عرضه کتابی جامع درباره جنگ‌های ایران از صفویه تا امروز

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «ایران در جنگ» (از چالدران تا جنگ تحمیلی) اثر کاوه فرخ به تازگی با ترجمه شهربانو صارمی توسط نشر ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این کتاب در سال 2011  چاپ شده است.

به تعبیر نویسنده اثر، «ایران در جنگ» دنباله کتاب‌ «سایه‌های صحرا، ایران باستان در جنگ» است که چندی پیش به قلم همین نویسنده و همین مترجم توسط ققنوس چاپ شد. کاوه فرخ در این کتاب، تاریخ جنگ‌های ایران را از سلسله صفوی در قرن دهم و یازدهم هجری تا انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 و جنگ تحمیلی 8 ساله پس از آن دنبال کرده است. در این بین، ‌ تحولات حکومت جدید ایران و روابط کشورمان با غرب که تحت تاثیر جنگ شکل گرفتند، ‌ بررسی شده‌اند.

مولف کتاب، فعالیت‌های صفویان را احیای سنت‌های ایران باستان می‌داند و پس از بررسی توان نظامی ایران در آن زمان، ‌ درباره قلمرو و جغرافیای ایران آن زمان نوشته است. پس از صفویه، شکست‌های نظامی قاجاریان از بیگانگان که مقدمه‌ شکل‌گیری مشروطه شدند، نیز مورد بررسی قرار گرفته است. از آن مقطع تا دوران دفاع مقدس، تحولات فناوری و ساخت جنگ‌افزار هم در ایران بررسی شده است.

فرخ می‌نویسد: ایرانیان کشورشان را به ققنوس تشبیه می‌کنند که در طول تاریخ بارها و بارها از خاکستر خویش برخاسته تا تمامیت، استقلال و فرهنگ خود را در طول سده‌ها حفظ و از آن دفاع کند. یکی از عوامل اصلی بقای آن استقامت و پایداری نیروی نظامی ایران در سراسر تاریخ این کشور بوده است. به راستی سرباز ایرانی در پیروزی و شکست مقابل آزمون زمانه تاب آورده است.

این کتاب 6 بخش اصلی دارد که به ترتیب عبارت‌اند از: صفویان، نادرشاه، زندیه، قاجاریه، پهلوی، جنگ ایران و عراق. در این بخش‌ها نفوذ و تاثیر کشورهایی چون بریتانیا و شوروی در تاریخ ایران مشخص می‌شود.

فصل‌های بخش اول به این ترتیب‌اند: ظهور صفویان، شاه اسماعیل و جنگ چالدران، تحول در ارتش صفوی (930- 1135 ه. ق)، حفظ امپراتوری، شاه عباس کبیر، سه پادشاه و انحطاط (1038- 1106 ه. ق) و سقوط، هرج و مرج و اشغال. در بخش دوم هم که مربوط به افشاریان و نادرشاه است، این فصول از نظر مخاطب می‌گذرند: برآمدن نادرشاه (1148- 1160 ه. ق)، ارتش جدید ایران (1138- 1160 ه. ق)، شکست افغان‌ها از نادر (1139- 1141ه. ق)، جنگ با امپراتوری عثمانی و فتح دوباره مناطق شمالی ایران و قفقاز (1142- 1148 ه. ق)، ‌ لشکرکشی‌های نادر به هند و آسیای مرکزی (1149- 1152 ه. ق) و جنگ‌های قفقاز و جنگ‌های جدید با عثمانی (1153- 1160 ه. ق).

در بخش سوم نیز این فصول درباره جنگ‌های دروان زندیه درج شده است: برآمدن کریم‌خان و زندیه (1160- 1176 ه. ق)، تحکیم قدرت در مناطق داخلی و غرب ایران (1167- 1193 ه. ق)، ارتش ایران در دوران زندیه (1160- 1208 ه. ق)، جنگ در خلیج فارس و بصره (1166- 1193 ه. ق) و سقوط زندیه و برآمدن قاجار (1193- 1208 ه. ق).

