باغ دلگشا شیراز ؛ یادگاری از دوره ساسانی

نام شیراز که می آید، معجونی از عشق، فرهنگ و ادب و… در ذهن تداعی می شود؛ شهری پر از باغ های باصفا و قدیمی..

 به آرامگاه سعدی که آمدی، پس از دیدار حکیم سخن، لحظه ای درنگ کن تا کمی آن طرف تر به باغی سرسبز و زیبا قدم گذاری و سرمست شوی از عطر بهار نارنج…

باغ مصفای دلگشا، یکی از باغ های تاریخی شیراز است که نام دلگشا را به حق بر آن نهادند. دلت از هرجا و هرکس گرفته باشد به محض ورود، فراموش خواهی کرد همه را، و روحت آرام می گیرد.

 کارناوال قصد بازدید از این باغ و عمارت آن را دارد. پس تو نیز همراه ما شو تا به شیراز برویم و در یکی از باغ های ایرانی مشهور با تاریخی پر فراز و نشیب قدم زنیم و از کنار جوی آب و درختان سر به فلک کشیده بگذریم و گاهی برروی نیمکتی نشسته و تامل کنیم.

اینجا باغ دلگشاست، باغی با اولین کلاه فرنگی به ثبت رسیده.

پس درنگ نکنید و با کارناوال همراه شوید..

چرا باغ دلگشا ؟

---

– قدم زدن در باغی تاریخی و مصفا با درختان بهارنارنج

–  بازدید از اولین کلاه فرنگی به ثبت رسیده

– بازدید از موزه رادیوها و آثار تاریخی

نگاهی به باغ دلگشا شیراز

یکی از باغ های دیدنی و تاریخی شیراز، باغ دلگشاست که درختان مرکبات و فواره های زیبایش باعث شهرت آن شده است.

باغ دلگشا، باغی با مساحت حدود 6 هکتار است که در واقع ترکیبی از باغ ارم و جهانما می باشد. باغ در زمینی مستطیل شکل به ابعاد160×360 متر و مسطح با شیب خیلی کم بنا شده و دارای یک محور طولی  حرکتی اصلی  در میانه ی باغ است که با ورودی و خیابان های عریض اطرفش و درختان بلند و آب نماها و کوشکی در میان باغ، فضای باغ دلگشا را می سازند. محور اصلی باغ به وسیله یک محور فرعی عمود بر آن به چهار قسمت مستطیل شکل تقسیم می شود و کوشک یا کلاه فرنگی در مرکز این تقاطع ساخته شده است.

ورودی های اصلی باغ در امتداد محور اصلی قرار دارند؛، اما در حال حاضر ورودی های دیگری در امتداد محور فرعی به آن اضافه شده است.

باغچه ای کوچک معروف به  “باغ طاووس” با درختان سرو، کاج و نخل و نارنج در ضلع شمالی باغ می باشد که فاقد عمارت است.

در سراسر باغ درختان نارنج و تعدادی درخت پرتقال کاشته شده که در اواخر فروردین تا اواسط اردیبهشت با شکوفه های سفید و زیبا، باغ را مصفا و عطرآگین می کنند.

باغ دلگشا از آب چشمه قنات آرامگاه سعدی معروف به “گازاران” مشروب می شود.

در مهرماه سال 1381 این اثر تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. باغ دلگشا در حال حاضر در مالکیت شهرداری شیراز می باشد.

عمارتی در میان باغ

در محل تقاطع محورهای اصلی و فرعی باغ، عمارتی ( کوشک )  از دوره ی زندیه با معماری ویژه وجود دارد که در بخش جنوبی سه طبقه و بخش شمالی دو طبقه است. این بنا به شیوه ی معماری کاخ های ساسانی بیشاپور، از یک تالار و چهار شاه نشین تشکیل شده است. داخل کوشک با دیوارهای آینه کاری شده و نقاشی های رنگ روغن و همچنین سقف هایی چوبی و گچ بری های گل و بته آراسته شده است.

در طبقه ی میانی ایوانی متعلق به روزگار شکوه باغ، رو به حوض سنگی بزرگ جلوی عمارت قرار دارد.

دور تا دور ایوان اشعاری از شوریده شیرازی ( شاعر نابینای قرن سیزدهم هجری قمری که در آرامگاه سعدی به خاک سپرده شده ) به خط نستعلیق بر روی گچ نوشته شده است.

این بنا در حال حاضر مستحکم و پابرجاست اما در طول دوران های مختلف چندین بار مخروب و حتی دچار حریق شده است. کلاه فرنگی یا عمارت باغ دلگشا، اولین کلاه فرنگی است که در ایران به ثبت رسیده است.

بخشی از نمای کوشک باغ دلگشا

موزه باغ دلگشا

عمارت باغ دلگشا در حال حاضر به موزه ای از اشیاء تاریخی و رادیوهای قدیمی اختصاص یافته است.

در این موزه، قرآنِ ارزشمندی نوشته شده بر روی پوست آهو از دوره سلجوقیان، انواع مسکوکات (سکه های ضرب شده)، تمبر، کبریت و نقشه‌های ایران در دوره‌های مختلف تاریخی قبل از دوره هخامنشیان تا قاجاریه، 50 رادیوی قدیمی چون رادیوی نفتی و… در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته شده است.

