اقتصاددان از نگـاه «حقوقدان»

حسن روحانی در این دیدار همچنین تاکید کرد بانک‌ها باید به جایی برسند که بتوانند به دولت کمک کنند. رئیس‌جمهوری در بخش دیگری از اظهارات خود با انتقاد از «سرمایه‌های منجمد» تاکید کرد: «سرمایه‌های منجمد برای چیست؟ این همه ساختمان و شعبه برای چه؟ در کجای دنیا به این شکل است؟» براساس آنچه پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری از این دیدار گزارش داده است، رئیس‌جمهور در ادامه با بیان اینکه در شرایط کنونی بانک‌ها گاهی به ما کمک می‌کنند و گاهی بار بر دوش ما می‌گذارند، گفت: «همه این نقدینگی که ما از آن شکایت داریم و می‌گوییم غول نقدینگی کجا خوابیده و کجا حرکت می‌کند، چه کسی این نقدینگی را درست می‌کند؟ ممکن بود در زمانی دولت نقدینگی ایجاد و استقراض کرده و پایه پولی را بالا ببرد، اما الان که اینگونه نیست و ما که پایه پولی را بالا نمی‌بریم.»

روحانی با بیان اینکه رشد نقدینگی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، عمدتا مربوط به پایه پولی نبوده و به ضریب فزاینده مربوط می‌شود، گفت: آن جایی هم که این افزایش به پایه پولی مربوط می‌شود، دولت نیست که این پایه پولی را بالا می‌برد، عمدتا بانک‌ها هستند. بانک‌ها پایه پولی را بالا می‌برند؛ یعنی از یک طرف با یک دست به مردم خدمت می‌کنند، با یک دست دیگر بر جامعه فشار می‌آورند. او با تاکید بر اینکه بانک‌ها باید سالم‌سازی شوند، افزود: متاسفانه یا خوشبختانه امروز اقتصاد وصل به بانک‌هاست. به‌تدریج باید این وابستگی و تکیه اقتصاد به بانک‌ها را به بازار سرمایه شیفت کنیم. بانک مسوولیت بسیار سنگینی دارد؛ وقتی آمار اضافه برداشت را ماهانه یکبار نگاه می‌کنم، بعضی از آنها تکان‌دهنده است. بانک‌های خصوصی که وضع‌شان خیلی بد است. بعضی از بانک‌های دولتی هم وضع‌شان خوب نیست. این وسط خصولتی‌ها هم که هستند. رئیس‌جمهور در ادامه بر جدی بودن این مشکل تاکید کرد و گفت: «این هنر نیست که از منابع بانک مرکزی استفاده کنیم. چرا استفاده کنید؟ خود دولت از منابع بانک مرکزی استفاده می‌کند و به تولیدکننده می‌دهد. شما کاری نکردید، پس‌اندازی را از مردم گرفتید، چه مقدارش را استفاده کردید و چه کار کردید؟ چقدر از پول‌هایتان منجمد است؟ از آنها بگذریم، شرکت‌هایتان چه کار می‌کنند؟»

روحانی تصریح کرد: به آقای دژپسند گفتم اولین مسوولیت شما در وزارت اقتصاد، اصلاح نظام بانکداری است و شما کاری کنید که اولا بانک‌ها از بنگاه‌داری خارج شوند. در حال حاضر تسهیلاتی که بانک‌ها می‌دهند، اول به بنگاه‌های خودشان می‌دهند. بانک باید از بنگاه‌داری خارج شود تا بتواند عادلانه رفتار کند.

انتقاد از سرمایه‌های منجمد

رئیس‌جمهور ادامه داد: نکته دیگر سرمایه‌های منجمد است، سرمایه‌های منجمد برای چیست؟ این همه ساختمان و شعبه برای چه؟ در کجای دنیا اینطوری است. اخیرا وقتی به کشورهای خارجی سفر می‌کنم یکی از چیزهایی که نگاه می‌کنم، شعب بانک‌هاست. اصلا در تهران، اول، وسط و آخر خیابان، نبش خیابان و جای حساس شهر را شما پیدا نمی‌کنید که بانک‌ها نگرفته باشند. چرا؟ یک رقابت ناسالم بین بانک‌ها پیدا شده است. رقابت سالم خوب است، اما امروز رقابت ناسالم ایجاد شده است.

