برترین ها - ترجمه از محمد کاملان: کلئوپاترا از آن شخصیتهای تاریخی است که چیزهای زیادی دربارهاش میدانیم، برای مثال میدانیم که آخرین فرعون مصر باستان بود و خودش را بهعنوان کسی معرفی کرده بود که ایزدبانوی مصر در وی حلول داشت.
کلئوپاترا زمانی که فرعون مصر بود با ژولیوس سزار وارد رابطه شد و به او در رسیدن به قدرت کمک کرد تا اینکه در نهایت سزار بهقتل رسید و کلئوپاترا که عاشق قدرت بود با مارک آنتونی یکی از سزارهای قدرتمند روم وارد رابطهای جدید شد و درنهایت با او ازدواج کرد و صاحب سه فرزند شد.
مارک آنتونی پس از شسکت در نبرد، خودکشی کرد و کلئوپاترا نیز که قدرتش تحلیل رفته بود با نیش یک مار سمی خودکشی کرد.
کلئوپاترا حدود 1500 سال قبل از اینکه ملکه الیزبات در انگلستان به تخت بنشیند ثابت کرد که زنان میتوانند در کنار مردها سیاستمداران توانایی باشند اما در کنار این اطلاعات که بهاحتمال زیاد آنها را در کتابهای تاریخی مطالعه کردهاید چیزهای غجیب و جالبی دیگر نیز وجود دارد که از کلئوپاترا نمیدانید و قصد داریم در ادامه با هم به این موارد اشاره کنیم.
کلئوپاترا مصری نبود
بر کسی پوشیده نیست که کلئوپاترا بر مصر حکومت کرد اما مصریزاده نبود و بنا به اطلاعاتی که پایگاه آنلاین تاریخ مقدونیه منتشر کرده است کلئوپاترا یکی از اعضای سلسله بطلمیوس و وارث خون یکی از سرداران اسکندر کبیر با نام بطلمیوس اول بود.
به این ترتیب این خاندان نهتنها ریشهای یونانی داشتند بلکه یونانی صحبت میکردند و رسم رسوم ملت یونان را به جا میآوردند.
پی از مرگ اسکندر کبیر در سال 323 قبل از میلاد مسیح، این خاندان به مدت 300 سال به مصر حکومت کردند.
با این حساب ممکن است این پرسش برای شما پیش آمده باشد که خاندان بطلمیوس که ریشهای یونانی داشتند چگونه به مصر راه پیدا کردند؟
پاسخ این پرسش ساده است و مصر نیز یکی دیگر از کشورگشاییهای رم بهحساب میآمد.
جالب اینجاست که گفته میشود فرعونهای خاندان بطلمیوس که ریشهای یونانی داشتند در نزد مصریها بسیار عزیز بودند چرا که قبل از یونانیها، مصر چیزی حدود 200 سال در اختیار امپراتوری بزرگ هخامنش بود و به همین دلیل مصریها رضایت بیشتری به امپراتوری بطلمیوسیها نسبت به پادشاهان هخامنش داشتند.
کلئوپاترا در نتیجه ازدواج با محارم زاده شده بود
اگر اهل تاریخ باشید حتماً بهخوبی میدانید که در اروپا و خاورمیانه در زمانهای قدیم ازدواج با محارم در میان فرمانروایان رسم بوده است و در افسانههای مصر، خدای اوزیریس که خدای عالم اموات و داور مردگان است با خواهر ازدواج کرده بود تا خلوص خون خدایان در خانوادهشان حفظ شود.
به همین دلیل فراعنه مصری نیز برای حفظ پاکی و خلوص خون خاندان خود با محارم ازدواج میکردند.
این رسم در میان سلسله بطلمیوس در مصر نیز رواج داشت و پدر کلئوپاترا پادشاه سیزدهم بطلمیوسیها بود و بهرغم اینکه اطلاعات زیادی از مادر کلئوپاترا در دست نیز باز هم گفته میشود مادر کلئوپاترا درواقع عمهاش بود که پدرش برای حفظ خون پادشاهی با او وصلت کرده بود.
با کمال تعجب باید گفت کلئوپاترا در نهایت با دو تن از برادران کوچکترش ازدواج کرد.
