از دیگر سو به عقیده برخی تحلیلگران شاید سفر البشیر که روابط حسنه‌ای با عربستان دارد با هدف میانجیگری در روابط دمشق و ریاض صورت گرفته باشد؛ هرچند به‌نظر نمی‌رسد سودان به‌عنوان کشوری که مشکلات متعددی دارد توانایی آن را داشته باشد که چنین مسوولیتی را برعهده بگیرد. همچنین باید توجه داشت که سودان در سال 94 و بعد از حوادث سفارت عربستان در ایران روابط دیپلماتیک خود را با تهران قطع کرد.
تاکید اسد بر هویت عربی کشورش
عمر البشیر، رئیس‌جمهور سودان در سفری غیرمنتظره و از پیش اعلام نشده بعدازظهر روز یکشنبه به دمشق رفت و مورد استقبال بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه قرار گرفت؛ روسای دو کشور بعد از آن به کاخ الشعب رفتند تا در آنجا مذاکرات خود را پشت درهای بسته و به‌دور از چشم خبرنگاران درباره روابط دوجانبه و نیز تحولات داخلی سوریه و منطقه از سر بگیرند. رئیس‌جمهور سوریه در دیدار با همتای سودانی خود با تاکید بر حفظ هویت عربی کشورش به‌رغم مناقشات موجود، تصریح کرد که برخی کشورهای عربی به رهبری عربستان با مسلح کردن شورشیانی که به‌دنبال برچیدن دولت او هستند، به درگیری‌ها دامن می‌زنند. به گزارش «ایسنا» به نقل از سانا، اسد و البشیر طی مذاکرات خود تاکید کردند: «شرایط و بحران‌ها در تعدادی از کشورهای عربی، ما را به تجدید نظر و ایجاد روش‌های جدید در روابط کشورهای عربی مبتنی بر احترام به حاکمیت کشورها و عدم دخالت در امور داخلی آنها ملزم می‌کند که این امر به نوبه خود باعث بهبود روابط عربی-عربی به‌طوری که منافع ملی عرب در نظر گرفته شود، خواهد شد.» این دو اظهار کردند، آنچه در منطقه و به‌ویژه در کشورهای عربی رخ می‌دهد، ضرورت سرمایه‌گذاری تمام امکانات و تلاش‌ها برای خدمت به مسائل عربی و ایستادگی در برابر طرح‌های مغایر با منافع کشورهای منطقه و ملت‌های آن را نشان می‌دهد. رئیس‌جمهوری سودان نیز طی این دیدار گفت: «تضعیف سوریه منجر به تضعیف مسائل عرب می‌شود. آنچه در طول سال‌های گذشته اتفاق افتاده است، نمی‌تواند از این واقعیت جدا شود. با وجود جنگ علیه سوریه، این کشور با پایه‌های عربی استوار ماند.» البشیر ابراز امیدواری کرد که سوریه هرچه سریع‌تر بتواند نقش خود را در منطقه بازگرداند و سوری‌ها بتوانند آینده کشور خود را به دور از هرگونه دخالت خارجی تعیین کنند. او بر موضع کشور خود مبنی بر ایستادگی در کنار سوریه تاکید کرد. وی افزود: «جمهوری سودان آمادگی ارائه هر کمکی را برای حمایت از حفظ تمامیت ارضی سوریه دارد.»
همچنین بشار اسد تاکید کرد که سوریه به‌رغم همه چیزهایی که در طول سال‌های جنگ اتفاق افتاده، به عربی بودن وفادار ماند و به آن ادامه خواهد داد. در عین حال، او تصریح کرد که وابستگی برخی کشورهای عربی به غرب برای ملت‌هایشان هیچ سودی نخواهد داشت و از این‌رو، پایبندی به عربی بودن و مسائل کشورهای عربی بهتر است. اسد از رئیس‌جمهوری سودان بابت سفرش به سوریه تشکر و اظهار کرد که این سفر باعث بهبود روابط میان دو کشور خواهد شد.
