آلودگی، دود، صدای بوق ممتد ماشین ها و رهگذرانی که با عجله از کنارمان می گذرند، مفاهیمی آشنا برای همه ساکنان شهر تهران هستند. ساکنانی که زندگی در این شهر شلوغ را انتخاب کرده اند و در بسیاری اوقات نیز از ترافیک و سر و صداهایش شکایت دارند. اما با وجود همه ی این ها، گوشه هایی از این شهر که شاید کمتر شناخته شده اند، هنوز هم زیبایی های خاص خودشان را دارند و فرصت خوبی را برای خلق لحظاتی به یادماندنی، به ما هدیه می دهند. پیش تر به گوشه و کنار این شهر رفتیم و در مطالب زیر برایتان از برخی زیبایی هایش سخن گفتیم:
کاخ صاحبقرانیه ؛ تفرجگاه ییلاقی شاهان قاجار
پارک ملت تهران ؛ تفرجگاهی در کنار هیاهوی خیابان ولیعصر
پل طبیعت تهران ؛ گذرگاهی رویایی در قلب پایتخت
حمام نواب ؛ گذری در بافت قدیمی تهران
حالا وقت آن است که کمی از شهر دور شویم و برای ساعاتی به دور از همه ی دغدغه ها، مقصدی تازه را برای خودمان جستجو کنیم. مقصدی متفاوت که بیخ گوش تهران است و خیلی ها حتی اسمش را هم نشنیده اند.
شاید کسی باورش نشود که کمی آن طرف تر از شلوغی های پایتخت همیشه بیدار ایران، منطقه ای وجود دارد که زندگی و حیات را برای جانداران بسیاری ممکن کرده و گیاهانی منحصر به فرد را در خود جای داده است. جایی که به شما این امکان را می دهد تا حیوانات را در زیستگاه طبیعی شان به تماشا بنشینید بدون آنکه مانعی مانند قفس میان شما و آنها وجود داشته باشد.
با هم به منتهی الیه شرق تهران می رویم تا گشتی در پارک ملی خجیر داشته باشیم…
با کارناوال همراه باشید…
چرا پارک ملی خجیر؟
– پارک ملی خجیر گونه های منحصر به فردی از جانوران و گیاهان را در خود جای داده است که هر یک ارزش و اهمیت بسیاری برای کشورمان دارند.
– این پارک می تواند تجربه ای متفاوت از تماشای حیات وحش را برای پایتخت نشینان و مسافران شهر تهران رقم بزند.
پارک ملی خجیر ؛ از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده در جهان
با فاصله گرفتن از مرکز شهر تهران و پیشروی به سمت شرق می توان به یکی از مهم ترین حفاظت گاه های حیات وحش در ایران دست یافت که با وسعت 9971 هکتاری خود، مامن امنی را برای گونه های مختلف جانوری فراهم کرده است.
این منطقه که پارک ملی خجیر نام دارد از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده در جهان می باشد که در کنار دیگر منطقه ارزشمند طبیعی اطراف تهران، پارک ملی سرخه حصار، به عنوان بخش کوچکی از منطقه حفاظت شده جاجرود به شمار می رود.
با توجه به همسایگی این دو پارک ملی، نوع جانوران و گیاهان آنها نیز بسیار شبیه به هم است اما خجیر با حفظ فاصله ی خود از تهران، فضایی بکرتر و سالم تر را برای جانداران فراهم کرده است و از بهترین زیستگاههای البرز مرکزی به شمار می رود. خجیر، در کنار آنکه می تواند زمینه ی آشنایی هموطنانمان با گیاهان و جانوران منحصر به فرد را فراهم کند، نقش به سزایی را در کاهش آلودگی هوای شهر تهران نیز بر عهده دارد.
دیدنی ها و تفریحات
فعالیت های مختلفی در این پارک انتظار شما را می کشند که عبارتند از:
1- پیاده روی
محیط های مختلف و فضاهای متنوع در این پارک تجربه ای جالب از پیاده روی و کشف مناظر گوناگون را برایتان رقم می زند. کافیست کفش مناسب به پا داشته باشید و از قدم زدن لذت ببرید.
2- بررسی گونه های مختلف گیاهان و جانوران
ویژگی های خاص پارک و غنی بودن آن از نظر منابع آبی، فرصت رشد و نمو گیاهان و جانوران گوناگونی را در آن فراهم کرده است. تعداد زیادی از این گونه ها منحصر به فردند و از ارزش بسیار بالایی برخوردار می باشند. بسیاری از علاقه مندان و به ویژه گیاه شناسان و جانورشناسان به این منطقه می آیند تا آنها را مورد مطالعه قرار دهند.
