آثار قدیمی شهر بانه , حمام خدری است که در زمان قاجار بنا شده و در خیابان بانه کون ( بانه ی قدیم ) قرار گرفته است این حمام دارای فضاهای مختلفی است فاقد تزئینات و در تاریخ 1381/10/10 به عنوان اثری تاریخی ثبت شده است .
ابنیه‌های بانه عمدتا بامی مسطح دارند. اما حمام خدری تنها ابنیه طاق و گنبدی شهربانه محسوب می‌شود که درحال فرو ریختن میباشد.
حمام خدری سال 1334 و در مدت یک سال در زمین متعلق به مسجد سید در محلە بانە کۆن ساخته شد. زمین از شرق به دبستان پهلوی از غرب به کوچه 5 متری و از شمال به میدانچه مثلث شکل و از جنوب به مسجد سید محدود شده بود.
طراح و بنّای اصلی میتوان به حاج محمد معماری اشاره کرد. از بنّاهای دیگر دخیل در ساخت تا رسیدن به پایه های گنبدها آقایان احمد فتحی، مصطفی فتحی، قادر فتحی و عدهای دیگر از بنّاهای شهر میتوان اشاره کرد. سازنده گنبدهای آن نیز آقایان حاج محمد معماری و استاد محمدامین فتحی بودند. عده زیادی کارگر نیز در ساخت حمام سهیم بودند.
مساحت حمام احتمالا 1000متر مربع میباشد (50×20) . زمین ابتدا خاکبرداری و حمام در عمق پایینتر از سطح تراز زمین ساخته شدە و برای ورود به حمام از چند پله باید کمک گرفته شود.
حمام تا پایه گنبد از سنگ لاشه و بقیه از آجر و آهک و ساروج ساخته شده است.
در اوایل حمام از بینە (حمام گرم)، سربینە (حمام سرد)، میان در، خزینه، تون، داروخانه، توالت و جای مخصوص حمامچی تشکیل شده بود. در حمام سرد کمدهایی برای لباس مراجعین و یک حوض خوش نما در وسط تعبیه شده بود. جای حمامچی در حمام سرد و در ابتدای ورودی آن بود. البته کمدهای مخصوصی برای حوله و فوته تمیز برای مراجعین در کنار حمامچی قرار داشت. چند عدد توالت در سمت شرق بین حمام گرم و سرد درست شده بود. داروخانه نیز جای گرفتن موهای زائد بدن بود.
حمام فاقد تزئینات بوده و نمای داخلی آن آجری و لیسه ای از آهک است.
وورودی بنا آجری است که به صورت نیم هشتی ساخته شده بود.
خزینه را چند سالی بعد از ساخت حمام بستند و سپس در داخل حمام گرم در سمت شرقی آن اقدام به ساختن 12 دوش نمودند.
در حدود سالهای 1350 در ضلع غربی حمام و خارج از آن دوشهای مستقلی را ساخته و به حمام افزودند که فرد بعد از ورود از در اصلی بدون اینکه وارد سردخانه حمام اصلی شود میتوانست از درب دیگری وارد شده و جداگانه به صورت تکنفره از دوش استفاده نماید.
از چوب جنگل برای سوخت در تون استفاده میشد. تون در قسمت شمالی واقع شده است.
آب مورد نیاز حمام در ابتدا از آب چشمه پیرمراد و دوکانان تامین می شد اما بعدها از آب لوله کشی شهر بهره گرفته شده است. فاضلاب آن نیز به لوله فاضلاب اصلی شهر میریزد.
حمامهای عمومی دیگری که قدمت بیشتری داشتند در بانه وجود داشته اند که بعضی از آنها کاملا تخریب گردیده است. برای نمونە حمام توکلی در خیابان درمانگاه سابق و حمام رضا در خیابان امام روبروی مسجد حاج ویسی که هر دوی آنها تخریب شده اند. حمام مرزبانی که هنوز موجود است اما بنایی تخریبی و بسته شده است.
حمام محل اجتماعات بعضی مراسمات نیز بوده است. کە باید دربارە آن تحقیق شود.
حمام خدری بانه در تاریخ 10/10/1381به شماره 6862 در فهرست آثار ملی کشور به پیشنهاد واحد حفاظت فنی میراث فرهنگی استان کردستان به ثبت رسیده است.
فرهاد نعمت پور
کمیتە میراث فرهنگی
بنیاد توسعە فرهنگی ئاشتی
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