لزوم افزایش نظارت بانک مرکزی

روحانی با تاکید بر اینکه نظارت بانک مرکزی باید به مراتب افزایش پیدا کند، گفت: الان نظارت بانک مرکزی بر بانک‌ها ضعیف است. دیدیم یک موسسه غیرمجاز چه بلایی سر کشور آورد. چه بلایی سر مردم آورد. چقدر به اعتماد عمومی مردم لطمه زد و چه هزینه سنگینی بر دوش ما گذاشت. رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه 250 هزار میلیارد تومان از نقدینگی امروز، مربوط به موسسات غیرمجاز است، گفت: این موسسات باعث شدند که از پایه پولی بیش از 30 هزار میلیارد تومان پول پرداخت کنیم. شما ضریب فزاینده را نگاه کنید، 250 هزار میلیارد تومان نقدینگی در بازار آمده است. چرا؟ چون یک عده متخلف، یک عده افرادی که به مردم خیانت کردند و معمولا این خائنان آدم‌هایی در دور و بر خودشان دارند را دور خود جمع می‌کنند.

روحانی افزود: یکی از کارهای خوبی که ولی‌الله سیف انجام داد، بستن این موسسات غیرمجاز بود. نام وی همیشه در تاریخ ایران به نیکی یاد خواهد شد. کار بسیار سنگینی بر عهده گرفت. ایشان نامه‌هایی را با 40 تا 90 امضا از آدم‌های مختلف می‌آورد که تهدیدش می‌کردند و من می‌گفتم کار خودت را انجام بده و نترس. کار بزرگی انجام داد. رئیس‌جمهور تاکید کرد: این موسسات غیرمجاز، موسسات مجاز، بانک‌های خصوصی و دولتی، همه اینها باید سالم‌سازی شوند. این مهم‌ترین وظیفه‌ای است که امروز وزارت اقتصاد و بانک مرکزی توامان بر عهده دارند و باید انجام دهند و همه مدیران دلسوز بانک‌ها باید این کار را بکنند. روحانی همچنین گفت: بیاییم واقعا بانک‌ها را اصلاح کنیم. در شرایط اقتصادی که الان هستیم، شاید یک فرصت خوبی برای اصلاح امور بانک‌ها باشد. اختیارات بسیار زیاد و وسیعی را به بانک مرکزی دادیم. در همین مصوبات چند هفته گذشته، کاملا دست بانک مرکزی را باز گذاشتیم و همه اختیارات قانونی مورد درخواست را به آن داده‌ایم تا بتواند بانک‌ها را اصلاح کند.

کمک تحریم به بازار سرمایه

رئیس‌جمهور در بخش دیگری از اظهارات خود، با اشاره به اینکه تحریم هم به بازار سرمایه کمک کرده به این معنا که باعث شده قیمت ارز بالا برود و خود به خود به ارقام بازار سرمایه کمک کرده است، گفت: در عین حال بازار سرمایه مسوولیت سنگینی هم بر دوش دارد و می‌تواند در شرایط تحریم نقش بسیار خوبی را ایفا کند؛ چراکه به همان مقدار که ممکن است بانک‌ها دست و پایشان بسته شود، دست بازار سرمایه بازتر خواهد بود و باید فعال شود. روحانی ادامه داد: در زمینه سهام عدالت، کاملا موافق هستم که مردم هم سودش را بگیرند و هم بتوانند در بازار تبادل کنند؛ چون این سهام برای مردم است و آنها باید بتوانند هر وقت بخواهند استفاده و جابه‌جا کنند و البته این حرکت خواص اقتصادی برای تولید کشور هم دارد و در واگذاری به بازار سرمایه و اقتصاد کمک می‌کند.

