خیلی از ما آن‌قدر مشغله و گرفتاری داریم که فقط وقتی درد و ناراحتی به سراغمان می‌آید، یاد بدنمان می‌افتیم درحالی‌که هیچ چیز در این دنیا مهم‌تر از سلامتی نیست. این جملۀ وزین و حکیمانه ورد زبان همۀ ما است که “پیشگیری بهتر از درمان است” اما چرا سخنان وزین و سودمند جامۀ عمل به خود نمی‌گیرند؟ این درحالی است که عقل سلیم حکم می‌کند در هر زمینه‌ای دوراندیشانه عمل کنیم و از اقدامات مراقبتی و پیشگیرانه بهره ببریم چون دستاوردهای مشخص‌تر و مطلوب‌تری به دست می‌آوریم. پوست بدن رنگ و جلای ما، تابلوی هشداردهنده و آیینۀ تمام‌نمای سلامت و بیماری است. خیلی از متخصصان پوست معتقدند که هرچه هستیم در پوستمان ظاهر می‌شود. این مقاله بر همین ماجرا متمرکز است و 31 اشتباه رایج و کلیدی در زمینۀ مراقبت از پوست را فهرست‌وار و به طور اجمالی توضیح داده است.
1- شویندۀ پوستتان نامناسب است
آیا پوستتان پس از شستشو احساس مورمور و سوزش خفیف دارد؟ شاید شستشو پوست شما را بیش از حد خشک می‌کند و رطوبت طبیعی‌اش را از بین می‌برد. می‌دانید که فقط پوست‌های چرب حین شستشو نیاز به لیف، فوم‌های پاک‌کننده و مالش پوست دارند؟ شاید پوست خشکی داشته باشید و با بالا رفتن سن بر خشکی پوست افزوده شده باشد. در این حالت باید از شستشودهنده‌های حاوی مرطوب‌کننده استفاده کنید. اگر پوست خشکی دارید، حتی برای از بین بردن چرک و عرق نباید از شوینده‌های خشک‌کننده استفاده کنید. پس حتماً انواع ملایم‌تر را انتخاب کنید که پوست خشکتان تحریک نشود و آسیب نبیند.
2- به پهلو یا روی شکم می‌خوابید
اکر به پهلو یا روی شکمتان می‌خوابید، تکرار این کار در درازمدت به پیدایش خطوط پوستی و چین و چروک منجر می‌شود. به عقیدۀ متخصصان پوست، فشار شبانه و مداوم صورت روی بالش به ایجاد “چروک‌های ناشی از خواب” می‌انجامد. اگر نمی‌توانید تغییری در نحوۀ خوابتان ایجاد کنید، دست‌کم با تغییر نوع بالشتان (انتخاب روبالشی ساتن یا بالش ضد چروک که با طراحی خاص باعث کاهش تماس صورت با بالش می‌شود) میزان آسیب را به حداقل برسانید.
3- یادتان نمی‌ماند که کرم ضدآفتاب دور چشمتان بمالید
تحریک ناحیۀ اطراف چشم خصوصاً وقتی عرق کرده، می‌تواند آزاردهنده باشد و استفاده از کرم را در این ناحیه دشوار کند، اما باید در نظر داشت که نازک‌ترین و حساس‌ترین پوست بدن، پوست همین قسمت است و نیاز به مراقبت بیشتر دارد. بی‌توجهی به این ناحیه به توسعۀ سرطان‌های پوستی و اختلالات ملانومی کمک می‌کند. خیلی از ترکیباتی که در کرم‌های ضدآفتابِ دور چشم به کار می‌روند، حاوی اسانس‌‌هایی هستند که باعث تحریک چشم میشوند. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند از کرم‌های ضدآفتابِ بدون اسانس یا بالم‌های ویژۀ چشم استفاده کنید که از دی‌اکسید تیتانیوم یا زینک اکسید تشکیل شده‌اند.