کلئوپاترا بیشتر از اینکه زیبا باشد، زیرک بود
چیزی که از کلئوپاترا در فیلمها دیدهایم، بانویی بسیار زیبا است و هنرپیشههای زیبارویی مانند الیزابت تیلور، مونیکا بلوچی و چند بانوی سیمینچهره دیگر ایفای نقش کلئوپاترا را در فیلمها و سریالها بر عهده داشتهاند که یکی از دیگری زیباتر و اغواکنندهتر هستند.
اما جالب است بدانید کلئوپاترای واقعی بهره زیادی از زیبایی نبرده بوده است و در سال 2007 سکهای که روی آن عکس کلئوپاترا حک شده بود کشف گردید. این سکه تصویری واقعی از ملکه مصر را نشان میداد و بر اساس آن میتوان اینگونه قضاوت کرد که کلئوپاترا بهره چندانی از زیبایی نبرده بود.
پلو تارک، تاریخنویس یونانی که در سال 75 بعد از میلاد مسیح کتابی با نام «زندگی آنتونی» نوشت، در این کتاب تأکید داشت که کلئوپاترا زیبایی چشمگیری نداشته اما شخصیت بسیار قوی و جذاب داشت که هیچ مردی یارای مقاومت در برابر او را نداشته است.
از طرف دیگر تمام اسناد تاریخی گواهی میدهند که کلئوپاترا ممکن است بهرهای از زیبایی نبرده باشد اما هوش سرشاری داشت و در رشتههای ریاضیات، پزشکی، کیمیاگری، اقتصاد، تاریخ و جغرافی تحصیل کرده بود و به 9 زبان زنده آن زمان تسلط کافی داشت.
کلئوپاترا تسلط کافی به زبانهای ملتهای همسایه داشت
کلئوپاترا به زبان یونانی صحبت میکرد اما در کنار این زبان، به تمام زبانهای کشورهای همسایه مانند عربی، عبری، اشکانی، سوری، اتیوپیایی، ماد و مردمان کرانه دریای سرخ صحبت میکرد.
جالب اینجاست که کلئوپاترا تنها فرعون مصر بود که زحمت یاد گرفتن زبان مصری را به خود داد تا تعامل بیشتری با مردمان تحت سلطه خود داشته باشد.
تاریخنویسان بر این باور هستند که کلئوپاترا به زبان بومی قبطی نیز صحبت میکرد و بهراحتی متون هیروگلیف را میخواند.
کلئوپاترا برای اینکه بیشتر با مردم مصر سازگار باشد لباس مصریها را میپوشید و در مراسمهای مذهبی و ملی آنها شرکت میکرد.
این موارد باعث افزایش محبوبیت کلئوپاترا در میان مردم مصر شد و کار به جای رسید که بهرغم مصری نبودن، مردم مصر کلئوپاترا را یکی از مصریها قلمداد میکردند.
کلئوپاترا یدطولایی در خواهر و برادرکشی داشت
در مصر باستان رسم بر این بود که یک زوج با جنسیتهای متفاوت به ملت حکومت کنند.
برای مثال در یک بازهزمانی کوتاه کلئوپاترا و پدرش همزمان به مردم مصر فرمانروایی میکردند تا اینکه پدرش در سال 51 قبل از میلاد مسیح از دنیا رفت و وصیت کرد تا کلئوپاترا باید با برادر 11 سالهاش ازدواج کند.
این ازدواج صورت گرفت اما همانگونه که انتظار میرود جنبه تشریفاتی داشت و بطلمیوس چهاردهم که برادر و همسر کلئوپاترا بود مدتها بعد علیه وی شورش کرد و کلئوپاترا برای کنار گذاشتن او دست به دامان جولیو سزار شد.
این دو سردار بزرگ در سواحل رود نیل با هم رودررو شدند و پس از غلبه سپاه جولیو سزار به سربازان بطلمیون چهاردهم، این فرعون نگونبخت پا به فرار گذاشت و در رود نیل غرق شد.
ماجرای برادرکشی کلئوپاترا به همینجا ختم نمیشود و از آنجایی که قانون مصر حکم میکرد همیشه یک زوج باید به مردم حکومت کند، کلئوپاترا با دیگر برادر خود ازدواج کرد و همانگونه که احتمالاً حدس زدهاید این ازدواج نیز ختم به خیر نشد و برادر کلئوپاترا و همسر او توسط سم از بین رفت.
