باورهای خرافی و پندارهای نادرست درهر حوزه‌ای می‌توانند نگران‌کننده و تهدیدآمیز باشند. نگرانی ناآگاهانه و توصیه به درمان، بدون تخصص و آگاهی لازم معمولاً عواقب جبران‌ناپذیری در پی دارد. این قبیل پندارهای شایع چگونه شکل می‌گیرند و چگونه می‌توان با آن‌ها مقابله کرد؟ در این مقاله قصد داریم به 14 پندار شایع و نادرست در حوزۀ سلامت جنسی زنان بپردازیم؛ پندارهایی دربارۀ عادت ماهیانه، باروری، عفونت‌های تناسلی، سرطان دهانۀ رحم، سرطان پستان و برخی آزمایش‌های زنانه. لطفاً با ما همراه باشید.
سلامتی برای زنان جوان همیشه در اولویت قرار ندارد زیرا واقعاً باور ندارند که بیماری به سراغشان می‌آید؛ اما گرفتارشدن در دام اطلاعات نادرست می‌تواند عواقب خطیر و مسأله‌سازی در پی داشته باشد. بااین‌که حجم اطلاعات غیرعلمی و اشتباه در حوزۀ سلامتی در اینترنت و محافل عمومی بسیار زیاد است اما می‌توانیم با تمرکز بر این موضوع و بررسی بیشتر، اطلاعات درست و نادرست را از هم تمیز دهیم و به پندارهای اشتباه دراینباره خاتمه دهیم.
این پندارهای رایج از این قرارند:
1- برای چک‌آپ صحیح پستان به متخصص بهداشت حرفه‌ای نیاز دارید
دکتر پترا سیمیک، قائم‌مقام مرکز بهداشت و درمان بوپا دراینباره می‌گوید: “همیشه این‌طور نیست. هرچند به زنان توصیه می‌کنیم به‌طورمنظم وضعیت سلامتی پستان‌هایشان را بررسی کنند، اما باید توجه کرد که خود شخص هم می‌تواند و باید این بررسی را انجام دهد.” ظاهر طبیعی پستان برای زنان اهمیت دارد و بررسی منظم به این معناست که هرگونه تغییر نامعمول می‌تواند بلافاصله مورد توجه قرار گیرد.
2- به تعویق افتادن عادت ماهیانه نشانۀ بارداری است
دکتر پترا می‌گوید: “زنان به‌طور بالقوه مستعد باردارشدن هستند اما دلایل متعددی برای به تعویق افتادن زمان عادت ماهیانه وجود دارد. برخی از این دلایل احتمالی از این قرارند: اگر با افزایش ورزش روزانه، تغییر قابل توجهی در وزنتان ایجاد شده، این تغییر می‌تواند به تغییر در نظم عادت ماهیانه منجر شود. استرس نیز می‌تواند علتی شایع برای رخ ندادن یا به تعویق افتادن عادت ماهیانه باشد. اگر این علایم را ندارید، ممکن است بی‌نظمی در عادت ماهیانه ناشی از یائسگی زودرس یا سندروم تخمدان پلی‌کیستیک باشد و بلأخره اگر نگرانی مستمری دراین‌خصوص دارید بهتر است حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر معمولاً از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده نمی‌کنید، باید با آزمون‌های معتبر از حاملگی ناخواسته جلوگیری کنید.”
3- هرگونه آسیب، برآمدگی یا کبودی پستان ناشی از سرطان پستان است
معمولاً با احساس ناراحتی یا مثلاً کبودی و آسیب مختصر در پستان‌ها، توجهمان بیشتر از همیشه معطوفشان می‌شود و به‌طور مداوم آن‌ها را وارسی می‌کنیم و منتظریم که چیز نامعمولی بیابیم. دکتر پترا به خوانندگان اطمینان می‌دهد که “هیچ مدعایی برای اثبات این مطلب وجود ندارد که برآمدگی یا کبودی در ناحیۀ پستان می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.”