4- بیش از حد پوستتان را لایه‌برداری می‌کنید
لایه‌برداری پوست باعث می‌شود که لایههای پوست سریع‌تر تعویض بشوند و درنتیجه به جوان‌سازی و درخشان شدن پوست کمک می‌کند. این در حالی است که افراط در لایه‌برداری با اسکراب و لیف، مرزها و لایههای پوستی را از بین می‌برد، رطوبت پوست را کم می‌کند و احتمال ابتلا به التهاب و آکنه را افزایش می‌دهد. به جای این کار از لایه‌بردارهای ملایم هفتگی با ترکیبات اسید‌گلیکولیک، اسید‌سالیسیلیک و اسیدلاکتیک برای زدودن سلول‌های مردۀ پوست استفاده کنید. همیشه بعد از لایه‌برداری هم مرطوب‌کننده و ضدآفتاب بزنید و حتماً از مصرف اسکراب‌های زبر و سمباده‌ای بپرهیزید. این نوع لایه‌بردارها لبه‌های ناصافی دارند که پارگی پوست ایجاد می‌کنند و پوست شما را از بین می‌برند.
5- از مراقبت پوست گردنتان غافل می‌شوید
گردن ما هم در معرض همان عوامل مخربی است که بر صورت اثر می‌گذارند. پوست گردن هم همان‌قدر آسیب‌پذیر است و تقریباً همۀ سال حتی با وجود پیراهن یقه‌دار، مضرات نور خورشید را دریافت می‌کند. لطفاً استفاده از مرطوب‌کننده و ضدآفتاب را در نواحی گردن و آرواره‌ها از یاد نبرید.
6- شستشوی صورت را درست انجام نمی‌دهید
“خیلی‌ها واقعاً نمی‌دانند چطور باید پوستشان را تمیز کنند.” این گفتۀ متخصص پوست معروف، دکتر نیکولاس پریکون است. “فرقی نمی‌کند که چند سال دارید، چون قواعد پایۀ پاکیزگی پوست در همۀ سنین یکسان است. برای جلوگیری از تحریک و آسیب پوست باید از اسکراب‌های زبر، پدهای ساینده، لیف، تونرهای الکلی و جمع‌کننده‌های پوستی بپرهیزیم. همۀ این‌ها باعث تغییر PH طبیعی، التهاب و خشکی پوست میشوند و به پیری و آسیب پوست می‌انجامند.”
7- بر SPF محصولات آرایشی تکیه می‌کنید
محصولات آرایشیِ واجد SPF فقط وقتی پوشش حفاظتی کافی ایجاد می‌کنند که مثل خامۀ کیک به پوست مالیده شوند. این محصولات به تنهایی از پوست شما در برابر نور خورشید محافظت نمی‌کنند. دکتر هاوارد سوبِل، متخصص پوست و مؤسس برند مراقبتیDDF معتقد است که این محصولات باید هفت برابر مقدار طبیعی مصرف شوند تا پوشش محافظ کافی ایجاد کنند. پس حتماً ضرورت دارد که از مرطوب‌کنندۀ جداگانه‌ای استفاده کنید که حاویSPF مناسب است. همیشه زیر آرایشتان یک لایۀ نازک ضدآفتاب مایع بزنید و با کرم زیرسازِ حاوی SPF یا کرم BB بر میزان محافظت از پوست بیفزایید.
8- پوستتان را با آب داغ می‌شویید
فرقی ندارد که با آب داغ دوش بگیرید، به صورت بپاشید یا دست‌هایتان را با آن بشویید؛ به هرحال آب داغ چربی طبیعی پوست را می‌زداید و باعث خشکی پوست می‌شود. به جای این کار بدنتان را با آب خنک یا ولرم بشویید.