کلئوپاترا حتی به خواهرش نیز رحم نکرد و به دلیل اینکه خواهرش طرف برادرانش را گرفته بود فرمان اعدام او را صادر کرد.
ریملهای معروف کلئوپاترا برای زیبایی نبود و جنبه سلامتی داشت
با نگاهی به اسناد تاریخی که کلئوپاترا را به تصویر کشیدهاند شاهد آرایش غلیظ چشمها خواهید بود.
این آرایش که ظاهر زیبایی به ملکه مصر داده بود درواقع برای زیبایی نبود و با هدف محافظت چشمان نافذ کلئوپاترا استفاده میشد.
مصریان باستان برای آرایش صورت ملکه از سرمه مشکی کمک میگرفتند، این ماده در کنار زیبایی جلوی عفونت چشمها را نیز میگرفت.
رود نیل منبع حیات و زندگی مصریان باستان بود اما از آنجایی که مصریها الودگیهای زیادی را به داخل رود وارد میکردند این منبع حیات دردسرهای زیادی برای مردم درست میکرد و منبع انتقال بیماریهای عفونی زیادی بود.
تماس آب آلوده رود نیل باعث عفونت چشم میشد و از آنجایی که مصریان باستان سرمه را از استخراج میکردند این ماده باکتریهای عامل عفونت را از بین میبرد.
علم پزشکی مصر باستان به این امر پی نبرده بود که سرب سرطانزاست و همینکه جلوی عفونت چشم را میگرفت برای آنها کفایت میکرد.
کلئوپاترا و مارک آنتونی حسابی اهل خوشگذارنی بودند
کلئوپاترا در سن 39 سالگی خودکشی کرد و بیشتر عمر خود را مشغول سیاستبازی و گرداندن امور مصور گذراند اما پس از مرگ جولیو سزار با مارک آنتونی، یکی از سرداران روم ازدواج کرد و این زوج ضیافتهای بزرگی میگرفتند و مهمانیهای شاهانهای ترتیب میدادند.
جالب است بدانید کلئوپاترا و مارک آنتونی باشگاهی اختصاصی راه انداخته بودند. این باشگاه که Inimitable Livers نام داشت درواقع پیشکشی به دیونسیوس، خداى شراب و میگسارى در افسانههای یونان بود.
کلئوپاترا و مارک آنتونی رسم داشتند پس از حضور در این باشگاه و خوشگذارنی با شخصیتهای برجسته مصر در میان شهر راه بروند و با شهروندان ساعاتی را به شوخی و خنده بگذرانند.
چنین سیاستی باعث شد تا کلئوپاترا بیشتر در دل مردم مصر نفوذ کند و به محبوبیت او اضافه کرد.
کلئوپاترا مالک یک کارخانه عطر بود
اگر خاطر شما باشد در بالا اشاره کردیم که کلئوپاترا تحصیلاتی در زمینه کیمیاگری داشت و همین امر به کمک کرد تا دستی در عطرسازی نیز داشته باشد.
از طرف دیگر گفتیم که کلئوپاترا زیبایی خاصی نداشت و به همین دلیل معتقد بود با کمک عطرهای خوشبو میتواند مهر خودش را در دل مردان قدرتمند روزگار خود بیاندازد.
جالب است بدانید گفته میشود زمانی که کلئوپاترا عازم اولین دیدار خود با مارک آنتونی بود مقدار زیادی عطر روی ناوگان کشتیهای خود ریخت تا اطمینان خاطر حاصل کند که باد، بوی خوش حضور کلئوپاترا را به مشام مارک آنتونی خواهد رساند.
مصرف عطر کلئوپاترا بهاندازهای زیاد بود که یک کارخانه عطرسازی راهاندازی کرد و گفته میشود خرابههای این کارخانه پس از گذشتن صدها سال هنوز هم باقیمانده است.
این کارخانه در قسمتی خوش آب و هوا واقع شده بود و کلئوپاترا از این محل برای استراحت و بدست آوردن آرامش نیز کمک میگرفت.
کلئوپاترا در ساخت عطر نیز دست داشت و فرمول ویژهای برای ساخت عطر ابداع کرده بود. این فرمول در کتابی ثبت شده بود اما متأسفانه این کتاب در آتشسوزی کتابخانه اسکندر سوخت و خاکستر شد.