4- عفونت باکتریایی واژن فقط زنانی را مبتلا می‌کند که فعالیت جنسی دارند
این پندار هم نادرست است. دکترا پترا توضیح می‌دهد که “زنانی که به‌لحاظ جنسی فعالند بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی واژینال قرار دارند اما به این معنا نیست که دیگران نمی‌توانند به این نوع عفونت مبتلا شوند. شایع‌ترین علت عفونت باکتریایی شستشوی بیش از حدِ ناحیۀ تناسلی داخلی و خارجی است. هرچیزی که تنظیم PH واژن را تغییر دهد می‌تواند موجب عفونت باکتریایی شود. وان پرفشار، صابون‌های معطر و دوش واژن (شستشوی ناحیۀ داخلی واژن با آب) از جمله عوامل شایع محسوب می‌شوند. کاهش شستشوی واژن و ملایمت در برخورد با بافت این ناحیه برای اجتناب از عفونت باکتریایی حائز اهمیت است. واژن بخشی از بدن است که خودبخود تمیز و تنظیم می‌شود. ازاین‌رو شستشوی سطحیِ روزانه کفایت می‌کند. بنابراین باید از شستشوی بیش از حد و وسواس‌گونۀ این ناحیۀ حساس خودداری کنید.” پترا در ادامه می‌افزاید: “بااین‌حال اگر باوجود تغییر در شیوۀ شستشوی واژن دریافتید که کماکان مبتلا به عفونت باکتریایی هستید، بهترین راه، مراجعه به پزشک عمومی و دریافت راهنمایی‌های درمانی است.”
5- مصرف قرص ضدبارداری به مدت طولانی می‌تواند مشکلاتی برای باروری ایجاد کند
دکتر پترا با قطعیت توضیح می‌دهد که “این پندار رایج نادرست است. اگر به‌طور مکرر از این قرص‌ها استفاده می‌کنید، ممکن است در دورۀ مصرف چنین تلقی‌ای داشته باشید. اما این پندار نادرست است زیرا مصرف قرص‌های ضدبارووری تأثیر طولانی‌مدت یا اثر ضمنی بر باروری ندارد. بااین‌حال مصرف مداوم قرص به این معنا است که چرخۀ طبیعی قاعدگی‌تان دستخوش تنظیم دارویی شده و به روزهای قطع مصرف موکول شده است.” این متخصص زنان در این باره توضیح می‌دهد:”زنانی که به‌طورطبیعی قاعدگی نامنظم دارند، منطقاً تخمک‌گذاری کمتر و درنتیجه شانس کمتری برای باروری دارند. در این دسته زنان با قطع مصرف قرص چنین پنداشته می‌شود که مشکلی در روند باروری ایجاد شده و این مشکل با مصرف قرص‌های پیشگیری در ارتباط است. شایع‌ترین پنداری که در این مورد وجود دارد این است که زنان بلافاصله پس از قطع قرص و زودتر از موعد دلخواهشان باردار می‌شوند زیرا به‌غلط چنین می‌پنداشتند که مصرف قرص، دورۀ باروری را طولانی‌تر می‌کند. از زمانی که مصرف قرص را کنار می‌گذارید باید فرض را بر این بگذارید که در دورۀ تخمک‌گذاری هستید. اگر با گذشت 1 سال از قطع مصرف این قرص‌ها باردار نشدید، بهتر است درمورد وضعیتتان با پزشک عمومی صحبت کنید.”
6-HPV (ویروس پاپیلوم انسانی) با رابطۀ جنسی منتقل نمی‌شود
دکتر پترا این باور رایج را نیز نادرست می‌داند و توضیح می‌دهد که “ویروس پاپیلومای انسانی به یک دسته ویروس اطلاق می‌شود که معمولاً درخلال مقاربت انتشار می‌یابند. افراد غالباً نمی‌خواهند چیز زیادی در این مورد بدانند اما انتقال ویروس پاپیلومای انسانی درخلال رابطۀ جنسی بسیار شایع است و تقریباً علت اصلی در همۀ سرطان‌های دهانۀ رحم همین ویروس است. آزمایش پاپ اسمیِر نوعی غربال‌گری از محیط رحم است که می‌تواند وضعیت رحم را مشخص کند و برای تشخیص سرطان یا عواملی که منجر به این نوع سرطان می‌شوند، کاربرد دارد.باید توجه کنید که تزریق واکسن گارداسیل برای پیشگیری از این ویروس و جلوگیری از ابتلا به زگیل تناسلی بسیار مؤثر است.”