اهداف سفر البشیر به دمشق
رحمان قهرمان‌پور، پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه در پاسخ به روزنامه «دنیای اقتصاد» درباره اهداف سفر عمر البشیر به سوریه و اثرگذاری این سفر گفت: «سودان یک بازیگر تاثیرگذار در منطقه یعنی شمال آفریقا و خاورمیانه نیست که تصور شود البشیر از سفر به سوریه به‌دنبال اهداف بلندمدت و استراتژیک منطقه‌ای است.» قهرمان پور با اشاره به اینکه وضعیت سودان نیز به‌گونه‌ای نیست که چنین هدفی را دنبال کند به برخی مشکلات و موانع بر سر راه سودان همچون رقابت قدیمی با مصر، مشکلات داخلی، مساله سودان جنوبی و جدایی‌طلبان اشاره کرد و گفت که در عین حال عمر البشیر نیز تحت تعقیب دیوان بین‌المللی قرار دارد و در کل سودان در موقعیتی نیست که بتواند نقش‌آفرینی مهمی در قبال سوریه ایفا کند. به گفته این کارشناس از کشوری چون سودان و شخصی چون البشیر نمی‌توان انتظار داشت که سوریه را به زمین بازی خود بکشاند یا از این کشور امتیازگیری کند زیرا اصلا توان چنین اقداماتی را ندارد.
بازگشت سوریه به جهان عرب به نفع ایران
این کارشناس مسائل خاورمیانه با تاکید بر این موضوع که اگر تلاش‌های سودان باعث شود سوریه به جهان عرب بازگردد، این مساله به نفع جمهوری اسلامی ایران نیز خواهد بود، ادامه داد: «طبیعتا یکی از مسائل و دغدغه‌های جمهوری اسلامی این است که حکومت بشار اسد در جهان عرب مجددا مشروعیتش را به‌دست بیاورد و به سازمان‌های بین‌المللی بازگردد. زیرا این مساله تضمینی است برای اینکه حکومت سوریه پابرجا بماند و تغییر رژیم در دمشق اتفاق نیفتد.» قهرمان‌پور بدترین سناریو را مربوط به نزدیکی‌های اخیر البشیر به ریاض و حمایت‌های وی از حملات ائتلاف سعودی به یمن دانست و تاکید کرد: «به‌دلیل این نزدیکی این سناریو مطرح است که شاید عمر البشیر با هدف میانجیگری میان عربستان و سوریه به دمشق سفر کرده است. اما باید توجه داشت که حتی اگر خارطوم و ریاض به هم بسیار نزدیک باشند باز هم عمر البشیر توان حل اختلافات میان ریاض و دمشق را ندارد.»
جهان عرب پذیرفته که اسد ماندنی است
این کارشناس در پاسخ به این پرسش که چرا در این مقطع چنین سفری در دستور کار رئیس‌جمهور سودان قرار گرفته است، گفت: «درواقع بعد از سال 2011 و شروع جنگ داخلی در سوریه، حکومت بشار اسد به نوعی با طرد و رانده شدن از سوی نهادهای عربی مواجه شده بود که این مساله باعث شد افکار عمومی جهان عرب تاحدی احساس کنند که این حکومت مشروعیت ندارد. بنابراین در برهه فعلی این مساله که یک رئیس‌جمهور عرب در شرایطی که همچنان جنگ داخلی در سوریه برقرار است به این کشور سفر کرده بسیار معنادار است و بیانگر آن است که جهان عرب پذیرفته که بشار اسد ماندنی است و تغییر رژیم در سوریه اتفاق نخواهد افتاد.» به گفته قهرمان‌پور این جنبه نمادین سفر البشیر به دمشق بسیار مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است، در غیر این‌صورت با توجه به جایگاه سودان در منطقه و وضعیت عمر البشیر این سفر نمی‌تواند چالشی جدی برای ایران به‌عنوان متحد و حامی بشار اسد ایجاد کند. درواقع موقعیت ایران در منطقه قوی‌تر از آن است که بازیگرانی چون سودان بتوانند آن را تضعیف کنند.
