکم کف ساختمان به زمین به وسیله پی های سنگی برآمده از زمین دوام آنها تصمین می شود و وجود سطوح کاهگلی، پنجره های مربع شکل و ایوان های چوبی نمایی خاص به آنها می بخشد. ایوان ها شاخص ترین عنصر خانه ها در کنگ می باشند و در زبان محلی به آنها پیشگاه گفته می شود.

با توجه به اقلیم، جهت باد و جهت تابش خورشید در منطقه، خانه ها در راستای شمال شرقی جنوب غربی احداث شده اند تا موجب صرفه جویی در مصرف انرژی برای گرم کردن و خنک کردن خانه شود. همه ی ویژگی های روستا اعم از نحوه قرار گرفتن بستر سنگی، مصالح سنگی بدنه ها و کف مسیر معابر، ایوان های چوبی نه چندان منظم خانه ها و … همگی از مشکلات اقلیمی حکایت دارند که ساکنان در حال دست و پنجه نرم کردن با آنها هستند.

باغات روستا از نظم خاصی پیروی می کنند و در میان دو دره اصلی محدوده روستا به صورت دو رشته در یک آرایش خطی قرار گرفته اند. نحوه استقرار آنها از شکل منابع اصلی آب روستا یعنی دو رودخانه ی آن، پیروی می کند و بیشترین دسترسی را به آنها دارد. این روستا حدود 73 کیلومتر راه باغی و کشاورزی داردکه مردم از آنها استفاده می کنند.

سوغات روستای کنگ

بعد از گشت و گذار در روستا و تماشای آن می توانید سوغاتی هم برای عزیزانتان تهیه کنید. سوغات این روستا شامل زرشک، زعفران، نبات و انواع میوه های سردرختی همچون گیلاس و آلبالو و گیاهان دارویی است.

غذاهای روستای کنگ

آش شله قلم کار، شله ماش، بلغور و آش مخصوص با سبزی کوهی و نوعی نان مخصوص که با سیب زمینی سرو می شود، تجربیات خوشمزه ای هستند که در کنگ انتظار شما را می کشند و می توانید آنها را امتحان کنید.

مردمان روستا

براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1385، 1472 نفر در قالب 354 خانوار در کنگ زندگی می کردند و در سال 1390 جمعیت این روستا به 799 نفر شامل 271 خانوار کاهش یافته است. مردم کنگ به زبان فارسی با لهجه محلی مخصوص به خودشان سخن می گویند.

مردم این روستا برای امرار معاش به باغداری، دامداری، کارگری و فرشبافی و مشاغل جانبی نظیر نجاری و تراشکاری مشغول می باشند و بخش مهمی از محصولات دامی و باغی منطقه را تامین می کنند. وجود زمین های شیب دار و نبود زمین مسطح مناسب برای زراعت باعث شده تا مهم ترین منبع درآمد برای روستا باغداری باشد و کیفیت میوه آن بر سر زبان ها بیفتد.

آداب و رسوم و عقاید اهالی کنگ

اهالی کنگ مسلمان و پیرو مذهب جعفری هستند. از عقاید جالب مردمان کنگ، روشن کردن شمع در زیر درختِ کنار چشمه است که به اعتقاد اهالی محل دفن یکی از امامزاده هاست و و انجام نذر و نیاز، حاجت آنها را برآورده می سازد.

مراسم سنتی عزاداری ماه محرم همراه با حرکت علم ها از تکیه ای به تکیه ی دیگر برگزار می گردد. چندین طایفه در روستا زندگی می کنند و برخی رسوم محلی مانند برداشتن علم و شستن مرده از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد و ارثی می باشد.

با بهره گیری از انواع آوازها و آهنگ های محلی همراه باسازهای دهل و سرنا مراسم عروسی و جشن های مردم حال و هوای دیگری می گیرد.

از بازی های محلی روستای کنگ می توان به گرگم به هوا، کوپ بازی با چوب و چهل بازی اشاره کرد که اوقات فراغت کودکان و نوجوانان را پر می کند.

