مزاج هر فرد می تونه تمام جنبه های زندگی فرد رو تحت تاثیر قرار بده و غذایی که فرد می خورده بر سلامت کل بدن او تاثیر می زاره. مزاج شناسی یه علم وسیع و گسترده ای هست که کاربرد زیادی در تشخیص و درمان بیماری ها داره. مزاج شناسی در طب سنتی کاربرد زیادی دارد و در گذشته و امروزه پزشکان از طریق مزاج افراد به بررسی بیماری ها می پردازن.
در زمان امامان هم معروف بوده که چه چیزی را در چه زمان و چه فصلی بخوریم. پاییز فصلی است که مزاج آن سرد و خشک است بنابراین خوردن یکسری خوراکی ها در این فصل توصیه شده و خوردن بعضی خوراکی ها منع شده است. بنابراین در این مطلب به بررسی آن می پردازیم.
چهار مزاج اصلی
چهر مزاج اصلی عبارتند از: بلغم، سودا، صفرا، دم. خیلی از افراد نمی دونن که مزاجشون توی کدوم دسته قرار می گیره و هر کدوم چه خصوصیاتی داره.
نحوه تشخیص مزاج افراد
به طور کلی پوست و مو بهترین و راحت‌ترین راه برای شناخت مزاج افراد است و موی تیره و خشن نشانة فردی با مزاج گرم و موی روشن و نازک (لَخت) نشانة فردی با مزاج سرد است. دم و صفرا گرم هستن، سودا و بلغم سردن. افراد بلغمی علاوه بر پوست و موی روشن و شفاف دچار چاقی شکمی و مقداری هم چاقی از ناحیة پهلو هستن که البته با تعدیل بلغم خود و روی آوردن به مصرف موادی که گرم و خشک هستند مثل خرما و زیره و اسپند و… می‌توانند از چاق شدن مفرط جلوگیری به عمل آورند و با مصرف مواد مسهل و تخلیه روده و معده از چاقی خود بکاهند ، امام صادق علیه السلام می فرمایند:به همان اندازه که روغن حیوانی مصرف شود به همان میزان چربی زاید از بدن دفع می‌شود پس برخلاف تصور عموم مردم مصرف چربی حیوانی نه تنها مضر نیست، بلکه دفع کننده چربی‌های مضر نیز هست ، افراد بلغمی نباید سردی‌جات را به تنهایی میل کنند (همراه با گرمی میل شود).
مزاج شناسی فصل ها
فصل ها هم از این موضوع مستثنا نیستن؛ ما چهار فصل داریم که هرکدام از این فصول مزاج خاص خود رو دارن. فصل بهار مزاجش گرم و تر است. مزاج تابستان گرم و خشک است و مزاج پاییز سرد و خشک. مزاج زمستان هم سرد و تر است. حالا که نزدیک به فصل پاییز هستیم می خواهیم در مورد مزاج پاییز حرف بزنیم.
فصل پاییز سرد و خشک
حضرت علی (ع) فرموده اند: «در آغاز فصل سرما (پاییز) خود را از سرما نگه دارید و در آخرش (فصل بهار) خود را به آن بسپارید. زیرا سرما با تن ها همان می کند که با شاخه های درخت: در آغاز می سوزاند و در پایان، به برگ و بار می نشاند.» بنابراین در فصل پاییز حتما باید غذاهای گرم و تر بخورید و از غذاهای سرد و خشک بپرهیزید. غذاهایی که در پاییز خورده می شود باید با توجه به مزاج افراد باشد. مثلا افرادی که مزاج گرم و خشک دارن نباید غذای گرم و خشک بخورند. آن ها باید میوه هایی مثل سیب، موز، بالنگ، کشمش، یا ریشه هایی مانند ترب، زردک، سیب زمینی، هویج و شلغم مصرف کنن. از حبوبات می تونن لوبیا مصرف کنن، از گوشت ها هم گوشت بره و بوقلمون استفاده کنن. اگر این عملکردها را به کار ببرن بیماری ها در آن ها کم می شود.