آغامحمدخان قاجار (1199-1211 ه. ق)، ارتش قاجار (1215-1264 ه. ق)، جنگ‌های ویران‌کننده ایران و روسیه (1218- 1241 ه. ق)، ناکامی در شرق و جنگ با عثمانی (1228-1264 ه. ق)، طولانی‌ترین دوران فرمانروایی قاجارها: ناصرالدین‌شاه (1264- 1313 ه. ق)، انقلاب مشروطه، و جنگ جهانی اول: ایران بر لبه پرتگاه هم عناوین فصل های بخش چهارم کتاب «قاجاریه» هستند. در بخش پنجم هم که «پهلوی» نام دارد با این فصل‌ها روبرو می‌شویم:

شورش‌های پس از جنگ و برآمدن رضاشاه (1298-1304 ه. ش)، ارتش ایران (1300- 1320 ه. ش)، جنگ جهانی دوم و حمله انگلیس و شوروی به ایران، جنگ سرد: تلاش‌های شوروی برای تجزیه ایران، تحولات پس از جنگ تا سقوط مصدق (1325- 1332 ه. ش)، ارتش ایران: توسعه، استقرار و مشکلات (1325-1357 ه. ش)، انقلاب اسلامی: ظهور پاسداران و درگیری‌های نظامی.

بخش پایانی کتاب هم که «جنگ ایران و عراق» است فصول 33 تا 37 کتاب را با این عناوین شامل می‌شود: حمله عراق به ایران، آزادی خوزستان (1360-1361 ه. ش)، بن‌بست: کشیده‌شدن جنگ به درون عراق (1361-1364 ه. ش)، تسخیر فاو و آخرین حمله ایران به بصره، ‌ پایان جنگ.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

از دست رفتن خارک ضربه‌ای بود به اعتبار هلندی‌ها. میرمهنا انگلیسی‌ها را نیز تحقیر کرده بود. آن‌ها در سال 1181 ه. ق حمله ناموفق دیگری علیه میرمهنا ترتیب دادند و او با ربودن یک کشتی بازرگانی بریتانیایی حمله را تلافی کرد. عواقب فوری اعمال میرمهنا برای اقتدار ایران بسیار خطرناک‌تر بود. میرمهنا سنگر قدرتمندترین جزیره خلیج فارس را تسخیر کرده بود؛ در این زمان جزیره بحرین تحت سیطره شیخ وغایی بود. کریم خان ارتش خود را از بندر ریگ بیرون برد و عملا این منطقه را به میرمهنا سپرد. بعدها که کریم‌خان عموزاده خود زکی‌خان را برای تملک دوباره بندر ریگ فرستاد، ‌ ارتش ایران شکست خورد. این نیرو سالم باقی ماند و سرانجام بندر ریگ را تسخیر کرد.

فرانسوی‌ها بی‌تردید با خشنودی نظاره‌گر تلاش‌ها و محنت‌های رقبای انگلیسی خود در خلیج‌فارس بودند. در سال 1181 ه. ق یک هیئت فرانسوی برای ملاقات با کریم‌خان وارد شیراز شد. چنان‌که پیش‌بینی می‌شد آن‌ها خواهان حقوق بازرگانی به‌ویژه در خارک بودند. شرط کریم‌خان برای پذیرش این خواسته‌ها کمک نظامی و دریایی فرانسه برای مقابله با میرمهنا و نیز تامین پارچه پشمی برای لباس متحدالشکل سربازان ایرانی بود. زندها به لطف این پشتیبانی می‌توانستند آماده مقابله نهایی با بندر ریگ و پیاده شدن در خارک شوند. خارکو تا حد زیادی به واسطه ناوگان شیخ ناصر بوشهری به صورت موفقیت‌آمیز مسدود شد. نیروهای زکی‌خان که همگی حول و حوش بندر ریگ بودند سرانجام موفق شدند. یکی از موانع نظامی اصلی ارگ خورموج بود که دیوارهای سترگ و خندقی بزرگ داشت. ارتش عملیاتی ایران در این منطقه اساسا متشکل از سواره‌نظام (5000 سواره‌نظام در برابر فقط 2000 سرباز پیاده) بود که همگی به سلاح گرم تجهیز شده بودند. صاحب‌منصبان گرجی و ارمنی در این عملیات دست بالا را داشتند.

این کتاب با 766 صفحه، شمارگان هزار و 100 نسخه و قیمت 95 هزار تومان در بازار نشر عرضه شده است.