3- عکاسی
مناظر خاص، گیاهان، حیات وحش و طبیعت منحصر به فرد همه و همه می توانند بهترین فرصت را برای علاقه مندان به عکاسی فراهم آورند تا تصاویری کم نظیر را با دوربین خود ثبت نمایند.
خجیر، خانه امن جانوران کمیاب
دو پارک ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود از زیستگاه های بسیار مناسب برای جانداران به شمار می رود. این مناطق به منابع آب کافی دسترسی دارند و وجود پناهگاه های زیاد و پوشش گیاهی متناسب با نیاز گونه ها، از نقاط قوت آنها محسوب می شود. در این میان پارک ملی خجیر موقعیت بهتری برای بقای گونه های مختلف حیات وحش فراهم کرده است که در ادامه به آنها می پردازیم:
1- پستانداران
پستانداران آن دسته از گونه های حیوانات هستند که وابستگی شدیدی به زیستگاه خود دارند و همین امر موجب می شود که به عنوان معرف زیستگاه در نظر گرفته شوند. از سوی دیگر همین وابستگی آنها را در مقابل تخریب‌های ایجاد شده در زیستگاه حساس می کند و هر مشکلی آنها را مجبور به مهاجرت می نماید. خجیر همچون جزیره ای محصور است که با هیچ یک از مناطق اطراف خود ارتباطی ندارد و به همین سبب پستانداران مجبور می شوند تا قید مهاجرت‌ها و جابجایی‌های عادی فصلی خود را بزنند و با مشکلات پیش رو به زندگی ادامه دهند. با همین شرایط نامساعد گونه های زیادی از این جانداران در پارک ملی خجیر وجود دارند که عبارتند از:
* 3 گونه از راسته حشره خواران شامل خارپشت اروپایی، حشره خور دورنگ و حشره خور دندان‌سفید.
* 5 گونه از راسته خفاش‌ها شامل خفاش بال‌سفید، خفاش سبیل‌دار، خفاش گوش‌پهن، خفاش‌گوش‌موشی‌کوچک و خفاش دم آزاد اروپائی
* 16 گونه از راسته جوندگان شامل تشی، موش‌صحرائی، موش سیاه،موش قهوه‌ای، موش ورامین، موش خانگی، هامستر دم دراز، هامستر خاکستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول آبزی، ول اجتماعی، ول معمولی، ول حفار افغانی، دوپای کوچک و دوپای ناشناخته
* 1 گونه از راسته خرگوش ها
* 9 گونه از راسته گوشتخواران شامل گرگ، شغال، روباه معمولی، سمور، رودک، شنگ، کفتار، گربه وحشی، پلنگ
* 4 گونه از راسته زوج سمان شامل گراز، پازن، قوچ وحشی، آهو
2- پرندگان
وجود زیستگاه های مختلف اعم از رودخانه، کوهستان، دشت، دارستان، کشتزار و باغات در پارک های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود فرصت خوبی را برای رشد و نمو پرندگان مختلف ایجاد کرده است. علاوه بر این، تمامی مناطق یاد شده در مسیر مهاجرت تعداد زیادی از گونه‌های مهاجر قرار دارند و میزبان گونه های متنوعی از این جانداران هستند. پرندگان می توانند به راحتی بین مناطق اطراف جابه جا شوند به همین دلیل گونه های مختلف آنها در پارک های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود به صورت مشترک بررسی می گردد. به طور کلی 115 گونه پرنده در این مناطق وجود دارند که 22٫6 درصد کل پرندگان ایران را شامل می شوند. این گونه هاعبارتند از:
* 34 گونه بومی شامل 29٫5 درصد پرندگان منطقه و پرندگانی همچون کبک‌معمولی و تیهو
* 30 گونه مهاجر زمستان‌گذر شامل 26درصد پرندگان منطقه و پرندگانی از قبیل اردک سرسبز، خوتکا و نوک پهن
* 41 گونه مهاجر تابستان گذر شامل 35٫5 درصد پرندگان منطقه و پرندگان راسته Passeriformes از قبیل انواع زردپره و پری شاهرخ و پرندگان دیگری مانند هدهد و سبز قبا
* 7 گونه عبوری شامل 6 درصد پرندگان منطقه و بسیاری از اردک‌ها نظیر فیلوش وگیلار و پرندگان شکاری مانند عقاب شاهی
* 3 گونه رها شده از قفس شامل 2٫5 درصد پرندگان که جزء پرندگان بومی نیستند و پرندگانی همچون طوطی طوق صورتی، بلبل خرما و مینا را در بر می گیرند که توسط انسان از مکان‌های دیگر به تهران منتقل و رها شده اند.