کلئوپاترا چیزی حدود 20 میلیون دلار پول امروزی را صرف یک نوشیدنی کرد
از قدیمالایام تاکنون بعضیها به اندازهای پول دارند که حسابش از دستشان خارج شده و بعضی دیگر نیز آه در بساط ندارند. کلئوپاترا نیز که مصر را زیر نگین انگشتری خود داشت ثروت بی حد و حسابی به هم زده بود و از هر بهانهای برای خرج این پولها استفاده میکرد.
در همین زمینه گفته شده است که روزی کلئوپاترا و مارک آنتونی با هم شرطبندی میکنند که کلئوپاترا یک وعده غذای بسیار گران قیت به ارزش 10 میلیون وجه نقد آن زمان میتواند بپزد.
به همین منظور به خدمتکارانش دستور میدهد سفرهای شاهانه پهن کنند اما ارزش غذاهای حاضر در این سفره به یک میلیون هم نمیرسد چه برسد به 10 میلیون وجه نقد آن زمان.
در نتیجه کلئوپاترا گوشوارههایش را از گوش بیرون میکند و مروارید بزرگ و قیمتی که در یکی از آنها قرار داشت را به داخل لیوان سرکه میاندازد و از آنجایی که ارزش این مروارید حدود 10 میلیون وجه نقد آن زمان بوده است کلئوپاترا شرط را میبرد و شامی 10 میلیونی برای مارک آنتونی فراهم میکند.
جالب است بدانید این داستان برای مدتها از جانب مصرشناسان جدی گرفته نمیشود تا اینکه علم نوین ثابت کرد مروارید اصل در سرکه حل میشود.
کلئوپاترا مصریان را متقاعد کرده بود که الهه ایزیس در وجود او متبلور شده است
حاکمین مصر باستان رسم داشتند خودشان را در ذهن مردم خداگونه جلوه دهند. کلئوپاترا نیز که از هوش و ذکاوت بالایی برخوردار بود خودش را الهه ایزیس جدید میخواند.
این الهه یکی از محبوبترین خدایان مصر باستان بود و بهعنوان مظهر طبیعت و ازدواج شناخته میشد. الهه ایزیس در فرهنگ مصر خواهر و همسر الهه اُزیریس شناخته میشود و به همین منظور مارک آنتونی نیز خودش را بازتابی از الهه اُزیریس میپنداشت.
زمانی که کلئوپاترا برای اولین بار به دیدار مارک آنتونی رفت لباس الهه ونوس را به تن کرد و در کنار پسر جوانی که لباس الهه کوپید ( این الهه در افسانههای روم باستان در قالب یک پسربچه بالدار با تیر و کمان به تصویر کشیده شده است) را بر تن داشت و دخترکانی که به شکل حوری لباس پوشیده بودند سوار بر کشتی به دیار مارک آنتونی سفر کرد.
شاید کلئوپاترا با نیشمار خودکشی نکرده باشد
همانگونه که در ابتدا اشاره کردیم تاریخنویسان مدعی هستند کلئوپاترا پس از اینکه متوجه میشود سپاهیانش شکست سختی از آگوستوس خوردهاند، در آرامش کامل نامه خودکشی نوشت و این نامه را به نگهبانان سپرد. سپس ماری را در آغوش کشید تا نیش این مار، زهر هلاهل جان وی شود.
با این حال در شیوه مرگ کلئوپاترا اختلافنظرهای مهمی میان تاریخنویسان وجود دارد. گفته میشود کلئوپاترا اندکی بعد پس از نیشمار از دنیا میرود اما سمشناسان بر این باور هستند مارهایی که در مصر زندگی میکنند سم کشندهای دارند اما دستکم باید چندین ساعت بگذرد تا سم این مارها جان انسان را بگیرد. مواردی نیز مشاهده شده که انسانهایی توانستهاند از نیش این مارها جان سالم به در ببرند.
در اینکه کلئوپاترا خودکشی کرده است هیچ شکی میان تاریخنویسان وجود ندارد اما برخی از آنها بر این باور هستند که کلئوپاترا با یک سم کشنده جان خودش را گرفته است.