7- نامعمول بودن نتیجۀ آزمایش پاپ اسمیر نشان‌دهندۀ خطر بالای سرطان است
دکتر پترا شرح می‌دهد که “آزمایش پاپ اسمیر یا آزمایش غربال‌گریِ دهانۀ رحم، وضعیت سلامتی دهانۀ رحم را بررسی می‌کند اما لزوماً آزمایشی برای تشخیص سرطان نیست. البته با مشاهدۀ هرنوع ناهنجاری در این ناحیه که در 1 نفر از هر 20 زن اتفاق می‌افتد، انجام آزمایش‌های بیشتر ضرورت می‌یابد. شایع‌ترین علت در ایجاد ناهنجاری‌های دهانۀ رحم، تغییرات سلولیِ ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی است.” دکتر پترا اشاره می‌کند که “این ناهنجاری لزوماً به معنای سرطان نیست. باید توجه کرد که آزمایشات پاپ اسمیر در آیندۀ نزدیک متحول می‌شوند و این تحول جزئیات بیشتری را دربارۀ تأثیر HPV بر سرطان رحم مشخص می‌کند.”
8- آب کرفس، عفونت‌های ادراری را درمان می‌کند
اکنون اینجا نشسته‌ایم و این مطلب را دربارۀ عفونت ادراری می‌خوانیم چون پندارهایی که پیش از این دربارۀ عفونت ادراری داشته‌ایم از اساس نادرست بوده‌اند. دکتر پترا می‌گوید: “خیلی از ما شنیده‌ایم که آب کرفس، درمان عفونت ادراری است اما واقعاً هیچ مدعای علمی در این باره وجود ندارد. مقاله‌ای در نشریۀ مؤسسۀ ملیِ بهداشت و سلامت حرفه‌ای به چاپ رسیده و نشان می‌دهد که ارتباطی بین عصارۀ کرفس و درمان عفونت وجود ندارد و اساساً شواهد بسیار اندکی برای اثبات این پندار رایج وجود دارد. مثل این است که برای مداوا از فشار آب معمولی استفاده کنیم تا عفونت را از موضع دور کنیم.”
9- آزمایش پاپ اسمیر فقط مختص زنانی است که رابطۀ جنسی دارند
در انگلستان، زنان از 25 سالگی آزمایش پاپ اسمیر می‌دهند؛ بااین‌حال در سایر نقاط جهان مثل آمریکا، زنان آزمایش پاپ اسمیر را به‌محض شروع رابطۀ جنسی انجام می‌دهند. آیا فکر می‌کنید فقط وقتی که از لحاظ جنسی فعالید، باید غربال‌گری دهانۀ رحم را انجام دهید؟ دکتر پترا پاسخ می‌دهد: “البته که نه، خیلی مهم است که زنان این واقعیت را بدانند. در انگلستان به همۀ زنانی که در ردۀ سنی 25 تا 64 سال قرار دارند توصیه می‌شود که هر 3 سال یک‌بار آزمایش پاپ اسمیر را انجام دهند. درنتیجه بررسی دهانۀ رحم لزوماً ربطی به رابطۀ جنسی ندارد.”
10-داشتن ویروس HPV به این معنا است که علایم اولیۀ سرطان دهانۀ رحم را دارید
واقعیت این است که پندارهای نادرستی دربارۀ HPV وجود دارد و بخشی از آن‌ها به این علت ایجاد شده‌اند که تست‌های غربال‌گری دهانۀ رحم تمرکز اصلی را بر تشخیص HPV گذاشته‌اند. اما داشتن ویروس پاپیلوما به‌خودی‌خود وحشت‌آور و حاکی از سرطان رحم نیست. دکتر پترا توضیح می‌دهد که “تقریباً همۀ سرطان‌های دهانۀ رحم ناشی از HPV اند ولی درک این مطلب بسیار مهم است که داشتن ویروس پاپیلومای انسانی لزوماً به معنای این نیست که شما علایم اولیۀ سرطان دهانۀ رحم را دارید. HPV بیش از 100 نوع دارد و بسیاری از این انواع بی‌خطرند. مهم‌ترین مسأله این است که به‌طورمرتب آزمون‌های غربال‌گری دهانۀ رحم را انجام دهیم تا هرنوع اختلال و ناهنجاریِ قابل تشخیص – خواه مضر یا بی‌ضرر- شناسایی شوند.”