3- خزندگان
به طور کلی تعداد 27 گونه خزنده در پارک های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود شناسایی شده اند که در میان آنها، بزمجه بیابانی به عنوان گونه شاخص منطقه شناخته می شود و از اهمیت بالایی برخوردار است. گونه های خزندگان در این مناطق عبارتند از:
* 9 گونه از راسته سوسمارها
* 17 گونه ازراسته مارها
* یک گونه لاک پشت
* گونه های در معرض انقراض شامل افعی البرزی، افعی شاخدار، بزمجه دشتی و لاک‌پشت مهمیزدار غربی
4- ماهیان و دوزیستان
در پارک ملی خجیر و مناطق اطراف یک گونه ماهی غیربومی به نام قزل آلای رنگین‌کمان و 6 گونه بومی شامل دو نوع ماهی سیاه، سس ماهی، سگ ماهی جویباری، عروس ماهی و ماهی کولی وجود دارد و دو گونه دوزیست به نام وزغ سبز و قورباغه مغمولی نیز در همین مناطق زندگی می کنند.
پوشش گیاهی ؛ شقایق های از دست رفته
در گذشته ای نه چندان دور، با فرا رسیدن اردیبهشت، شقایق های وحشی بساط خود را در پارک خجیر پهن می کردند و لباس زیبایی را بر تن طبیعت می نشاندند اما عمرشان خیلی به این دنیا نبود چرا که مردم و گردشگران به جانشان افتادند و با چیدن آنها ریشه شان را برای همیشه خشکاندند. از آن به بعد فقط چند عدد از آن شقایق ها باقی مانده اند که بعد از کلی جستجو در پارک می توان آنها را دید.
از شقایق های نابود شده که بگذریم، 35 گونه گیاهی در پارک ملی خجیر وجود دارد که به جوامع طبیعی، نیمه طبیعی، فرهنگی و زراعی تقسیم می شوند. برخی از گونه های نادر موجود در این پارک با گونه های مشاهده شده در پارک ملی سرخه حصار مطابقت دارد اما گونه های گیاهی نادر دیگری همچون زیره سیاه، Michauxia laevigata و Cuphalorryhyn chus brassisifolius نیز در این منطقه به چشم می خورند.
گونه های دارویی، صنعتی و خوراکی مشخص پارک ملی خجیر عبارتند از: بابونه، سیرش زرین، باریحه، ریواس، پیاز صورتی، جاشیر کوتوله، بادیان کوهی، زیره سیاه، شنگ، تلخ بیان، شیر خشت، پیچک قندرونی و Haplophkllum pesforatum ، بنه، بادام کوهی، ارس، داغداغان، چنار، سپیدار، پده، بید، زالزالک تبریزی، افرا، زبان گنجشک، عرعر، اقاقیا، کاج، تنگرس، تمشک، گز، شیشعان، روناس، زرشک، سوفورا، شیرخشت، سیاه تلو، دغدغک، ارمک.
بخش دشتی پارک و قسمتی به نام باغشاد با ارتفاع 1420 متر میزبان گیاهانی مانند درمنه، انواع گون، چوبک و اسفند می باشد و قسمت بالایی کوه ها درختانی مانند بنه، بادام خارآلود، ارس و نسترن را در خود دارد. در ارتفاعات بالاتر از پوشش گیاهی کاسته می شود و بالای کوه منطقه، آتمیزیا و چمن سوزنی وجود دارند.
تاریخچه پارک ملی خجیر ؛ شکارگاه سلطنتی قاجار
پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت کشور در سال 1133 و در زمان قاجاریه، منطقه ای با نام های قرق سلطنتی یا شکارگاه سلطنتی در نزدیکی تهران و در منطقه جاجرود امروزی قرار داشت که از آن حفاظت می شد و امروزه قدیمی‌ترین منطقه شکار ممنوع در کشور به شمار می رود. در سال 1310 این منطقه به طور رسمی به عنوان شکارگاه سلطنتی تعیین گردید و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1358 از سوی شورای انقلاب به عنوان منطقه حفاظت‌شده تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.
شورای عالی حفاظت محیط زیست نیز طی مصوبه شماره 90 مورخ 1361/6/21 منطقه ای را با حدود مشخص به مساحت 9971 هکتار از منطقه حفاظت شده جاجرود جدا و به عنوان پارک ملی خجیر تعیین نمود.