پوشش گیاهی کنگ ؛ بهشت گیاهان دارویی

مهم ترین درختان میوه در روستا، درخت گیلاس و آلبالو می باشد اما در ارتفاعات گیاهان دیگری نیز به چشم می خورند. گیاهان دارویی نظیر پرسیاووشان، خاکشیر و گل گاوزبان در این منطقه یافت می شود. گیاهان بالشتکی گل سفید و صورتی نیز در طبیعت روستا وجود دارند که به زبان محلی به آن ها خارکوله می گویند و نوعی گیاه شبیه به گل گلایل نیز دیده می شود که در زبان محلی سرشک نام دارد.

معنای نام روستا

کنگ در لغت به دو معنا تعبیر می گردد ؛ این واژه از یک سو به پرنده ای قوی پنجه اشاره دارد که در مناطق کوهستانی زندگی می‌کند و از سوی دیگر به معنای دژی مستحکم در نظر گرفته می شود.

در لغت‌نامه‌ دهخدا معنای مختلفی برای این واژه وجود دارد که از جمله ی آنها می توان به بال پرندگان، شاخه‌ درختان و دست انسان اشاره کرد.

معنایی که اکثر محلی ها آن را قبول دارند، دژ مستحکم است که می تواند به دلیل موقعیت استراتژیک تپه های این منطقه و یا وجود دژباستانی روستا به نام قلعه حصار باشد.

تاریخچه روستای کنگ

همه بر این عقیده اند که روستای کنگ از قدمت بسیار زیادی برخوردار است و سابقه سکونت در آن به پیش از اسلام باز می گردد. این روستا در گذشته های باستانی به عنوان یک استراحتگاه بین راهی در مسیر توس به نیشابور بوده و پس از حمله اعراب به عنوان محلی برای گنجینه و خزانه حاکمان نیشابور و شاهان خراسان در نظر گرفته شده است. برای اثبات دیرینگی این روستا به آمدن نام آن در کتب قدیمی اشاره می کنند که در ادامه به برخی از آنها می پردازیم:

* کنگ در اوستا

آبان یشت – کرده ی چهاردهم – بند 54 تا 59

توس پهلوان جنگاور… از وی خواستار شد :

ای اِردْویسوَر آناهیتا! ای نیک! ای تواناترین!

مرا این کامیابی ارزانی دار که من بر پسران دلیر خاندان « ویسه » در گذرگاه «خْشَتْروسوک»، برفرازکنگِ بلند و اَشَوَن ، پیروز شوم …

اوستا – یشت ها – آبان یشت – کرده ی چهاردهم – بند 54

خْشَتْروسوک : روشنی شهر ؛ گذرگاهی بر فراز کوه بلند و مقدس کنگ، که به نوشته ی آبان یشت ( بندهای 54 تا 59 ) آوردگاه توس، پهلوان ایرانی با پسران ویسه، سرداران توران زمین بوده است .

اَشَوَن : پیرو « اَشَه » ؛ به معنای راستی ، دادگری و حقیقت … در کیش مزداپرستی ، همه راه ها به « اشَه » می پیوندد .

* کنگ در شاهنامه

نام کنگ در شاهنامه به صورت عبارات زیر آمده است که البته نمی توان گفت که همه ی آنها اشاره به روستای کنگ ایران دارد:

بهشت کنگ – کنگ گُزین – کنگ افراسیاب – کنگ دژ هودج یا دژهوخت کنگ (پایتخت ضحاک – همین اورشلیم امروزی) و شهر کنگ (به چینی کنگجو) از شهرهای مهم توران زمین به شمار می رفته که در اوستا با نام کنگهه (Kangha) به آن اشاره شده است و نباید آن را با «دژکنگ» اشتباه گرفت.

نام گنگ دژ (Gang Dezh) نیز در شاهنامه هست که با کنگ و کنگ دژ متفاوت بوده و این دژ، دورتر از توران در ماچین وچین قرار داشته است. این کنگ همان سرزمینی است که افراسیاب آن را به داماد خود سیاوش بخشید تا شهر سیاوشگِرد را در آن بنا کند.