11- در دورۀ عادت ماهیانه احتمال بارداری وجود ندارد
دکتر پترا دراینباره توضیح می‌دهد که “احتمال بارداری درخلال عادت ماهیانه به میزان قابل توجهی کمتر از شانس باروری در دورۀ تخمک‌گذاری است اما این امر غیرممکن نیست؛ چون اسپرم می‌تواند بیش از 5 روز در بدن دوام بیاورد و به همین دلیل این امکان را دارد که تا آغاز مرحلۀ باروری زنده و فعال باقی بماند.”
12- فقط زنان بالای 50 سال، یائسگی را تجربه می‌کنند
دکتر پترا شرح می‌دهد که “البته میانگین سن یائسگی زنان، 51 سالگی است ولی 1 درصد زنان، یائسگی زودرس دارند و پیش از 40 سالگی، یائسگی را تجربه می‌کنند.”
13- داشتن عفونت ادراری به این معنا است که بهداشت فردی را رعایت نمی‌کنید
دکتر پترا با قطعیت اظهار می‌کند: “البته این چنین نیست. زنان باید این پندار اشتباه را از ذهنشان دور کنند. عفونت ادراری می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. دلایلی مثل بارداری، مشکلات کلیه، یبوست (بیشتر در کودکان باعث عفونت ادراری می‌شود) و سیستم ایمنی ضعیف در ایجاد عفونت ادراری نقش دارند. حتی ممکن است عفونت ادراری بدون هیچ مشکل ضمنی ایجاد شود. بااین‌حال اگر به‌طور تکرارشونده سابقۀ عفونت ادراری دارید، باید آزمایش‌های بیشتری برای یافتن علت اساسیِ عفونت انجام دهید.”
14- زنانی که پستان‌های بزرگ‌تری دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند
دکتر پترا دراینباره نیز توضیح می‌دهد که اندازۀ پستان هیچ ارتباطی به سرطان پستان ندارد. سابقۀ خانوادگی، مصرف دخانیات، مصرف الکل بیش از حد، اضافه‌وزن و نداشتن فعالیت بدنی عواملی هستند که به‌نظر می‌رسد احتمال ابتلا به سرطان پستان را در زنان افزایش می‌دهند. پستان‌های بزرگ حرکت و فعالیت را دشوارتر می‌کنند ولی ارتباطی به ابتلا به سرطان ندارند.
سخن آخر
در این مقاله با 14 پندار نادرست و بسیار شایع دربارۀ سلامت جنسی زنان آشنا شدیم. شما چه تجربه‌ای دراینباره دارید؟ به نظر شما آگاهی جنسی چه اهمیتی دارد؟ آیا بخش تناسلی و الزامات مراقبتی‌اش را می‌شناسید؟ آیا روش‌های پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی را می‌شناسید؟ آیا با متداول‌ترین آزمایش‌های بهداشت زنان آشنایی دارید؟ آیا اساساً قواعد مراقبتیِ بهداشت و سلامت زنان برایتان اهمیت دارد؟ اصلاً به‌طورمرتب به متخصص زنان مراجعه می‌کنید و فکر می‌کنید چک‌آپ منظم اهمیت دارد؟ به نظر شما پندارهای عرفی یا باورهای نادرست می‌توانند جایگزین توصیه‌های پزشکی باشند؟ این قبیل باورها چگونه شکل می‌گیرند؟ آیا ریشه در واقعیت دارند؟ لطفاً نظراتتان را با ما در میان بگذارید. سپاسگزاریم که ما را می‌خوانید.