9- از روغن‌های معدنیِ مرطوب‌کننده استفاده می‌کنید
بالم‌های لب و مرطوب‌کننده‌هایی که در ترکیبشان از روغن‌های معدنی یا وازلین استفاده شده، به خوبی جذب نمی‌شوند و روی پوست لایههای انسدادی ایجاد می‌کنند. با این کار قدری رطوبت به سطح پوست اضافه می‌شود ولی عملاً به آب‌رسانی و رفع خشکی پوست کمکی نمی‌کند. به جای این‌ها از محصولاتی استفاده کنید که اسید هیالورونیک، سرامید یا حتی روغن دارند. این محصولات به پوست نفوذ می‌کنند و لایههای زیرینی را هم مرطوب نگاه می‌دارند.
10- از ضدآفتابی استفاده می‌کنید که تاریخ مصرفش به پایان رسیده است
مدت زمان استفاده از محصولات ضدآفتاب 3 سال است. پس از آن مواد تشکیل‌دهنده تجزیه میشوند و اثر اولیۀ خود را از دست می‌دهند. پس حتماً به تاریخ مصرفِ ضدآفتاب‌ها دقت کنید.
11- با آرایش می‌خوابید
ژانت گراف متخصص پوست و مو و استادیار دانشگاه پزشکیِ مانت ساینای در این باره می‌گوید: “هرچه بیشتر با آرایش بخوابید، آسیب بیشتری به پوستتان می‌رسانید چون پوست همگام با سایر بخش‌های بدن، عملکرد بدون توقف و 24 ساعته دارد”. توجه کنید که مهم‌ترین وظیفۀ پوست در خلال شب بازسازی است و ماندن آرایش در طول شب با ممانعت از احیای پوست، آسیب جدی ایجاد می‌کند.
12- نوع پوستتان را نمی‌شناسید
شاید به نوع پوستتان و تحولاتش بی‌توجهید. همیشه یک نوع پاک‌کننده، پوشش‌دهنده و مرطوب‌کننده می‌خرید؛ غافل از اینکه شناخت نوع پوست و نیازها و تحولاتش، الزام مراقبتی است و استفاده از محصولات نامناسب، مشکلات پوستتان را تشدید می‌کند. حتماً به چیزی که می‌خرید توجه کنید و سعی کنید محصولات مراقبتی و آرایشی را با دقت و متناسب با نیاز پوستتان انتخاب کنید، نه اینکه به همان خریدهای همیشگی و مألوف اکتفا کنید.
13- صورتتان را بیش از حد می‌شویید
دو بار شستشوی صورت در طول روز (یک بار صبح و یک بار عصر) برای خیلی‌ها زیاد و غیرضروری است. حتی اگر پوست چربی دارید در طول روز هرگز بیش از یک بار صورتتان را نشویید. اگر بیرون از خانه کار می‌کنید هیچ دلیلی وجود ندارد که بیش از یک بار در روز پوستتان را به آب و مواد شوینده بسپارید. همان شستشوی عصرگاهی پوست کفایت می‌کند. البته پاک کردن آرایش و گریم روزانه از صورت امری ضروری است. اما همان شستشوی شبانه کافی است. صبح که از خواب بیدار می‌شوید پوستتان کثیف نیست. اتفاقاً از خواب شبانه سرحال و سرزنده است و نیازی به شوینده ندارد. درعوض به صورتتان آب بزنید و از مرطوب‌کننده استفاده کنید. اگر می‌خواهید احساس پاکیزگی‌تان دوچندان شود با لوسیون میسلی (نوعی محلول تقویتی) پوستتان را بشویید.
14- خواب کافی ندارید
کیفیت زندگی و میزان مراقبت و رسیدگی از بدن بر پوستتان انعکاس می‌یابد. پوست آیینۀ حال و روز شما است. پوست خشک، خسته و گرفته غالباً حکایت از نامنظم بودنِ ساعات خواب و بی‌خوابی دارد. پوست شما به خواب احتیاج دارد تا خودش را احیا کند و البته خواب نامناسب روی پوست نمود می‌یابد.