میوه فصل پاییز، انار است. دین ما در مورد این میوه احادیث زیادی داره. یکی از اونا اینه که انار شیطان وسواس رو از انسان دور می کنه. حتما افرادی که وسواس هستن و مزاج سرد و خشک دارن از مصرف انار غفلت نکنن. بهتره در فصل پاییز والدین به بچه ها خوراکی های سرد مثل نان و پنیر و خیار گوجه یا آب پرتقال و یا ماست ندن و به جای اون خرما و حلوا و ارده شیره مصرف کنن. مصرف خوراکی های گرم باعث میشه تا مغز سرد نشه و بهتر کار کنه.
امام رضا (ع) در رساله ذهبیه مرقوم فرموده اند «در فصل پاییز از فصد و نوشیدن داروها باید پرهیز کرد.» درواقع با استناد به حرف ایشان، در فصل پاییز بهتر است داروهایی که نوشیدنی است کمتر مصرف شود. همچنین خوردن گوشت پرچرب، دیزی و آبگوشت در این فصل مناسب است.
مزاج گرم و خشک
افرادی که مزاج گرم و خشک دارن این ویژگی ها رو دارن.
- لاغر
- رنگ پریده
- زردی سفیدی چشم
- عدم تحمل گرما
- پوست خشک
- دوستدار ترشی
- خصوصیات روانی این افراد این گونه است که زود عصبانی شده و زود آرام می شن. پرجنب و جوش و پرحرف هستن.
- خوراکی های مفید برای این افراد عبارتند از: انار، شاتوت، زرشک، تمشک، زردآلو، هلو، سیب، گلابی و خیار، هویج، کاهو، کدو، اسفناج.
- خوراکی های مضر برای این افراد عبارتند از: سیر، پیاز، ادویه های تند، گوشت قرمز، موز، خربزه، آناناس، انجیر، غذاهای سرخ کرده، گردو، پسته، فندق و نارگیل.
مزاج گرم و تر(دموی)
ویژگی کلی این افراد به این صورت است.
- حجم خون بالا
- اشتهای زیاد
- خواب خوب
- عدم تحمل گرما و سرمای شدید
- علاقه به ترشی و شیرینی
- خصوصیات روانی این افراد به گونه ای است که همیشه شجاع هستن و در یک جمعی که هستن پیشرو و رهبر هستن. معمولا انسان های آرامی هستن.
- خوراکی های مفید برای این افراد عبارتند از: خاکشیر، تخم ریحان، سوپ یا آش جو، نان جو، برگ زردآلو، هلو و انجیر.
- خوراکی های مضر برای این افراد عبارتند از: آب یخ، نوشابه، تخم مرغ، بادمجان، ترشی، سرکه، سیر و چای
مزاج سرد و تر (بلغم)
ویژگی های این افراد به صورت زیر است.
- چاقی
- پوست سفید
- موی کم پشت
- تشنه نمی شوند
- خواب زیاد
- دوستدار گرمی ها و شیرینی ها
- خصوصیات روانی این افراد به این صورت است که معمولا آرام و صبور هستن و معمولا کم انرژی و کند هستن.
- خوراکی های مفید برای این افراد عبارتند از: خرمای خشک، انبه، سیب، به، توت، انجیر، انگور، کشمش، هویج، کرفس، زنجبیل، دارچین و زیره.
- خوراکی های مضر برای این افراد عبارتند از: مصرف کاهو، هندوانه، گرمک، کدو خورشتی، مرکبات و کیوی، هلو، زردآلو، شلیل، قارچ، ذغال اخته، آش، سوپ ماهی، کله پاچه.
مزاج سرد و خشک (سودا)
این افراد معمولا دارای ویژگی های زیر هستن.
- سفید پوست
- ضعیف
- کم انرژی
- سرمایی
- دوستدار خواب زیاد
- این افراد از نظر ویژگی های روانی به این صورت هستن که معمولا دقیق، منظم، دوراندیش و محاسبه گر، خونسرد و درون گرا هستن.
- خوراکی های مفید برای این افراد عبارتند از: گوشت گوسفند، خروس و شتر، نمک دریا، نبات سفید، نعنا و روغن کنجد، کلم، جوانه گندم، ماش، پسته، بادام، گردو، چای دارچین.
- خوراکی های مضر برای این افراد عبارتند از: گوشت گوساله، ماهی، دس، گشنیز، لوبیا، بادمجان و سبزیجاتی مثل خیار، کاهو، گوجه فرنگی و میوه هایی مثل موز و کیوی.