آب پارک ملی خجیر از کجا تامین می شود؟
جریان های غربی و مدیترانه ای، مهم ترین عامل بارندگی در پارک ملی خجیر و سرخه حصار هستند و نزدیک به 8 ماه از سال، از اوایل پاییز تا نیمه های بهار، تاثیر خود را بر این منطقه می گذارند. کم باران ترین ناحیه در پارک ملی خجیر، دره مرکزی آن است که بارندگی آن بین 275 تا 300 میلیمتر می باشد.
یکی از منابع آبی مهم در خجیر رودخانه جاجرود است که پیش از ورود به پارک از سد لتیان گذر می کند. چشمه های پارک ملی خجیر میزان آبدهی بیشتری نسبت به پارک ملی سرخه حصار دارند و نقش مهمی را در تامین آب منطقه ایفا می کنند. از میان این چشمه ها می توان به چشمه باغ انگوری، باغ اناری، دره چنار، سنگ بندی، نایب علی، باغشاه و سیدرضا اشاره نمود.
زمین شناسی
کوهستان های بلند و تپه ماهورهای مرتفع و نیمه مرتفع، بخش های مختلف پارک ملی خجیر را تشکیل می دهند که میزان ارتفاع از 1200 متر تا 2138 متر در سراسر آن متغیر است و قله های همچون قله زلزله، بارجمالی، زیرک چال، سروکوه، زیرک چال، آسمان کوه، گویداغ، جنگل سوخته و دربندک نیز در آن قرار دارند.
این پارک از نظر زمین شناسی یک واحد شامل تشکیلات آبرفتی حاوی سنگ های کنگولومرا، ماسه سنگ، مارنهای ماسه سنگی همراه با گچ آهن دار و بخش هایی از منطقه حاوی توده های آتشفشانی نظیر آندزیت و ریولیت می باشد که وضعیت بسیار پیچیده ای را برای آن رقم زده و مطالعات را با مشکل مواجه کرده است.
خاک های جوان و کم تحول یافته در سراسر منطقه وجود دارند و به علت تراکم بیشتر پوشش گیاهی و ملایم بودن شرایط اقلیمی، وضعیت غنی تری را نسبت به پارک ملی سرخه حصار به نمایش می گذارد. خاک های پارک ملی خجیر به هفت تیپ تقسیم می شوند که عبارتند از: تیپ سرو کوه، تیپ بیدک، تیپ باغشاه، تیپ اصلان، تیپ فیروزه، تیپ کافرهومند-میدانک و تیپ جاجرود
آب و هوا و اقلیم منطقه
آب و هوای حاکم بر این منطقه ناشی از اقلیم سرد است که می توان آن را در چهار طبقه ی مختلف تقسیم بندی نمود:
1- اقلیم خشک و سرد: این اقلیم تا ارتفاع 1530 متری وجود دارد و میانگین حداقل دمای روزانه در آن در سردترین ماه سال از 2- تا 2/4 درجه بر حسب ارتفاع متغیر می باشد.
2- اقلیم نیمه خشک و سرد: ارتفاعات بین 1530 تا 1744 متر تحت تاثیر این اقلیم قرار می گیرند و میانگین حداقل دمای روزانه در آن در سردترین ماه سال از 2/4- تا 8/5- درجه متغیر است.
3- اقلیم نیمه مرطوب سرد: این اقلیم ارتفاعات بین 1744 تا 1904 متر را در بر می گیرد و میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال دمایی بین 8/5 تا 7- درجه را نشان می دهد.
4- اقلیم ارتفاعات فوقانی: ارتفاعات بالاتر از 1904 متری را شامل می شود که شاخص ترین ویژگی آن وزش باد است. بیشترین میزان وزش باد در فصل بهار رخ می دهد که جهت وزش چیره باد در آنها، جهت جنوب غربی و غربی است و از نظر شدت، شمال و شمال شرقی می باشد.
بهترین فصل سفر
با در نظر گرفتن فصل تولید مثل حیات وحش منطقه و خطراتی که ممکن است آنها را تهدید کند بازدید از این منطقه از اوایل تیرماه تا اوایل آبان صورت می گیرد.
کجا بمونیم؟
اگر برای بازدید از این پارک ملی راهی تهران شدید می توانید شب را در خانه های اجارهای، مهمانسراها، هتل ها و سایر اماکن اقامتی بگذرانید.
ملزومات سفر
برای آنکه بازدید خوبی را از این پارک ملی تجربه کنید ممکن است مجبور شوید ساعات طولانی را در آن سپری نمایید و بهتر است وسایل زیر را به همراه داشته باشید:
داروهای شخصی، لیوان، قاشق، چنگال، قمقمه آب، کفش پیاده‌روی، کوله یک روزه، زیرانداز، لباس گرم، بادگیر، دوربین عکاسی، کرم ضد آفتاب، باتوم، فلاسک چای
همچنین به یاد داشته باشید که اخذ مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست برای بازدید شما ضروری است و بدون آن نمی توانید وارد پارک شوید.