کلئوپاترا آخرین فرعون مصری بود
تاریخشناسان مدعی هستند کلئوپاترا ممکن است فرعون جاهطلبی بوده باشد اما حکمران خوبی برای مصر بود و همیشه به دنبال استقلال این مرز و بوم بود و انصافاً هم باید گفت در دوران حکمرانی او مصر به حکومتی مستقل تبدیل شده بود اما استقلال کامل مصر رویایی بود که با ما کلئوپاترا به گور رفت و پس از خودکشی او در تابستان سال سیام قبل از میلاد آگوستوس کنترل مصر را در اختیار گرفت و این کشور را به زیر مجموعه امپراتوری بزرگ رم اضافه کرد. رمیها نیز که کلئوپاترا بهعنوان یک ناجی و حکمرانی شایسته در نظر مردم مصر تلقی میشد سعی به از بین بردن وجه او در میان مردم کردند و آخرین فرعون مصر را در قالب زنی هرزه که راه خود را با بیبند و باری به پیش گرفته بود در میان مردمان مصر نشان دادند.
تبلیغات رم علیه کلئوپاترا بهاندازهای قوی بود که چهره او بهسرعت از نظر مردم مصر افتاد و شاعران مصری چندین سال بعد کلئوپاترا را به عنوان مایه شرمساری مصر در شعرهای خود خطاب میکردند. همانگونه که ماه پشت ابر نمیماند تاریخ نیز نهایتاً خدمات کلئوپاترا به مصر را به جهانیان نشان داد. آخرین فرعون مصر توانست 20 سال به این کشور حکومت کند و درنهایت طبق شرایط خودش این دنیا را ترک گفت.
کلئوپاترا تلاش زیادی میکرد تا جوانیاش را حفظ کند
فرعون مصر بهخوبی میدانست که دست روزگار نهایتاً کار خودش را خواهد کرد و گردپیری روی سر و روی او مینشاند.
در نتیجه با توجه به این امر که در گذشته روشهای ضدپیری امروزی وجود نداشت، کلئوپاترا شیوههای قدیمی به خدمت میگرفت که حتی ثروتمندان عصر حاضر از انجام آنها برای جلوگیری از پیری عاجز هستند.
جالب است بدانید کلئوپاترا هر روز صبح در یک استخر بزرگ که از شیر دوشیده شده 700 الاغ پر شده بود شنا میکرد.
اینگونه که پیداست شیر الاغ در مصر قدیم بهعنوان نوشداروی چین و چروکهای صورت شناخته میشده است و بانوان مصری بر این باور بودند که شیر الاغ پوستشان را روشن میکند و از شر چین و چروکها در امان نگه میدارد.
گفته میشود همسر نرون، امپراتور مستبد رم رسم داشت در مسافرتها تعداد زیادی الاغ ماده به همراه داشته باشد تا هر لحظه که اراده کرد از شیر این الاغها برای پوست خود استفاده کند.
دانش امروزی ثابت کرده که شیر الاغ جایگزین خوبی برای افرادی است که به شیر گاو حساسیت دارند، از طرف دیگر این شیر برای درمان چین و چروکهای صورت نیز مناسب است و به همین دلیل در صنایع آرایشی بهداشتی کاربرد دارد.
ژولیوس سزار مجسمه یادبود کلئوپاترا را در کنار تمثال همسرش بنا کرد
خیانت در زندگی زناشویی، اشراف و غیر اشراف نمیشناسد و سیاستمداران زیادی را شاهد هستیم که وصلههای ناجوری به آنها نسبت داده میشود در گذشته نیز این وضعیت وجود داشت و ژولیوس سزار که همسر زیبایی در دیار خود داشت با کلئوپاترا روی هم ریخت و دل به این فرعون مصری داد.
ژولیوس سزار که مهر کلئوپاترا را در دل داشت برای اینکه عشق سوزان خود را به ملکه مصر ثابت کند دستور داد یک مجمسه بزرگ از کلئوپاترا در معبد ونوس بنا کنند.
این مجمسه دقیقاً در کنار مجسمه همسر ژولیوس سزار بنا شد بنا به اسناد تاریخی که باقیمانده است این مجسمه حدود 200 سال پس از مرگ کلئوپاترا در این معبود وجود داشت و بهرغم اینکه کلئوپاترا پس از مرگش بهعنوان دشمن رم شناخته شد باز هم مجسمه او در معبد باقی ماند.
عشق مارک آنتونی و کلئوپاترا خونهای زیادی جاری کرد
عشق چشم و عقل انسان را کور میکند و نبردهای زیادی را در تاریخ سراغ داریم که در عشق و عاشقی ریشه داشته است.