* نام کنگ در کتب دیگر

نام کنگ در کتاب مینوی خرد (مربوط به اواخر دوره ساسانی) به چشم می خورد.

در کتاب های روایت پهلوی (یکی از مهم ترین متون دوران ساسانی) و بند هشن (یکی از مهمترین متون دینی تاریخی زرتشتی) نیز از کنگ دژ در خراسان ، چند فرسنگ دورتر از دریای فراخکرت، یاد شده است.

* نام کنگ در نوشته های پس از اسلام

در آثار پس از اسلام نیز نام کنگ به چشم می خورد:

کتاب جغرافیای حافظ ابرو (تاریخ نگار و جغرافی دان مشهور ایرانی در عصر تیموری)

نفحات الانس اثر عارف بزرگ عبدالرحمان جامی (شاعر، موسیقی‌دان، ادیب و صوفی نام‌دار فارسی زبان سده 9 قمری)

سفرنامه های چالز ادوارد، کلنل ییتس و ناصرالدین شاه قاجار

دیوان میرزا حبیب خراسانی (از شاعران عارف و از روحانیان دانشمند خراسان)

آب و هوای روستای کنگ

وجود کوه های مرتفع و درختان فراوان و نبودن در مسیر وزش بادهای خشک باعث شده اند تا کنگ از آب و هوای معتدل برخوردار باشد و معمولا دمای هوا آن از مشهد 3 تا 4 درجه خنک تر است.

بهترین فصل سفر

روستای کنگ به سبب ییلاقی بودن در بهار و تابستان طرفداران زیادی دارد اما در هر فصلی می تواند با جلوه ای تازه به استقبال شما بیاید:

بهار: اولین فصل سال، موسم شکوفه باران است و جلوه ای خاص در روستا مشاهده می گردد.

تابستان: میوه ها بر روی درختان جلوه گری می کنند و تصویری تازه را به نمایش می گذارند.

پاییز: پاییز کنگ هم به سبب رنگارنگی برگ ها و طبیعت مسحور کننده اش معروف است.

زمستان: هوا سرد می شود اما لباس سپید برفی روستا نیز ارزش دیدن دارد.

اقامت در روستای کنگ

 برای شب مانی در روستای کنگ می توانید از اقامتگاه بوم گردی در روستا استفاده کنید و یا کمپ خود را در طبیعت برپا نمایید به این منظور بهتر است برای آشنایی با این گونه اقامت نگاهی به مطالب زیر بیاندازید.

همچنین می توانید در مهمان سراها و هتل های شهرهای اطراف اقامت کنید و در یک سفر یک روزه به کنگ بروید.

راه دسترسی

آدرس

استان خراسان رضوی، 19 کیلومتری غرب طرقبه

راه دسترسی

برای دیدن روستای پلکانی کنگ به طرقبه بروید و از طریق کمربندی امام خمینی طرقبه وارد جاده ی روستای نغندر شوید. پس از گذشتن از این روستا راه خود را ادامه دهید تا به آخرین روستا جاده یعنی کنگ برسید.

فاصله از مرکز استان و شهرهای اطراف

مشهد: 28 کیلومتر

طرقبه: 19 کیلومتر

موقعیت روستای کنگ بر روی نقشه

دغدغه های کارناوالی

بسیاری از کارشناسان معتقدند که کنگ با وجود همه ی زیبایی هایش روز به روز در حال تخریب بیشتر ست و دارد نفس های آخرش را می کشد. کارناوال امیدوار است پیش از آنکه این اثر تماشایی از بین برود فکری برای آن شود تا از نابودی نجات یابد.

توصیه های کارناوالی

در سفر به روستای کنگ به عقاید مردم محلی احترام بگذارید تا موجب رنجش آنها نشوید.

طبیعت هدیه ی ارزشمند خداوند به ما است پس مراقب آن باشید تا نسل های آینده نیز بتوانند از آن استفاده کنند.

سخن آخر

تا به حال روستای کنگ را از نزدیک دیده اید؟

چه روستای پلکانی دیگری را می شناسید؟

نظرات و تجربیات خود را با دوستان کارناوالی به اشتراک بگذارید…

منتظر شما هستیم…