رئیس‌جمهور همچنین تاکید کرد: هر چه ما بتوانیم میان اقتصاد و بخش دولتی و شبه‌دولتی فاصله بیندازیم به نفع مردم است، باید اقتصاد را به خود مردم واگذار کنیم؛ خیلی چیزها را باید به مردم واگذار کنیم. اگر مردم و سازمان‌های مردم نهاد، در کمک به اقشار آسیب‌پذیر درست فعال شوند، از دولت بهتر کار می‌کنند. او با اشاره به اینکه بعد از انقلاب تلاش کردیم که مردمی‌ها را دولتی کنیم و خیلی خاصیتی هم نبردیم، گفت: هر چه بتوانیم امور را به مردم واگذار کنیم، حتما به نفع ماست. مردم بهتر از ما تلاش می‌کنند این روشن است و مثال ساده عوامانه‌ این است که بخش خصوصی مغازه‌اش را کی باز می‌کند؟ ما خیلی سر وقت باشیم 8 کارمان را شروع می‌کنیم، اما آن مغازه‌دار گاهی 5 صبح در مغازه‌اش را باز می‌کند. این نشان کار مردم و کار دولت است. از آن طرف ساعت 4 نشده کیف‌مان را بسته و آماده فرار هستیم نه آماده رفتن و اگر یک ثانیه بخواهید اینها را نگه دارید، برایشان یک ساعت طول می‌کشد. از آن طرف مغازه‌دار تا مشتری هست او هم هست، هر ساعتی که می‌خواهد باشد. رئیس‌جمهور افزود: البته برخی مسوولیت‌های حاکمیتی همه جای دنیا به عهده بخش خصوصی نیست. نیروهای مسلح و بخشی از اقتصاد حالت‌های خاص خودشان را دارند؛ اما می‌توانیم بخش عمده‌ای را به مردم واگذار کنیم و این سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی را به معنی واقعی کلمه باید اجرا و پیاده کنیم.

بهبود شرایط صادرات

روحانی در ادامه این دیدار با تاکید بر اینکه امروز در صادرات شرایط ما بهتر از دیروز شده است، گفت: یک وقتی چند اقتصاددان بودند که سر قیمت ارز همیشه با ما چانه می‌زدند؛ مثلا ارز 3800 تومان بود می‌گفتند اگر این بشود 4200 تومان تمام ایران، گلستان می‌شود. می‌گفتند اگر ارز بشود، 4200 تومان صادرات ما 2 برابر می‌شود. رئیس‌جمهور گفت: به هر حال ما برای آنها احترام قائلیم، خب اقتصاددان بودند. برای شما هم در وزارت اقتصاد احترام قائلیم. آنچه ایشان می‌گفتند که با ارز 4200 تومانی محقق می‌شود و ارز بازار دوم، اگر محقق می‌شد الان دنیا گلستان می‌شد. اما نباید فقط یک بعد داستان را ببینیم. اقتصاد دانش بسیار پیچیده‌ای است. اقتصاد کتاب نیست. بعضی‌ها فکر می‌کنند، اقتصاد کتاب است. فرمول‌هایی که در کتاب خواندند، رفتند امتحان دادند و نمره گرفتند، می‌شوند اقتصاددان؛ نه اقتصاد خیلی فراز و نشیب دارد.

روحانی افزود: اینجا است که به وزارت اقتصاد توصیه می‌کنم، اگر شما می‌خواهید در اقتصاد پیشرفت کنید، صاحبان تجربه را هم بیاورید. همان‌طور که استاد دانشگاه را هم باید بیاورید. با استاد دانشگاه مشورت کنید، با صادرکننده و واردکننده و تولیدکننده و بخش خصوصی هم مشورت کنید. با اتاق‌ها هم مشورت کنید. همه علم اقتصاد در دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دیگر نیست. مقداری هم در بازار و فضای اقتصاد جهانی است. این را باور کنید. رئیس‌جمهور اظهار کرد: باید هم از علم و هم از تجربه استفاده کنیم. وزارت اقتصاد هم از استادان اقتصاد استفاده کند و از آنها بهره بگیرد و نظر آنها را بگیرد و هم از تجار و تولیدکننده‌ها و سرمایه‌گذارها. آن کسی که زحمت کشیده از یک مغازه رسیده به یک بنگاه بزرگ تولیدی، نرفته واحدهای اقتصاد را بگذراند، بلکه تجربه کسب کرده است. یاد گرفته چه کار بکند. هر دو را کنار هم قرار بدهیم. هم از استادان و هم از صاحبان تجربه استفاده کنیم.