15- پوستتان را با آکنه‌درمانیِ بیش از حد خشک می‌کنید
افراط در درمان واقعیت مهمی است که باید به آن توجه کرد. اصلاً لازم نیست برای رفع نقایص کوچک از بمب استفاده کنید. ضدآکنه‌ها خشک‌کننده هستند و استفادۀ بیش از حد آن‌ها غالباً به آسیب و عواقب ناخواسته منجر می‌شود چون خشکی پوست را از حد مطلوب فراتر می‌برد. این در حالی است که دو مرحله درمانِ صبح و عصر با یک نوع محصول درمانی کفایت می‌کند و واقعاً نیازی به لایه‌برداری بیش از حد یا اقدامات تجربی و مضاعف ندارد.
16- با پوستتان زیاد ور می‌روید و آن را تخریب می‌کنید
مالیدن احمقانۀ پوست، چنگ زدن، فشار دادن و ترکاندن زایدات پوست مثل این است که کینه به دل داشته باشید و بخواهید از پوستتان انتقام بگیرید. شما با حمله به جوش، مشکل کوچکی را به مسأله‌ای بزرگ مبدل می‌کنید. البته به قول معروف: به عمل کار برآید، به سخن‌دانی نیست. یعنی در حرف ساده است که بگوییم با صورتتان ور نروید اما غالباً عملی نیست. بهتر است دوراندیش باشید و به آسیب‌هایی که در درازمدت ایجاد می‌شود توجه کنید. اگر جوش سرسفید بهتان چشمک می‌زند و می‌گوید: بیا من را فشار بده، خویشتن‌داری کنید. به جای این کار سر جوش را با سوزن ضدعفونی‌شده خراش بدهید و به آرامی عفونت را خارج کنید. درنظر داشته باشید که پوستِ آن ناحیه همۀ زورش را می‌زند که مداوا شود، اما ترکاندن جوش فقط عفونت باکتریایی را گسترش می‌دهد.
17- از برس‌های آرایشیِ تمیز‌نشده استفاده می‌کنید
ابزار آرایشی تمیز نشده بستر مناسبی برای رشد و گسترش باکتری‌هایی هستند که به سادگی باعث ایجاد آکنه و تحریک پوست میشوند و حتی ممکن است به آسیب‌های جدی‌تری مثل عفونت چشمی مبدل شوند. البته تمیز کردن برس‌های آرایشی واقعاً کار نچسب و حوصله‌سربری است، اما شاید مهم‌ترین اقدام برای از پا درآوردنِ باکتری‌های بالقوه آسیب‌رسان باشد.
18- درست غذا نمی‌خورید
جلوۀ چیزی که می‌خورید در پوستتان منعکس می‌شود و قطعاً تغذیۀ مبتنی بر غذاهای به‌درد‌نخور و بی‌خاصیت، به پوست صاف و درخشان و مرواریدگونه‌ای که انتظار دارید نمی‌انجامد. این به معنی نیست که هرازچندگاهی خوش نگذرانید ولی سعی کنید تغذیۀ سالم با محوریت میوه‌ها و سبزیجات تازه را مدنظر قرار دهید که پوستتان همیشه سالم و بی‌عیب و نقص باشد.
19- ترکیبات تشکیل‌دهندۀ محصولات مراقبتی را نمی‌شناسید
ترکیبات محصول را فقط به این دلیل روی بسته‌بندی درج می‌کنند که مشتری آن را بخواند. حقیقت آن است که برندها می‌توانند هرچیزی را به ترکیب محصولاتشان اضافه کنند و برخی شرکت‌ها نسبت به بقیه کمتر احتیاط می‌کنند. متأسفانه خیلی از مواد تشکیل‌دهندۀ محصولات آرایشی و بهداشتی می‌توانند آسیب‌رسان باشند. درواقع ضرر این مواد بیشتر از فایدۀ آن‌ها است. پس دقت کنید که پوست چه می‌خواهد و چه موادی با آن سازگارند.
