دکتر غلامرضا نادری؛ متخصص ارتوپدی
عمل جراحی تعویض مفصل زانو که به آن آرتروپلاستی زانو نیز گفته می‌شود به منظور کمک به کاهش درد و بهبود عملکرد زانو در فردی که دچار مشکل و درد شدید زانوست انجام می‌شود.
این عمل شامل برداشتن استخوان و غضروف آسیب دیده از استخوان ران، استخوان ساق و گاه کشکک و سپس جایگزین کردن آن با مفصل مصنوعی که از جنس آلیاژ فلز، پلاستیک و پلیمر است می‌باشد.
به منظور تشخیص مناسب بودن عمل تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی) جراح ارتوپد حرکات، ثبات و قدرت زانو را بررسی می‌کند.
تصاویر گرفته شده به وسیله اشعه ایکس نیز وی را در تشخیص دقیق مشکل زانو یاری می‌کند.
یکی از اصلی‌ترین علل عمل جراحی تعویض مفصل زانو، تخفیف دردهای شدید ناشی از آرتروز یا آرتریت روماتوئید است.
افراد نیازمند به آرتروپلاستی معمولاً در راه رفتن، بالا رفتن از پله و برخاستن مشکل دارند. همچنین برخی افراد در هنگام استراحت نیز ممکن است این دردها را تجربه نمایند.
کسانی نیاز به تعویض مفصل پیدا می‌کنند که درد شدید مانع انجام کارهای روزمره ایشان می‌شود یا چنان دفورمیته شدیدی در زانو دارند (همرا آرتروز شدید) که ایشان را ناتوان کرده است.
مفصل زانو مصنوعی
عوارض عمل تعویض مفصل زانو
عمل جراحی تعویض مفصل زانو همانند هر عمل جراحی ممکن است عوارض و خطراتی را به دنبال داشته باشد، از جمله:
❇ عفونت
❇ انعقاد خون در عروق پا و ریه
❇ حمله قلبی
❇ سکته
❇ آسیب‌های عصبی
❇ علائم عفونت
در صورت مشاهده موارد زیر باید به سرعت مراتب را به پزشک مربوطه اعلام کرد
☑ تب بالای 37٫8 درجه سانتی گراد
☑ لرز
☑ ترشحات محل عمل جراحی
☑ افزایش قرمزی، ورم و دردهای زانو
در صورت عفونت پروتز، قسمت تعویض شده از طریق عمل جراحی برداشته‌شده و برای از بین بردن باکتری‌ها، مصرف آنتی‌بیوتیک تجویز می‌گردد.
پس از برطرف شدن عفونت نیز عمل جراحی مجدد به‌منظور کار گذاشتن دوباره مفصل جدید انجام می‌شود.
از کارافتادگی مفصل‌های مصنوعی
یکی دیگر از عوارض عمل جراحی تعویض مفصل زانو، خرابی مفصل‌های مصنوعی است.
استفاده روزانه از این مفصل‌ها هرچند از جنس قوی‌ترین فلز و پلاستیک باشند می‌تواند باعث تحریک و خرابی آن‌ها گردد.
از موارد خطرناک دیگر نیز اضافه‌وزن و انجام فعالیت‌های بسیار شدید است که باعث فشار به مفصل و درنهایت ازکارافتادگی آن می‌شود.
غذا و دارو
به توصیه پزشک یا متخصص بیهوشی از مصرف برخی داروها و مکمل‌های غذایی، قبل از عمل جراحی باید پرهیز کرد.
تمرین بازتوانی زانو
آمادگی برای ریکاوری
تا چند هفته پس از عمل جراحی، بیمار برای راه رفتن نیازمند عصا و واکر است. به همین دلیل باید نسبت به تهیه آن پیش از عمل اقدام نماید.
تا مدتی پس از عمل همچنین باید از کارهایی مانند رانندگی، آشپزی و لباس شستن و دیگر فعالیت‌های روزمره خودداری کرد.
قبل از عمل
انجام عمل جراحی تعویض زانو مستلزم بیهوشی عمومی یا نخاعی است. به منظور پیشگیری از عفونت‌های پس از عمل، آنتی‌بیوتیک وریدی قبل، بعد و در طول عمل جراحی به وی تزریق می‌شود.
علاوه بر این برای بی‌حس کردن زانو و اطراف آن نیز ممکن است از بی‌حسی‌های موضعی استفاده شود. تأثیر داروهای بی‌حسی پس از عمل جراحی از بین خواهد رفت.
هنگام عمل
به‌منظور دسترسی به سطوح مختلف مفصل، زانو در حالت خمیده قرار داده می‌شود.
سپس شکافی به طول 15 الی 25 سانتی‌متر ایجاد می‌شود و پس از کنار زدن کشکک سطوح مفصلی تخریب‌شده بریده می‌شوند.
پس از آن نیز مفصل مصنوعی کار گذاشته می‌شود و پزشک قبل از بستن شکاف، با تست کردن مفصل از عملکرد درست آن اطمینان حاصل می‌کند.
این عمل ممکن است حدود 2 ساعت به طول بینجامد.
پس از عمل
پس از عمل، بیمار به مدت 1 الی 2 ساعت به اتاق ریکاوری منتقل و سپس برای مدت 2 الی 3 روز در بخش بستری بیمارستان استراحت می‌کند.
برای افزایش جریان خون به عضلات پا و برای پیشگیری از ورم و انعقاد خون، به بیمار توصیه می‌شود در زمان بستری از حرکت دادن پا و مچ پا غافل نشود.
علاوه بر این داروهای ضد انعقاد خون و استفاده از جوراب‌های مخصوص برای بیمار تجویز می‌شود که مانع از ورم و انعقاد خون می‌گردد.
یک روز پس از عمل جراحی، فیزیوتراپی است نحوه صحیح انجام حرکت با زانو تازه را به بیمار آموزش می‌دهد.
پس از ترک بیمارستان نیز انجام حرکات فیزیوتراپی در منزل یا مرکز فیزیوتراپی باید ادامه داده شود.
در زمان ریکاوری توصیه می‌شود دستورات گروه پزشکی در مورد مراقبت از زخم، رژیم غذایی و فعالیت را به‌طورجدی دنبال کنید.
نتیجه
در بسیاری از افراد عمل جراحی تعویض مفصل زانو بسیار مؤثر است و باعث تخفیف درد و بازیابی حرکات می‌شود..
3 الی 6 هفته پس از عمل جراحی، شخص قادر به انجام فعالیت‌های روزمره سبک مانند خرید خواهد بود.
رانندگی نیز درصورتی‌که شخص پس از گذشت 3 هفته قادر به خم کردن زانو و کنترل ماشین باشد و از داروهای خواب‌آور استفاده نکند، امکان‌پذیر خواهد بود ولی اگر زانوی راست عمل شده باشد بهتر است رانندگی شش هفته پس از جراحی شروع شود.