سیگنال مثبت اعراب به دمشق
برخی تحلیل‌ها حاکی از آن است که اکنون ورق به یک باره برگشته و بسیاری از کشورهای عربی که خواستار براندازی نظام سوریه بودند، در مواضع خود در قبال دمشق تجدیدنظر کرده‌اند. عادل الجبیر، وزیرخارجه عربستان سعودی که کشورش از تروریست‌های سوریه حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کرد، بارها اعلام کرده بود که بشار اسد یا با توسل به زور یا با راه‌حل سیاسی باید کنار برود. کشورهای عربی بعد از گذشت 8 ماه از بحران داخلی سوریه عضویت سوریه را در اتحادیه عرب تعلیق، تحریم‌های سیاسی و اقتصادی را علیه دمشق وضع کردند و از ارتش این کشور خواستند تا به‌زعم خود از خشونت علیه آنچه آنها «مخالفان دولت سوریه می‌خواندند»، بپرهیزد. در نشست فوق‌العاده وزیران‌خارجه اتحادیه عرب که روز 12 نوامبر 2011 در مقر این اتحادیه در قاهره برگزار شد، وزیران خارجه عربی تعلیق مشارکت سوریه در این اتحادیه را اعلام کردند. این تصمیم با 19 رای موافق، یک رای ممتنع و دو رای مخالف اتخاذ شد. در آن مقطع، یوسف احمد نماینده سوریه اعلام کرد تصمیمات اتحادیه عرب غیرقانونی و مغایر با منشور و اساسنامه اتحادیه عرب است. در واقع اتحادیه عرب از نوامبر سال 2011 عضویت سوریه را که یکی از اعضای موسس آن بود، به حالت تعلیق درآورد اما این روزها و با گذشت هفت سال از این رویداد، سیگنال‌های مثبتی برای بازگشت سوریه به این سازمان منطقه‌ای مشاهده می‌شود. پیش تر عمرو موسی، دبیرکل پیشین اتحادیه عرب در حاشیه نشستی در سوچی روسیه، مطالب مهمی درخصوص بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بیان کرد و گفت که سوریه بخشی از جهان عرب بوده و هست؛ هر چند عضویت آن در اتحادیه عرب به حالت تعلیق درآمده است. به گزارش رسانه روسی روسیا الیوم، روزنامه دولتی «الاهرام» مصر نیز اخیرا در مقاله‌ای به قلم «باسل یسری» با عنوان «سوریه چه زمانی به اتحادیه عرب بازمی‌گردد» نوشت: «حل بحران سوریه از طریق سیاسی حتمی است به‌ویژه پس از گسترش تروریسم در کشورهای عربی.»
دیدار اسد و جابری‌انصاری
از دیگرسو حسین جابری‌انصاری، دستیار ارشد وزیر امور خارجه در امور ویژه سیاسی که به سوریه سفر کرده است یکشنبه شب با بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه دیدار و رایزنی کرد. به گزارش «ایسنا» رایزنی و گفت‌وگو درباره آخرین تحولات مربوط به تاسیس کمیته قانون‌اساسی سوریه از مهم‌ترین محورهای این دیدار بود. روز شنبه نیز نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور سوریه به تهران سفر کرده بود و با حسین جابری‌انصاری در مورد آخرین تحولات سوریه و حل سیاسی بحران این کشور رایزنی و گفت‌وگو کرد. بشار اسد بر اهمیت تلاش‌های کشورهای متحد و دوست سوریه به‌ویژه ایران و روسیه برای متوقف کردن دخالت‌های خارجی برخی کشورهای غربی در روند سیاسی و ایجاد یک فرآیند سیاسی توسط خود سوری‌ها بدون هیچ دخالت خارجی تاکید کرد. رئیس‌جمهور سوریه در دیدار با حسین جابری‌انصاری، دستیار ارشد وزیرخارجه کشورمان به تلاش‌های ایران برای تشکیل کمیته بررسی قانون اساسی سوریه به‌رغم موانع عمده‌ای که توسط کشورهای حامی تروریسم ایجاد می‌شود، اشاره کرد. به گزارش خبرگزاری رسمی سوریه‌سانا، بشار اسد همچنین بر اهمیت تلاش‌های کشورهای متحد و دوست سوریه به‌ویژه ایران و روسیه برای متوقف کردن دخالت‌های خارجی برخی کشورهای غربی در روند سیاسی و ایجاد یک فرآیند سیاسی توسط خود سوری‌ها بدون هیچ دخالت خارجی تاکید کرد.
سعیده سادات فهری