20- طبق عادت جوش‌های پوستی را حین لایه‌برداری دست‌کاری می‌کنید
صاف و صیقلی کردن پوست و تلاش برای زدودن جوش‌های پوستی می‌تواند وسوسه‌‌کننده باشد اما لایه‌برداری فقط لایۀ بیرونی را از بین می‌برد و انجام آن درمناطق ملتهب پوست دقیقاً دور باطل است چون کمکی به بهبود نمی‌کند و منجر به گسترش باکتری می‌شود. بنابراین پوستتان را با ملایمت درمان کنید.
21- فقط تابستان‌ها از SPF استفاده می‌کنید
فراموش نکنید که هر روز به طور مداوم از ضدآفتاب استفاده کنید؛ نه فقط به خاطر محافظت در برابر پرتوهای مضر نور آفتاب و پیشگیری از پیری پوست؛ چون ضدآفتاب‌ها کاری فراتر از این‌ها انجام می‌دهند. باید توجه داشت که نور آفتاب می‌تواند مضرات پوستیِ مرتبط و پیوسته‌ای به همراه داشته باشد که صرفاً به روزهای آفتابی محدود نمی‌شود. پوست شما در روزهای ابری، بارانی، سرد، برفی و در هر شرایطی از مضرات نور آفتاب مصون نیست. بنابراین بی برو برگرد باید از ضدآفتاب استفاده کنید.
22- به درستی از مرطوب‌کننده استفاده نمی‌کنید
افراط و تفریط در استفاده از مرطوب‌کننده یا به‌کلی کنار گذاشتن آن درست نیست و می‌تواند وضعیت پوستتان را بدتر کند. پوست فقط قادر است مقدار معینی رطوبت جذب کند و افراط در استفاده از کرم مرطوب‌کننده، صرفاً به لایۀ بیرونی محدود می‌شود و درعین‌حال منافذ پوست را مسدود می‌کند. دقت کنید که حتی اگر پوست چربی دارید استفاده از مرطوب‌کننده، الزام مراقبتی است. خشک کردنِ پوست چرب هم صرفاً به تولید چربی بیشتر می‌انجامد. پس بدون توجه به نوع پوست از کرم مرطوب‌کننده استفاده کنید تا رطوبتی که حین شستشو از دست داده‌اید، جبران شود.
23- قبل از پاک کردن آرایش، صورتتان را می‌شویید
بعضی از شوینده‌های پوست علاوه بر تمیز کنندگی، مواد آرایشی را هم از سطح پوست می‌زدایند اما این مختص همۀ شوینده‌ها نیست. برخی دیگر ترکیباتی دارند که فقط برای تمیزکردن پوست بعد از پاک کردن آرایش به کار می‌روند. بنابراین پیش از استفاده از مواد شوینده حتماً آرایش پوست را پاک کنید که مطمئن شوید پوستتان تاحد امکان تمیز شده، باقیماندۀ مواد آرایشی از بین رفته و با مالیدن به منافذ پوست نفوذ نمی‌کند.
24- با آرایش کار و فعالیت می‌کنید
بحثی در این نیست که همۀ ما دوست داریم در هر شرایطی زیبا و بی‌نقص به نظر برسیم .حتی وقتی در باشگاه ورزش می‌کنیم دوست داریم خوب جلوه کنیم. اما به خاطر داشته باشید که کار کردن با صورت آغشته به آرایش راه خوبی برای مسدود کردن منافذ پوست و ایجاد تحریک و التهاب پوست است. ضمن آنکه وقتی سعی می‌کنیم عرق صورت را با دست خشک کنیم، عرق و آرایش با هم ترکیب میشوند که طبیعتاً به نفع پوست نیست. اگر ضرورتاً نیاز به آرایش در محیط کاری یا سالن ورزشی دارید از تونرِ مرطوب‌کنندۀ ضد کومدون (جوش و التهاب) استفاده کنید و درصورت لزوم کانسیلر بزنید.
