احتمال بهبود شرایط برای بزرگ‌ترین شرکت بیمه کشور

بیمه ایران از سال 1390 به این سو، همواره زیان‌ده بوده و مجموع زیان انباشته شرکت در انتهای سال 1396 به بیش از 5 هزار میلیارد تومان رسیده است. دلایل اصلی این زیان را که بیش از 9 هزار میلیارد تومان از درآمدهای شرکت را کاهش داده یا به هزینه‌ها اضافه کرده می‌توان در «تغییر شیوه‌های ذخیره‌گیری»، «تحمیل عوارض قانونی جدید» و «هزینه‌های فرصت از دست رفته به‌دلیل عدم‌پرداخت حق بیمه توسط نهادهای دولتی» خلاصه کرد.

براساس این گزارش، شیوه ذخیره‌گیری از سال 1392 به این سو تغییر بزرگی کرد و صرفا به‌دلیل تغییر در شیوه ذخیره‌گیری، بالغ‌بر 2 هزار و 588 میلیارد تومان (بیش از برآورد به روش گذشته) به ذخایر خسارات معوق شرکت سهامی بیمه ایران افزوده شد. این شیوه جدید هر چند وضعیت شرکت را به شکلی واقعی‌تر نشان می‌داد و مقاومت حقیقی شرکت در برابر بحران‌ها را بازگو می‌کرد، اما صرفا با تغییر این شیوه ناگهان بیش از 2 هزار و 588 میلیارد تومان زیان به صورت‌های مالی شرکت تحمیل شد. بنابراین هرچند نقاط قوت و ضعف شرکت و مشکلات مبتلا به آن، قبل و بعد از سال 1392، تغییری نکرد، اما سود در صورت‌های مالی جای خود را به زیانی بزرگ داد. زیانی که هر سال به‌دلیل محافظه‌کارانه بودن شیوه جدید ذخیره‌گیری در حال بزرگ‌تر شدن است. از سوی دیگر 459 میلیارد تومان از زیان انباشته هم به تعدیلات سنواتی قبل از سال 1390 در صورت‌های مالی بازمی‌گردد و به عملکرد پس از سال 1390 مربوط نیست.

بنا بر این گزارش، عوارض قانونی جدید، آن دسته از عوارضی است که شرکت‌های بیمه (به خصوص بیمه ایران به‌دلیل سهم بالای شخص ثالث) مطابق قانون ملزم به پرداخت آن شده‌اند. در یک محاسبه ساده، شرکت سهامی بیمه ایران در پنج سال منتهی به پایان اسفند 1396 بیش از 3 هزار و 480 میلیارد تومان عوارض قانونی به وزارت بهداشت، پلیس راهور و صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت کرده است. تشخیص اینکه این عوارض تا چه حد به فلسفه اصلی خود یعنی کاهش هزینه‌های ثانوی شرکت‌های بیمه کمک کرده، بر عهده نهادهای بالادستی است؛ اما بدیهی است که این عوارض سبب تحمیل 3 هزار و 480 هزار میلیارد تومان هزینه جدید به این شرکت شده است.

براساس این گزارش، «هزینه فرصت از دست رفته» نیز آن دسته از هزینه‌هایی است که از محل عدم‌پرداخت حق بیمه ازسوی نهادهای دولتی بزرگ و ایفای تعهدات ناشی از تعلیق شرکت بیمه توسعه به شرکت سهامی بیمه ایران تحمیل شده است. به‌عبارت دیگر، سوال این است که اگر حق بیمه قراردادها، به موقع پرداخت می‌شد و کمترین نرخ سود به آن تعلق می‌گرفت، درآمد شرکت سهامی بیمه ایران چقدر افزایش می‌یافت. براساس داده‌های موجود فقط در سه فقره از قراردادهای بزرگ از این نوع، مجموعا بیش از 3 هزار و 500 میلیارد تومان هزینه فرصت از دست رفته به شرکت سهامی بیمه ایران تحمیل شده است.

با این محاسبات، تنها در دو مورد (اصلاح شیوه ذخایر و هزینه فرصت) حدود 6 هزار و 150 میلیارد تومان زیان یا عدم‌النفع نصیب شرکت سهامی بیمه ایران شده است. این مقدار 19 درصد بالاتر از مانده زیان انباشته کنونی این شرکت در پایان سال 96 و حدودا 8/ 1 برابر کل سرمایه ثبتی این شرکت است.

با همه این مشکلات و در وضعیتی که کشور تحت تحریم‌های خارجی و در مضیقه بودجه است، کارکنان این شرکت توانسته‌اند روند شکل‌گیری زیان انباشته را محدود ساخته و رشد سالانه این زیان را کاهش دهند. شاید نتوان هیچ شرکت دیگری را در بازار مالی کشور یافت که بتواند این حجم از فشار را تحمل کند و آن را پشت‌سر بگذارد. با همه این اوصاف، شرکت سهامی بیمه ایران در سال‌های قبل در شرایط بحرانی قرار گرفت و باید از این شرایط خارج می‌شد. به همین جهت از سال 95 راهکارهای خروج از بحران در قالب یک هفت‌ضلعی با یک نقطه کانونی تدوین‌شده و در حال اجرایی شدن است. البته این راهکارها در بهترین حالت می‌تواند از رشد زیان انباشته جلوگیری کند و شرکت را به سمت سوددهی سوق دهد. اما یگانه راه‌حل فوری از بین بردن زیان انباشته فعلی، افزایش سرمایه شرکت سهامی بیمه ایران از محل آورده نقدی سهامدار است.

بنابراین گزارش، هفت ضلعی موصوف از قرار زیر است:

1) شفافیت و سلامت اداری با داده‌کاوی و هوشمندسازی نظارتی

2) وصول مطالبات با رویکردهای جدید

3) حرکت به سمت نرم‌افزار جامع بیمه‌گری

4) اصلاح پرتفوی بیمه‌های زندگی

5) مدیریت بهینه صدور و خسارت خصوصا در رشته‌های درمان و ثالث

6) تغییر در سیاست‌های اعتباری

7) سرمایه‌گذاری بهینه

نقطه کانونی که همه این راهکارها را به یکدیگر متصل می‌سازد، «کنترل نقطه سربه‌سر» در هر رشته و هر قرارداد است که برای نخستین بار در شرکت سهامی بیمه ایران راه‌اندازی شده است.

براساس این گزارش، با اجرای این راهکارها، نتایج قابل‌توجهی در 6 ماه اول سال 1397 به دست آمده است. در این دوره در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، حق بیمه صادره 22 درصد رشد کرده است. همچنین خسارت پرداختی در همین مدت زمانی 2 درصد کاهش یافته که در تاریخ شرکت در دوره‌های

6 ماهه بی‌نظیر بوده است. از سوی دیگر با راه‌اندازی سیستم وصول مطالبات، بدهکاران شرکت در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 27 درصد کاهش داشته که این مقدار نیز در 25 سال گذشته شرکت بی‌سابقه بوده است. این موفقیت‌ها، نسبت خسارت (به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نسبت‌ها در شرکت‌های بیمه) را از 75 درصد به 60 درصد کاهش داده است.

این عملکرد، در کنار رشد بالای صدور بیمه‌نامه‌های عمر و زندگی، نوید سالی متفاوت و پربار را برای شرکت سهامی بیمه ایران می‌دهد که در صورت ثبات سایر شرایط به سود قطعی در پایان دوره 1397 و 1398 منجر شده و روند ازدیاد زیان انباشته را برای اولین بار در 7 سال گذشته معکوس می‌سازد.