ما انسان‌ها برای ارتباط با جهان اطرافمان، روزهایمان را با حواس دید، صدا و لمس، می‌گذرانیم. اما هر کسی که انسداد کامل بینی را به دلیل عفونت و یا آلرژی شدید تجربه کرده است، یکی از اساسی‌ترین حس‌ها، یعنی حس بویایی خود را از دست داده است.
بسیاری از عملکردهای بویایی
در دیگر حیوانات، حس بویایی برای زنده ماندن، تولید مثل و پرورش، بسیار حیاتی است. اگر چه انسان‌ها می‌توانند بدون حس بویایی نیز زنده بمانند، اما تحقیقات نشان داده است که از دست دادن حس بویایی، به طور منفی کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و حتی برخی افراد را به سمت کلینیک‌های افسردگی سوق می‌دهد. همانطور که حیوانات به حس بویایی به عنوان یک سیستم زنگ خطر وابسته هستند،
ما نیز به دلیل خطرات دود ناشی از آتش سوزی، نشت گاز در خانه و خرابکاری‌های آشپزی به این حس طبیعی وابسته هستیم.
بوی روزانه، بوی تجربیات ماست و اغلب بخشی جدایی ناپذیر از خاطرات ما از وقایع سال‌های گذشته است. خاطراتی از بوی عطر همسرتان یا نانی که در خانه مادربزرگ شما پخته می‌شد، این خاطرات برای دهه‌ها در ذهن باقی می‌ماند و اغلب با احساسات قوی گره خورده است.
طعم غذا به شدت به توانایی بوی آن بستگی دارد، و بدون آن، خوردن غذا تنها وسیله‌ای برای برطرف کردن گرسنگی است. با توجه به فعالیت‌های اجتماعی ما که شامل اجتماع در رستوران‌ها و کافه‌ها می‌شود، قابل درک است که فردی که حس بویایی خود را از دست می‌دهد، احساس بیگانگی می‌کند.
تأثیر اختلالات بویایی
اختلالات بویایی 19 درصد از جمعیت بالای 20 سال و 25 درصد جمعیت بالای 53 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر از دست دادن حس بویایی تنها به دلیل افزایش سن در نظر گرفته شود، یکی از هر هشت نفر بین 53 تا 91 سال در طی یک دوره پنج ساله معمولا تحت تاثیر این اختلال قرار می‌گیرد. اثر مضر از دست دادن بویایی بر عطر و طعم غذا می‌تواند به طور قابل توجهی بر جمعیت سالخوردگان تاثیر بگذارد، جایی که رژیم غذایی و ارزش غذایی اغلب جای نگرانی دارد.
حس بویایی وابسته به میلیون‌ها سلول عصبی ویژه است که در یک حفره عمیق حفاظت شده در بینی قرار دارند. قابل توجه است که این سلول‌های عصبی به طور معمول می‌میرند و در طول عمر ما جایگزین می‌شوند. بنابراین، سیستم، ظرفیت تعمیر خود پس از آسیب را دارد، اما این همیشه امکان پذیر و یا کامل نیست.
شایع‌ترین علت از دست دادن حس بویایی در طولانی مدت می‌تواند به دلیل عفونت تنفسی فوقانی، آسیب به سر، بیماری سینوسی مزمن و پیری باشد. با این حال، شرایط دیگری مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و تومورها می‌توانند با اختلالات بویایی همراه باشد.
در بعضی موارد، از دست دادن حس بویایی، کامل است (آنوسمی)، در حالی که در موارد دیگر، فقط به صورت جزئی (هیپوزمی) وجود دارد. در بسیاری از موارد که حس بویایی از بین می‌رود، بویی که شخص احساس می‌کند معمولا با بوی اصلی مقداری تفاوت دارد. این تفاوت‌ها معمولا به صورت تفاوت قابل توجه نسبت به چیزی که قدیم به یاد می‌آورد (پاروسمی) یا حس کردن بویی که وجود ندارد (فانتوسمی)، تجربه می‌شود.
اگر این بوها دلپذیر باشند، این تفاوت‌های بویایی آنقدرها هم ترسناک به نظر نمی‌رسد. با این حال، تقریبا در همه موارد، بوی‌های تجربه شده ناخوشایند است، مانند بوی “دود”، “فاضلاب”، “کثیفی و کهنگی”، “زباله” و یا “بوهای شیمیایی”. توصیف این بوها معمولا برای چنین افرادی دشوار است، چرا که مانند بوهایی نیست که قبلا آن را تجربه کرده‌اند.
درمان اختلالات بویایی
در مواردی که از دست دادن حس بویایی، ناشی از بیماری سینوس است، ما در درمان این بیماری موفق بوده‌ایم. استروئید‌های خوراکی و موضعی اغلب کمک‌رسان هستند. گاهی اوقات عمل جراحی برای کاهش انسداد بوها در سلول‌های عصبی حسی ضروری است. بیماری سینوس معمولا نیاز به مدیریت درازمدت دارد و معمولا نوسانات بویایی در این موارد شایع است.
در مقایسه با التهاب مزمن سینوسی، موفقیت در درمان افراد مبتلا به مشکلات بویایی ناشی از آسیب‌های سر، عفونت‌های تنفسی فوقانی، یا بالا رفتن سن، هنوز ضعیف است. توانایی طبیعی سیستم بویایی برای ترمیم خود، بعضی از بیماران را قادر می‌سازد تا حس بویایی خود که بر اثر ضربه و عفونت تنفسی از دست رفته است را مجددا بدست آورند. این بهبود می‌تواند بیش از یک سال طول بکشد و می‌تواند آنقدر تدریجی و آهسته باشد که افراد متوجه تغییر آن نشوند. به طور کلی هر بهبودی که تدریجی در یک دوره یک ساله رخ می‌دهد، شانس بهبود را افزایش می‌دهد.
اگر شما هرگونه تغییر مداومی در حس بویایی خود متوجه شدید، برای یک معاینه، دکتر خود را ببینید. برخی انواع نادر اختلالات بویایی می‌تواند به دلیل تومور مغزی، بیماری‌های نوروژنیک یا عفونت باشد. این شرایط باید برای مدیریت و درمان مناسب، درست تشخیص داده شوند. علاوه بر این، پزشک باید در مورد ریسک‌هایی مانند افسردگی و نگرانی‌های تغذیه‌ای که ممکن است ناشی از مشکلات و اختلالات بویایی باشد، با شما صحبت کند.
اگرچه هنوز درمان‌های قطعی برای رفع این مشکل وجود ندارد، اما امید به پیشرفت‌های آینده وجود دارد. تحقیقات علمی حاضر در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه سلول‌های بنیادی در بینی جایگزین سلول‌های بویایی در حال مردن می‌شوند. در آینده دانشمندان قادر خواهند بود داروهای بینی بسازند که سلول‌ها را برای ساخت نورون‌ها تحریک کند، یا سلول‌های بنیادی از دست رفته را برای احیای نورون‌ها جایگزین کنند. یا اینکه با استفاده از ایمپلنت مصنوعی، حس بویایی شخص را تحریک کنند. ادامه تحقیقات پیشرفته در این زمینه به ما اجازه خواهد داد تا این سیستم مهم بویایی را دوباره بازسازی کنیم و به افراد این فرصت را بدهیم تا بتوانند دوباره جهان اطراف خود را حس کنند.