25- در حمام صورتتان را قبل از موهایتان می‌شویید
خیلی از موادی که در شامپوهای مو وجود دارند در صورت تماس با صورت، منافذ پوست را مسدود می‌کنند. اگر در پیشانی، کناره‌های صورت و گردنتان قرمزی یا جوش مشاهده می‌کنید ممکن است به خاطر تماس شامپوی مو با پوست صورت و گردن این اتفاق افتاده باشد. برای این که چنین نشود کافی است صورتتان را پس از موهایتان بشویید تا اطمینان حاصل کنید که اثری از مواد تشکیل‌دهندۀ شامپوی مو بر پوست صورت باقی نمانده است.
26- حد معتدلانۀ لایه‌برداری را رعایت نمی‌کنید
باید در لایه‌برداری پوست، اعتدال را رعایت کرد. افراط و تفریط در لایه‌برداری آسیب‌رسان است. نوع پوستتان شاخص خوبی برای میزان لایه‌برداری است. برای پوست‌های خیلی حساس یک بار لایه‌برداری ملایم در هفته کفایت می‌کند درحالی‌که بهتر است پوست‌های چرب را هر روز لایه‌برداری کنیم. باقی‌ماندن سلول‌های مرده می‌تواند جلوۀ کدر و گرفته‌ای به صورت بدهد. پس اگر صورتتان بی‌رنگ و گرفته به نظر می‌رسد زمان مناسبی برای لایه‌برداری است.
27- به قدر کافی ضدآفتاب نمی‌زنید
استفاده از ضدآفتاب نباید ناکافی، صرفه‌جویانه و بی‌توجه به نیاز ناحیۀ مورداستفاده باشد. واقعیت این است که پوشش خیلی نازکِ ضدآفتاب از پوست شما در برابر آفتاب محافظت نمی‌کند. پس حتماً در مصرف ضدآفتاب سخاوتمندانه عمل کنید.
28- از تونرهای الکلی استفاده می‌کنید
الکل موضعی می‌تواند پوستتان را تخریب کند. خیلی وقت‌ها احساس گرفتگیِ ناشی از الکل را با تمیزی پوست اشتباه می‌گیرید. پس حتی اگر پوست خیلی چربی دارید از تونر الکلی استفاده نکنید چون به قیمت نابودی پوستتان تمام می‌شود. دقت کنید که پوست چرب با از دست دادن چربی و رطوبت طبیعی، چربی بیشتری تولید می‌کند.
29- مدام صورتتان را لمس می‌کنید
دست‌ها هر روز مقدار قابل توجهی میکروب جذب می‌کنند. لمس صورت، این حجم میکروب و باکتری را به پوست صورت انتقال می‌دهد، منافذ تنفسی را مسدود می‌کند و باعث ایجاد جوش می‌شود. پس این قاعدۀ کلی یادتان باشد که دست‌ها را مدام به صورت نزنید، حتی اگر بخواهید چیزی را از صورتتان کنار بزنید یا دست را تکیه‌گاه صورت کنید.
30- روبالشی و روتختی‌تان را مرتب نمی‌شویید
ملحفۀ روبالشی و روتختی پس از یک دوره استفادۀ مداوم به مکان مساعدی برای تجمع آلودگی و ایجاد ناراحتی‌های پوستی تبدیل میشوند. چربی اضافۀ پوست و مو در درازمدت به الیاف پارچه منتقل می‌شود و می‌تواند به انسداد منافذ پوست و ایجاد جوش و آکنه بیانجامد. تصور کنید که ساعت‌ها روی این حجم میکروب انباشته می‌خوابید که طبیعتاً به پوستتان منتقل می‌شود.
31- فکر می‌کنید هنوز وقت آن نرسیده که از محصولات ضدپیری استفاده کنید
البته نیازی نیست که در 25 سالگی به مقابله با پیری پوست بروید اما با مراقبت و توجه به پوستتان هرگز ضرر نمی‌کنید. حتماً به سن و سال و اقتضائات پوست توجه کنید و به خاطر داشته باشید که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است.
مراقبت از پوست به شادابی و جوان‌سازی سلول‌های پوست کمک می‌کند و حاکی از سلامت بدن است. شما چقدر به سلامت پوستتان توجه می‌کنید؟