هر کدام از شما تانکرهای حمل شیر را در جاده‌ها دیدید. برای این که بدانید این تانکرها چه مقدار شیر دارند و حاصل دوشش چند گاو هستند، به دو بند زیر توجه کنید. نیسان‌هایی که رویشان تانکر حمل شیر نصب شده است، حدود 3 تن گنجایش دارند. خاورها حدود 6 تن، کامیونهای 6 چرخ حدود 12 تن، کامیونهای 10 چرخ حدود 15 تن و تریلی‌های 18 چرخ که بر روی آن‌ها تانکر حمل نصب شده است بین 22 یا 30 تن گنجایش شیر دارند.
برای مثال یک واحد دامداری که روزانه 3 تن شیر دارد، یعنی حدود 100 راس گاو دوشا و 100 راس گاو غیر دوشا دارد. در گاوداری‌های صنعتی، تمامی کارها کلاسه شده و توسط مسئول مربوطه انجام می‌شود. این گاوداری‌ها دارای مهندس دامپرور مقیم و دامپزشک مقیم هستند و خوراک دام‌هایشان به صورت دقیق توسط جیره‌نویسان خبره تنظیم می‌شود.
مکنده‌های دستگاه‌های شیردوشی به صورت دستی به پستان گاو وصل می‌شوند. اما به صورت اتوماتیک در پایان دوشش، از پستان جدا می‌شوند و شستشوی آن‌ها هم به صورت اتوماتیک انجام می‌شود.
اقلام خوراکی مصرفی در دامداری (جو، ذرت علوفه‌ای و دانه‌ای، تخم پنبه، کنجاله سویا، انواع مکمل‌های ویتامینه و مواد معدنی و ...) بالغ بر 40 قلم هستند که هر کدام مسئولیت تنظیم یکی از عملکردهای شکمبه گاو و غنی نمودن یکی از مواد مغذی داخل شیر را بر عهده دارند.
کیفیت شیرهایی که از راه دور حمل می‌شوند؛ چگونه است؟
شیرهای خریداری شده از دامداری‌ها در داخل تانکرهای دوجداره استیل حمل می‌شوند. این کامیون‌ها با آرم شرکت کاله در اکثر جاده‌های کشور قابل رویت هستند.
بین دوجداره استیل این تانکرها فوم تزریقی یا لایه‌های پشم شیشه وجود دارد. این لایه عمیق مانند فلاسک عمل کرده و موجب حفظ سرما و کیفیت در مسیر حمل می‌شود.
دامدار موظف است، محصول تولیدی را بلافاصله بعد از دوشش، به سرمای 0 تا 4 درجه سانتی‌گراد برساند. این دما موجب غیرفعال شدن میکروارگانیسم‌ها شده و حفظ کیفیت این ماده غذایی را در مسیرهای طولانی و مواقع ترافیک تضمین می‌کند.
در داخل کارخانه چه پروسه‌هایی روی شیر خام انجام می‌شود؟
کلیه کارخانجات و سکوهای جمع‌آوری شیر شرکت کاله در استان‌ها به بهترین لوازم آزمایشگاهی مجهز هستند و مشخصات کیفی این ماده غذایی در بدو ورود به صورت کامل سنجیده شده و سپس اجازه تخلیه پیدا می‌کنند. (اندازه‌گیری چربی، پروتئین، شمارش میکروارگانیسم‌ها، شمارش سلول‌های سوماتیک، اندازه‌گیری PH، دما، تست آنتی بیوتیک و ...)
شیرهایی که به دلیل اشتباه کارگران دامداری در جداسازی دام‌های تحت درمان حاوی آنتی بیوتیک و باقی‌مانده‌های دارویی باشند، بلافاصله برگشت داده می‌شوند و از تخلیه آن‌ها جلوگیری می‌شود.
چربی شیر گاوهای نژاد هلشتاین اغلب بین 3/2 تا 3/7 درصد است. کارخانجات لبنی بزرگ که طیف گسترده‌ای از محصولات با چربی‌های مختلف را تولید می‌کنند، مازاد چربی تولید محصولات کم چرب (1/5 درصد) را در داخل محصولات پرچرب استفاده می‌کنند. (مانند ماست‌های پرچرب 4 درصد و ماست‌های همزده و ...) تا ذائقه هر دو گروه مصرف‌کننده تامین شود.
پاستوریزاسیون و استیریلیزاسیون
در پاستوریزاسیون این ماده غذایی جوشانده نمی‌شود بلکه دما را به 70 تا 75 درجه سانتی‌گراد رسانیده و پس از چند ثانیه به دمای 4 درجه رسانده می‌شود. این شوک حرارتی موجب از بین رفتن میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا می‌شود.
عمل پاستوریزاسیون موجب حفظ کیفیت و زنده ماندن میکروارگانیسم‌های مفید شیر، حفظ قسمت عمده‌ای از پروتئین‌ها و ویتامین‌ها می‌شود. محصولاتی که با این شیرها در کارخانجات تولید می‌شوند، از نظر سلامت و بهداشت کاملا امن و سالم هستند و منبع تامین بخش عمده‌ای از احتیاجات غذایی روزانه بدن به ویژه کودکان در حال رشد بوده و ضامن سلامتی بوده و سرمایه‌ای برای جلوگیری از پوکی استخوان و سایر معضلات دوران پیری هستند.
در استریلیزاسیون، دمای شیر برای چند ثانیه به بالای 100 درجه سانتی‌گراد رسانده شده و بلافاصله سرد می‌شود. این شوک حرارتی موجب از بین رفتن تمام میکروارگانیسم‌های شیر می‌شود. بنابراین در شیر استریل هیچ موجود زنده‌ای وجود ندارد که از مواد مغذی آن استفاده کرده و رشد کند و موجب خراب شدن شیر شود.
شیر استریل تا مدت‌ها قابل نگهداری است. البته همین شیر استریل بلافاصله بعد از باز کردن بسته‌بندی باید مصرف شود. شیر پس از پاستوریزاسیون وارد مخازن نگهداری داخل کارخانه می‌شود. این مخازن سه جداره هستند و آب سرد در لایه‌های بیرونی آن‌ها جریان داشته و سرمای لازم برای تازه نگه داشتن شیر را تامین می‌کنند.
منبع: مجله پیام سولیکو بهار 1396
