لیدا فتحی در گفت‌وگو با ایسنا، عزاداری عاشورا برای شیعیان ذخیره‌ای تمام‌نشدنی است و هرگونه دخل و تصرف در آیین‌های عاشورایی باید با پژوهشی عمیق و با آگاهی ژرف درباره این پدیده منحصربه‌فرد انجام شود.
این مدرس دانشگاه افزود: لباس هم یکی از عناصر مهم و چشمگیر آیین‌های عاشورایی است و اگر دقت کنیم، به راحتی متوجه می‌شویم لباس مثل رسانه و پرچمی کاملاً آشنا فرا رسیدن محرم و ایام تعزیت امام حسین (ع) را اعلام می‌کنند و به یک‌باره چهره شهرهای شیعه و جمعیت‌های شیعه در سراسر دنیا هویت خود را به‌روشنی اعلان و اعلام می‌کنند.
او ادامه داد: این مسئله با یک شگرد ساده، یعنی پوشیدن لباس سیاه رخنمون می‌شود. می‌دانیم که در قرون نخست و به‌طور دقیق تا زمان سقوط عباسیان، یعنی اوایل قرن هفتم هجری، سیاه رنگ مورد علاقه آن‌ها بوده است. در روایتی از حضرت امیر علیه‌السلام هم سیاه رنگ کبر و غرور فرعون معرفی می‌شود ولی در زمانه ما نشانه‌شناسی این رنگ و بویژه برای عزای امام حسین علیه‌السلام به راه دیگری رفته است.
فتحی با بیان اینکه برای نوآوری در زمینهٔ لباس عاشورایی باید به چنین نکاتی دقت کرد، گفت: مثل اینکه آیا می‌شود رنگ‌های دیگری را برای لباس این نمود بزرگ برگزید؟ به‌گونه‌ای که حس یکپارچگی امت در این روزها از بین نرود.
این مدرس طراحی لباس و گرافیک اضافه کرد: مسلمانان در دو زمان رخت طبقه و قوم و نژاد را کنار می‌گذارند و مثل روز حشر همه در ظاهر یکی می‌شوند. یک بار در ایام حج و یک بار هم در ایام تعزیت حسینی علیه‌السلام. یک بار سفید و یک بار سیاه. سفید بودن احرام واجب است ولی سیاه بودن لباس عزا فقط یک قرارداد نانوشته است و گاهی این قرارداد هم در بین طوایفی رعایت نمی‌شود، مثلاً برخی از عزاداران شبه‌قاره سفید می‌پوشند.
او با اشاره به اینکه عزاداری و مناسک آن طی قرن‌ها مثل موجودی زنده رشد یافته و متکامل شده‌اند، ادامه داد: تشکیلات دقیق هیئت‌های سنتی و ارکان آن‌ها طی زمان جوری چیده شده‌اند که بتوانند با یک اجرا و پرفورمنس تکرارشونده هم خود و هم مخاطب عزا را با گریستن و گریاندن و حتی تظاهر به گریه کردن به پالایش روحی برسانند.
فتحی بیان کرد: این عناصر قراردادی تکراری به شکلی در طول زمان عمل کرده‌اند که گاهی مخاطبان یعنی کسانی که منتظر دسته‌های عزاداری و ورود آن‌ها به مجلس هستند، با دیدن سر پرچمی رنگی که خم شده و از در خانه یا مسجد یا بقعه‌ای وارد می‌شود، هزار خاطره را در دم مرور کرده، به ناگاه بغض فرورفته‌اش می‌ترکد. بارها و بارها چنین صحنه‌هایی در مجالس عزاداری قابل دیدن است.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه هنرمندان و به‌طورکلی اهل فکر و نظر باید مراقب این قراردادها باشند، افزود: ما مردم و شیعیان در هرجای دنیا برای زندگی ایمانی روزمره خود نیازمند امام حسین علیه‌السلام هستیم. واقعیت این است که ورود به محضر امامان دیگر به این راحتی نیست و گاهی خیلی سخت است. ولی امام حسین (ع) بابی گشوده برای همگان هستند. به قول زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور، کارگردانی که از دستش دادیم، باید مواظب باشیم این ظرف قیمه امام حسین را از دست مردم نگیریم.