روحانی تصریح کرد: موفقیت آقای دژپسند در گرو این است که از همه اینها استفاده کند. باید در فراگیری و در مشورت تواضع کنیم. باید در برابر دانش دیگران تواضع کنیم و گوش کنیم. گوش شنوا داشته باشیم. در برابر صاحبان تجربه، باید گوش‌شنوا داشته باشیم و از آنها استفاده کنیم و یادمان بدهند و بهره‌برداری کنیم. رئیس‌جمهور گفت: تا حالا نشده با بخش خصوصی بنشینم و نکته ارزشمندی نیاموزم. در بخش بافت فرسوده هر چه با اقتصاددان‌ها و بانک‌ها مشورت کردیم، دیدیم که مثل اینکه کار نشدنی است؛ اما وقتی با توسعه‌گرها که هزاران واحد مسکونی ساخته و فروخته‌اند، جلسه گذاشتیم، فهمیدیم که مشکل کجاست و مشکل آنهایی نبود که تا به حال می‌گفتند. اگر از همه نیروها و توان‌ها استفاده کنیم، به راحتی می‌توانیم از این مسیر سخت به خوبی و با کمترین هزینه عبور کنیم.

روحانی فروش بنگاه‌های دولتی را به‌عنوان وظیفه بزرگ مورد تاکید قرار داد و اظهار کرد: بنگاه‌ها را سریع‌تر در بازار و بورس و فرابورس عرضه کنید و من هم به‌طور مرتب دولت و هم نیروهای مسلح و هم نهادهای عمومی غیردولتی را تشویق می‌کنم که به صلاح کشور و ملت است که اموال و سهام‌شان را بفروشند. اشکالی ندارد سهامی داشته باشند؛ اما هم بنگاه و هم مدیریت را واگذار کنند. حالا یک سهمی هم در یک جایی داشته باشند در یک حدی اشکالی ندارد. رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه کار اصلی ما این است که بازار سرمایه را ترویج کنیم،گفت: بازار سرمایه می‌تواند به ما و به بانک و تولید کمک کند. بازار سرمایه می‌تواند به مردم امید دهد. باید مالیات را سامان دهیم. وضع مالیاتی در سال‌های اخیر از گذشته بهتر شده است؛ اما همان طور که گفته شد، معلوم نیست از آنهایی که مالیات می‌گرفتیم، شاید بعضی جاها لازم باشد کمتر بگیریم؛ چون شرایط امروز شرایط رونق نیست که مالیات بیشتر بگیریم؛ اما خیلی‌ها هستند که مالیات نمی‌دهند. باید برای فرارهای مالیاتی راه‌حل علمی پیدا کنیم.

جذب سرمایه گذار جدید

روحانی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: خیلی غصه نخورید فلان سرمایه‌گذار اروپایی رفته و برنمی‌گردد، سرمایه‌گذار در جای دیگر داریم و کشورهای دیگر هستند. آنها را جذب کنید. رئیس‌جمهور ادامه داد: مسوولان کشورهای دیگر گفتند که ما جایگزین می‌شویم؛ بیاییم با دنیا کار کنیم؛ خیلی جاها سرمایه است. فکر نکنید فقط در اروپا و آمریکا است. سرمایه زیاد است باید راه جذب آنها را پیدا کنیم، مشوق‌های لازم را بدهیم و آنها را در این شرایط بیاوریم؛ باید در شرایط فعلی که مردم در مشقت هستند این مسیر را کوتاه کنیم. روحانی با اشاره به اینکه وزارت اقتصاد به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی کشور باید به میدان آمده و همه توانش را به‌کار بگیرد، گفت: در جلسه اقتصادی و در دولت گفتم هر طرحی برای تصمیم در هر ساعتی از روز بیاید، من آماده هستم و مشکلی وجود ندارد؛ ساعت نمی‌شناسیم. هر کس طرحی را آماده کرد این طرح را بیاورد، حتی در روز تعطیل هم باشد جلسه می‌گذاریم و بحث می‌کنیم و به نتیجه می‌رسانیم.