خبرگزاری تسنیم: 6 آذرماه 1322 و دوسال بعد از اشغال خاک ایران توسط قوای متفقین، کنفرانس چهار روزه رهبران سه کشور عضو متفقین یعنی «فرانکلین روزولت» رییس‌جمهور آمریکا، «وینستون چرچیل» نخست‌وزیر انگلیس و «ژوزف استالین» رهبر اتحاد جماهیر شوروی، در تهران آغاز به کار کرد.
این کنفرانس در فاصله روز‌های ششم تا نهم آذر 1322 و همزمان با چهارمین سال جنگ دوم جهانی تشکیل شده بود. سران قوای متفقین (که در برابر متحدین یعنی آلمان، ژاپن و ایتالیا) صف آرایی کرده و پیروز جنگ جهانی دوم بودند، سه کنفرانس مهم در تهران، یالتا (اوکراین) و پوتسدام (آلمان) تشکیل دادند تا درباره اوضاع جهان بعد از پایان جنگ و تقسیم ممالک جهان به مناطق نفوذ به توافق‌هایی رسیدند.
از راست: وینستون چرچیل، فرانکلین روزولت و استالین
در آن زمان، ایران همچنان در تصرف نیرو‌های متفقین بود. قوای آمریکایی و انگلیسی در اطراف تهران حضور داشتند و نیرو‌های شوروی نیز آذربایجان را به اشغال خود درآورده بودند و پیشنهاد برگزاری چنین کنفرانسی در تهران را استالین داد چرا که دسترسی رهبر شوروی به ایران راحت‌تر بود.
ملاقات در محل سفارت شوروی برگزار شد، اما نکته قابل توجه این است که دولت ایران در جریان تصمیم سران سه کشور برای تشکیل کنفرانس در تهران نبودند و حتی از مذاکرات خود در کنفرانس نیز خبری به مسئولان ایرانی داده نشد.
در روز ورود رهبران متفقین، علی سهیلی نخست‌وزیر وقت ایران در جریان سفر این سه قرار داده شد و وی خبر حضور آن‌ها را به سمع محمدرضا پهلوی که بعد از تبعید پدرش به سلطنت رسیده بود، می‌دهد. محمدرضاشاه نیز برای شرکت در کنفرانس ناگزیر شد به محل سفارت برود، اما در جریان کنفرانس، چرچیل و روزولت حاضر نشدند به دیدار شاه بروند و با وی تنها در محل سفارت دیدار کردند.
چرچیل نخست‌وزیر انگلستان تنها برای چند دقیقه در حیاط سفارت شوروی با شاه دیدار کرد که به یک سلام و احوال‌پرسی و گرفتن عکس ختم شد. تنها استالین بود که قبول کرد به دیدار شاه جوان ایران برود. در زمان دیدار استالین با محمدرضا شاه، نیرو‌های شوروی مسئولیت حفاظت از کاخ سعدآباد را برعهده گرفتند و حتی در راهرو‌های سعدآباد هم مستقر شدند.
دیدار شاه با نخست‌وزیر انگلستان در مقابل سفارت شوروی
اولین خبر مربوط به این کنفرانس پس از عزیمت رهبران متفقین به کشور‌هایشان، توسط سهیلی در جلسه مشترک هیأت دولت، نمایندگان مجلس و سران لشکری و کشوری در روز 10 آذرماه منتشر شد. سهیلی در این جلسه می‌گوید "ابتدا از طریق کاردار شوروی در تهران در جریان برگزاری این اجلاس در تهران قرار گرفتم... روز 4 آذر استالین و روز پنجم آذر روزولت و چرچیل وارد تهران شدند. کنفرانس مشترک آنان روز 6 آذر شروع شد. روز هفتم آذر نشست محرمانه آنان در سفارت شوروی جریان داشت، روز نهم این نشست خاتمه یافت و اعلامیه مشترک آنان منتشر شد و روز دهم رهبران هر سه کشور از ایران خارج شدند. "
در کنفرانس تهران بود که طرح عملیات نهایی برای درهم شکستن نیروی مقاومت آلمانی‌ها تهیه شد. طرح ایجاد جبهه دوم و پیاده شدن قوای آمریکایی، انگلیسی، کانادایی و فرانسه آزاد در سواحل نورماندی فرانسه در 16 خرداد 1323 و ضد حمله بزرگ ارتش سرخ شوروی به نیرو‌های آلمان با هدف بیرون راندن قطعی آلمانی‌ها از خاک شوروی در تیر 1323 از جمله مسائلی بود که در این نشست تصمیم‌گیری شد.
ضیافت شام سران سه کشور در شب 29 نوامبر در تهران
در کنفرانس تهران، در مورد تجزیه آلمان نیز گفتگو‌هایی به عمل آمد. در جریان این مذاکرات، روزولت تنها راه مجازات آلمان را تجزیه این کشور عنوان کرد و چرچیل و استالین هم با این نظر مخالفت نکردند.
سران متفقین در کنفرانس تهران علاوه بر تصمیم‌گیری برای جهان پس از جنگ جهانی دوم، تولد 69 سالگی چرچیل را جشن گرفتند.