تصاویری از موزه باغ دلگشاه

تاریخچه باغ دلگشا

برخی پیشینه ی باغ دلگشا را به دلیل  نزدیکی آن به قنات قدیمی و در حریم قلعه مشهور به ” کهندژ ” و چاه های عظیم این دژ معروف به ” چاه قلعه بندر ” و چاه دختر، به دوره ی ساسانی ( پیش از اسلام ) نسبت می دهند.

 

یا آن را مربوط به دوره ی آل اینجو و آل مظفر می دانند اما  ” جیمز موریه ” به کریم خان زند نسبت می دهد.

تیموریان

در دورانهای مختلف باغ دلگشا دستخوش آسیب ها و تغییرات بسیار شده، اما اوج آبادانی آن مربوط به عصر تیمور گورکانی است.  (تیمور771 – 807 ه‍.ق، نخستین پادشاه تیموری).

 تیمور گورگانی پس از کشتن شاه منصور و انقراض سلسله آل مظفر، بر فارس تسلط یافته و در سال های 789 و 795 ه.ق به شیراز و سپس به بازدید باغ دلگشا رفت و فرمان ساخت کاخی این چنین و به همین نام در سمرقند را صادر کرد.

صفویه و افشاریه

شهرت این باغ در دوره ی صفویه، سبب شد تا سیاحان اروپایی در سفرشان به شیراز از این باغ دیدن می کردند، این شهرت در دوره افشاریه نیز ادامه داشت و باغ در تملک میرزا محمد کلانتر بوده و آن را یکی از باغ های آباد این دوره می داند؛ اما این آبادانی در حمله طغیان محمد تقی خان شیرازی در سال 1150 علیه نادر شاه مانند دیگر باغ های شیراز از میان رفت و باقی مانده باغ  نیز در دوره فترت پس از مرگ نادر شاه به کلی ویران شد.

در دوره زند کریم‌خان زند، باغ را بازسازی و دوباره درختانی را در آن کاشت.

دوره قاجار

در دوره قاجار نیز باری دیگر مرحوم حاجی ابراهیم اعتماد الدوله شیرازی باغ را برپا کرد اما این آبادانی طولی نکشید و پس از مرگ وی دوباره باغ رو به ویرانی رفت. سال ها بعد باغ توسط مرحوم نواب رضا قلی میرزا در سال 1336 خریداری و باری دیگر مرمت شد. وی عمارت کلاه فرنگی ( بنایی معمولاً گرد یاشش لوزی یا هشت گوش که گرداگرد آن دارای درها یا پنجره هایی به سوی فضای آزاد می باشد)  در وسط باغ بنا کرد و پس از وی دوباره باغ متروک شد تا سال 1367 که مرحوم حاجی میرزا علی اکبر قوام الملک دور آن را حصار کشیده و عمارت را مرمت کرد و ایوان و ستون های فعلی را وی به بنا افزود. پس از او پسرش میرزا فتحعلی خان حمامی را درضلع شرقی باغ احداث کرد.

در حال حاضر

تا نیم قرن پیش باغ متعلق به “خورشید کلاه لقاءالدوله” دختر قوام‎الملوک بود، و امروز این مکان در تملک دولت است و یکی از مکان های گردشگری و پربازدید شیراز می باشد. 

دسترسی و بازدید از باغ دلگشا

باغ دلگشا در شمال شرق شیراز  و در ضلع جنوبی تنگ آب خان واقع شده است که چند قدمی بیشتر با آرامگاه سعدی فاصله ندارد و پیاده از آرامگاه در کمتر از 5 دقیقه به آن خواهید رسید.

 ساعت بازدید و بهای بلیط

ساعت بازدید از 8 صبح الی 10 شب

بهای بلیط ورودی باغ برای گردشگران داخلی 2000 تومان و برای گردشگران خارجی 15000 تومان می باشد.

توجه داشته باشید که بازدید از داخل عمارت و موزه ی آن با بلیطی مجزا امکان پذیر است. بهای بلیط موزه باغ دلگشا برای هموطنان 3000 تومان و گردشگران خارجی  15000تومان است.

موقعیت باغ دلگشا روی نقشه

بازدیدی مجازی از باغ دلگشا شیراز

دغدغه های کارناوال

باغ دلگشا در فصل بهار مملو از شکوفه های بهار نارنج می شود که عطر و زیبایی آن، انسان را وادار می کند تا شکوفه ای را چیده و همراه خود داشته باشد، اما چیدن شکوفه ها هر چند زیبا و خوش عطر، اشتباه است و باعث ضربه زدن به درخت خواهد شد. بر روی زمین شکوفه های بسیاری افتاده که می توانید از آن ها بردارید.

سخن آخر

باغ های تاریخی شیراز هر کدام جذابیت خاص خودشان را دارند که با قدم گذاشتن در آن شکوه تاریخ و فرهنگ ایرانی را درک خواهید کرد.

تجربیات خود را در  بازدید از باغ دلگشا با کارناوال در میان بگذارید.