او با نقل جمله‌ای از شهید استاد مطهری که می‌گوید « شهید حماسه آفریده است و گریه بر شهید، شرکت در حماسه او و هماهنگی با روح او و موافقت با نشاط او و حرکت در موج اوست». ادامه داد: طراحی لباس عاشورایی باید همین عناصری را ایجاد کند که شهید مطهری می‌فرمایند. ممکن است در نگاه اول کار سختی به نظر برسد ولی حتماً شدنی است.
فتحی اضافه کرد: در زمانه ما بارها جریان‌ها و تک‌ستاره‌های هنری ظاهر شده‌اند و مردم با آن‌ها ارتباط عمیقی برقرار کرده‌اند مثل خط معلی استاد حمید عجمی به‌عنوان یک جریان هنری یا تابلوی عصر عاشورای استاد محمود فرشچیان که در هر کوی و برزنی از خانه مراجع تقلید شیعه تا خانه دورترین مردم روستایی می‌شود آن را دید و یا تصنیف معجزه‌وار آمدم ای شاه پناهم بده استاد کریم‌خانی و آقای آریا عظیم‌نژاد.
این مدرس دانشگاه گفت: ما باید امیدوار باشیم و با این هدف به لباس عاشورایی فکر کنیم که بالاخره می‌شود و می‌توانیم که لباسی در تراز این مهم‌ترین واقعه همه اعصار برای اهل ایمان و متناسب با روح زمانه خودمان طراحی کنیم.
او همچنین به روضه خوانی در این ایام اشاره و بیان کرد: چنان‌که می‌دانیم روضه به معنای باغ است. روضه‌خوانی به خواندن کتاب روضه‌الشهدا که چندان کتاب معتبری هم نبوده است ولی این‌قدر هست که یک ترم به فرهنگ شیعه افزوده است، برمی‌گردد. وقتی عزاداری شرکت در بستان و روضه و گلستان شهداست می‌شود، چنین خیال کرد که طراحی لباس عاشورایی هم باید بتواند چنین امری را القاء کند.
فتحی درباره چگونگی این اتفاق اظهار کرد:این کار مستلزم سال‌ها ممارست نیروهای مستعد هنرمند طراحی لباس و پارچه و حتی گرافیک است تا به اثری برسیم که بتواند مأموریت رسانه لباس را در دورترین جاهای کره ارض به انجام برساند و ندای هل من ناصر ینصرنی امام را منتقل کند. چه‌بسا از راحت‌ترین روش‌ها و البته با تأثیر مناسب در حوزه طراحی لباس عاشورا استفاده از تایپوگرافی از طرفی و استفاده از طرح‌های گرافیکی و نقاشی روی پارچه و لباس باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور ادامه داد: به نظرم همان‌طور که تصور معماری اسلامی منهای کتیبه خیلی سخت است و ظرفیت کتیبه‌ها برای ایجاد حس و روح و جان بناهای اسلامی به کار رفته است می‌توان به شکل هنرمندانه‌ای از نوشته‌ها در لباس نیز بهره برد. همچنین با مطالعه متون تاریخی می‌شود رنگ‌هایی را که متناسب با مفاهیم عاشورایی هستند، استخراج کرد و در طراحی لباس از آن‌ها بهره برد.
او با بیان اینکه مثلا جایی خواندم که حضرت علی زمانی که تصمیم داشتند به جنگ بروند سربند زرد می‌بستند و روی جایی بلند می‌نشستند که همه ایشان را ببینند، اضافه کرد: گاهی فکر می‌کنم پرچم زرد حزب‌الله لبنان اشاره به همین سربند زرد حضرت امیر صلوات‌الله علیه دارد. خب شاید بشود برای پررنگ کردن جنبه حماسی عزاداری از این رنگ و رنگ‌های دیگری که خاطراتی از صدر اسلام را زنده می‌کنند استفاده کرد.
فتحی تاکید کرد: به گمان من هیچ حرکت اساسی در هنر و در اینجا در طراحی لباس عاشورایی بدون سابقه مطالعاتی و پژوهشی به سرانجام مطلوب نمی‌رسد و پیشنهادم به کسانی که می‌خواهند در این راه گام بردارند این است که تا می‌توانند درباره عاشورا و زمینه و زمانه آن و بویژه درباره جنبه ملکوتی آن که در یک اَبَروجود بسیار گسترده یعنی اهل بیت و حضور معصومان علیهم‌السلام در عالم وجود است، مطالعه کنند و پس از آن دست‌به‌قلم شوند.