راه دسترسی واطلاعات بازدید
برای بازدید از این پارک ملی، باید مجوز سازمان محیط زیست را ارائه دهید به این منظور می توانید از طریق اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران اقدام نمایید:
آدرس: تهران، سه راه تهرانپارس، کیلومتر 8٫5 بزرگراه شهید یاسینی، داخل پارک سرخه حصار، خیابان گل مریم، اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران
تلفن : 2-77355781
وبسایت : www.tehran-doe.ir/fa
آدرس
استان تهران، انتهای اتوبان بابایی
راه دسترسی
برای رسیدن به پارک ملی خجیر دو راه وجود دارد:
* جاده پاسداران به پارچین که به انتهای اتوبان شهید بابایی می رسد.
* بخشی از جاده تهران به دماوند در نزدیکی منطقه صنعتی کمرد که از جاده هراز قابل دسترسی است و از حاشیه شمالی خجیر می‌گذرد.
بعد از ورود به پارک و گذر از نگهبانی، مسیر را در سمت راست درب تا 13 کیلومتر ادامه دهید تا به بخشی موسوم به باغ شاه یا باغ شاد برسید. سپس با ادامه ی مسیر در جاده ی خاکی به طول 2 کیلومتر به محل پارک ماشین می رسید که باید از آنجه به پیاده روی بپردازید.
فاصله از مرکز استان وشهرهای اطراف
تهران: 42 کیلومتر
پردیس: 32 کیلومتر
رودهن: 45 کیلومتر
جاجرود: 22 کیلومتر
موقعیت پارک ملی خجیر بر روی نقشه
دغدغه های کارناوالی
پارک ملی خجیر برای محیط زیست کشورمان ارزش بسیاری دارد اما برخی مسائل به جان این منبع ارزشمند افتاده و آن را به مرگ نزدیک تر می کند. این مسائل عبارتند از:
ساخت وسازهای غیرمجاز در داخل مستثنیات جهاد کشاورزی و اشخاص، حضور صنایع نظامی پارچین و هوا-فضا و تعارضات و تصرفات ناشی از آن، اجرای پروژه های ملی و احداث راههای دسترسی متعدد و تخریب محیط، حفرچاه های غیرمجاز در منطقه، شکار و صید غیرمجاز، آتش سوزی در عرصه های طبیعی و بکر، ورود دام و کوچ عشایر در فصل کوچ، احداث گلخانه های غیرمجاز و ورود سموم کشاورزی به چرخه محیط، احداث سد ماملو و اتوبان اصلاحی پارچین، ورود غیرمجاز مصالح و افزایش ساخت و ساز های غیرمجاز، ایجاد صداهای مهیب حاصل از انفجار در صنایع نظامی، جنگل کاری های منابع طبیعی با درختان غیربومی، برداشت غیرمجاز سنگ از بستر رودخانه
توصیه های کارناوالی
پارک ملی خجیر گونه های ارزشمندی از گیاهان و جانوران را در خود جای داده است که هر یک به عنوان یک سرمایه ی ملی شناخته می شوند. پس با آلوده کردن محیط شرایط نابودی آنها را فراهم نکنید.
خوراکی و آب مورد نیاز خود را همراه ببرید چرا که در پارک محلی برای تهیه خوراکی و مایحتاج وجود ندارد.
شکار و اذیت و آزار حیوانات بدترین رفتاری است که می توانیم با این منبع ارزشمند داشته باشیم پس این کار را هرگز انجام ندهید.
بازدید ها باید در مسیرهای تعیین شده انجام شود چرا که هر گونه تغییر مسیر امکان بروز آسیب های زیست محیطی و مشکلات مدیریتی منطقه را افزایش می دهد. محدوده های باغشاد، باغ انگوری و برخی زیستگاه های این منطقه در قسمت امن پارک ملی قرار دارند و به همین سبب بازدید آنها باید محدود و محدودتر گردد.
برپایی پیک نیک و طبخ غذا منجر به الوده شدن محیط زندگی جانداران این پارک می شود پس از این کار خودداری کنید و برای رفع گرسنگی از یک وعده ی غذایی سبک استفاده نمایید.
سخن آخر
آیا تا به حال به این پارک ملی رفته اید؟
تجربه ی بازدید از پارک ملی دیگری را داشته اید؟
تجربیات خود را با ما در میان بگذارید
منتظر نظرات شما خوبان هستیم…