مارک آنتونی نیز که یک دل نه صد دل عاشق کلئوپاترا بود برای اینکه در کنار دلدار خود باقی بماند میدان نبرد را ترک گفت و یک زمستان را کامل در کنار یار گذراند.
تاریخنویسان مدعی هستند در سال 41 قبل از میلاد مسیح، مارک آنتونی لشکری آماده کرد و به غرب رفت تا برای برای مبارزه با سپاهیان پارت همپیمان پیدا کند.
یکی از این همپیمانها دختری 28 ساله بود که بر مصر حکومت میکرد و ما او را با نام کلئوپاترا می شناسیم.
گفته میشود کلئوپاترا در جواب مارک آنتونی که درخواست کمک و نیرو از مصر داشت به او گفت به جای نبرد بیا عشقبازی کنیم و مارک آنتونی هم در پاسخ گفته بود نبرد میتواند صبر کند و فرماندهی لشکرش را به دست ژنرالها سپرد و همراه کلئوپاترا رفت.
در زمانی که مارک آنتونی عاشقپیشه در قصر کلئوپاترا در مصر با معشوقاش مشغول راز و نیاز بود لشکر پارت از رودخانه فرات گذشت و به سوریه حمله کرد و بسیاری از سپاهیان مارک آنتونی در این بین جان خود را از دست دادند. از طرف دیگر آگوستوس نیز که در رم جای ژولیوس سزار را گرفته بود همسر مارک آنتونی را از رم بیرون کرد.
مارک آنتونی و کلئوپاترا شاید در کنار هم دفن شده باشند
سرنوشت مارک آنتونی و کلئوپاترا را از هم جدا کرد و هر کدام در گوشهای از دنیا رفتند اما جنازه آن دو در کنار هم دفن شد. پلو تارک، تاریخنویس یونان باستان بر این باور است که فردی جنازه مارک آنتونی و کلئوپاترا را پیدا و در کنار هم دفن کرده است.
البته بهغیر از این پلو تارک، سایر تاریخنویسان نظر قطعی در خصوص محل دفن مارک آنتونی و کلئوپاترا ندارند و گفته میشود بدن این دو در قسمتی از اسکندریه قدیم دفن شده که این ناحیه حدود 1600 سال پیش توسط زلزله زیر و رو شده و چیزی از آن باقی نمانده است.
برخی از باستانشناسان نیز بر این باور هستند که مارک آنتونی و کلئوپاترا در زیر معبد تاپوسیریس دفن شدهاند.
ناگفته نماند مدتی پیش یکی از باستانشناسان معروف موفق به کشف چهار مقبره شد که در این مقبرهها چیزی حدود 600 شیئى مختلف وجود داشت.
احتمال میرود این اشیاء مربوط به مارک آنتونی و کلئوپاترا باشند. اما تاکنون این قبرها باز نشدهاند و مشخص نیست که واقعاً کدام یک از بزرگان مصر در آنها مدفون شده است.
فرزندان مارک آنتونی و کلئوپاترا
اطلاعات زیادی در خصوص وارثهای مارک آنتونی و کلئوپاترا در دست نیست و گفته میشود دستکم یکی از فرزندان این زوج با نام کلئوپاترا سلین توانست به سن بزرگسالی برسد و ازدواج کند.
از قرار معلوم فرزند کلئوپاترا با پادشاه ماریتانیا ازدواج کرد و ماحصل این وصلت یک فرزند پسر و دختر بود.
در اسناد تاریخی اشارهای به اسم دختر فرزند مارک آنتونی و کلئوپاترا نشده است اما نوه دیگر که پسر بود احتمالاً تولِمی نامگذاری شده بود. عمر تولمی به دنیا نبود و امپراتور کالیگولا که فردی بسیار خونخوار و بیرحم بود او را به کام مرگ فرستاد.
در این قسمت به پایان چیزهای عجیب و جالبی رسیدیم که از کلئوپاترا نمیدانستید، پیشنهاد میکنیم اگر شما هم به فرهنگ و تمدن مصر باستان علاقه دارید و اطلاعات خوبی در این زمینه در ذهن شماست، در قسمت نظرات ما و سایر کاربران را در جریان دانستههای مفید خود قرار دهید.