خبرگزاری تسنیم: آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو فق‌های شورای نگهبان ساعاتی قبل در سن 70 سالگی دار فانی را وداع گفت و به دیار باقی شتافت.
ضمن تسلیت به‌مناسبت درگذشت این عالم ربانی و مجاهد انقلابی، در گزارشی به بررسی زندگی‌نامه مرحوم هاشمی شاهرودی پرداخته است که از منظرتان می‌گذرد:
** از تولد در نجف تا ارتباط نزدیک با شهید سید محمدباقر صدر
مرحوم آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی در سال 1327 در نجف به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله سید علی هاشمی شاهرودی از اولین شاگردان آیت‌الله‌العظمی خویی و تقریرکننده دروس خارج مرحوم خویی به‌شمار می‌آمد. مادر ایشان نیز دختر مرحوم آیت‌اللّه سید على مددى موسوى قائینى از علمای بزرگ خراسان بود که سالهاى متمادى در شهر مقدس مشهد، به تدریس و تربیت طلاب حوزه علمیه و اقامه جماعت درحرم امام رضا (ع) مى‌پرداخت.
وی تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در مدرسه علوی نجف اشرف گذراند. از اولین اساتید وی در دروس دینی حجت الاسلام والمسلمین شیخ هادی سیستانی بود. آیت‌الله شاهرودی بعد از ورود به مدرسه علمیه "منتدی النشر" و فراگیری علوم دینی در سن 14 سالگی به دست مبارک آیت‌الله العظمی خویی معمم شد.
از چپ: شهید سید محمدباقر حکیم، آیت‌الله شاهرودی، ناشناس، آیت‌الله شهید صدر، عبدالعزیز حکیم
بعد از فراگیری دروس ابتدایی حوزه، به تحصیل خارج فقه و اصول از محضر اساتید مطرح حوزه نجف پرداخت که از آن‌ها می‌توان به امام خمینی، آیت‌الله العظمی خویی و شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر اشاره کرد.
از میان اساتید آن مرحوم، ارتباط وی با شهید صدر بیش از دیگران بود و او را در زمره اصحاب نزدیک آن مرجع شهید قرار داد. (آیت‌الله سید محمدباقر حکیم و خواهرش بنت‌الهدی صدر در تاریخ 19 فرودین سال 59 به دستور صدام به شهادت رسیدند.)
شهید صدر در نامه‌ای به یکی از شاگردانش درباره مرحوم شاهرودی گفته بود "آقای هاشمی رشد علمی شگفت‌انگیز و نبوغ آمیزی دارد. " و درباره رابطه علمی میان خود و شاگرد گفته بود "آقای هاشمی (شاهرودی) عنوان وجود من است".
به دلیل همین نبوغ و استعداد مرحوم هاشمی شاهرودی بود که قبل رسیدن به سی سالگی از استادش شهید صدر سیدمحمدباقر صدر اجازه اجتهاد دریافت کرد و متن آن بدین شرح است:
"بسم الله الرحمن الرحیم
والحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام على اشرف خلقه محمد و آله الطاهرین، و بعد: فرزند گرانقدر ما حجةالاسلام والمسلمین سیدمحمود هاشمی دامت برکاته، بخشی از عمر خود را صرف تحصیل فقه و اصول و علوم شریعت کرد و با تأیید و تسدید خداوند سبحانه و تعالی به درجه اجتهاد رسید و الحمد لله رب العالمین او امروز از مجتهدانی است که امید اسلام و مسلمین به آنان بسته است.
شهید صدر در نامه‌ای به یکی از شاگردانش درباره مرحوم شاهرودی گفته بود "آقای هاشمی رشد علمی شگفت‌انگیز و نبوغ آمیزی دارد. "
او در همه امور حسبیه از اینجانب وکالت دارد و نظر او نظر من است، عموم مؤمنین و مقلدین و همچنین وکلای اینجانب مجاز و مأذونند که حقوق شرعیه‌ای را که به اینجانب می‌رسانند به ایشان برسانند. از خداوند سبحان مسئلت دارم که ایشان را، چون ذخیره‌ای برای شریعت اسلام حفظ فرماید و السلام علیه و رحمة الله وبرکاته. "
آیت‌الله هاشمی شاهرودی از سوی شهید صدر برای نظارت بر امتحانات طلاب حوزه انتخاب شد و همزمان در مسجد هندی نجف برای طلاب به تدریس خارج فقه اشتغال داشت.
** آشنایی با نهضت امام تا تاسیس مجلس اعلای عراق
با شروع نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی از 15 خرداد 1342، حوزه علمیه نجف نیز به دلیل حضور مراجع و علمای برجسته در آنجا به یکی از کانون‌های مبارزه علیه رژیم پهلوی تبدیل شد. آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی نیز از این رهگذر با اندیشه‌های امام آشنا شد و پس از تبعید امام راحل به نجف اشرف، در زمره شاگردان ایشان درآمد و قبل از تبعید امام، رابط شهید صدر با ایشان شد.
آیت‌الله هاشمی شاهرودی نفر سوم از سمت راست. در تصویر آیت‌الله شهید صدر دیده می‌شود
در واقع دو واسطه بین امام و شهید صدر نقش اساسی داشتند. اولین واسطه مرحوم سید احمد خمینی بود که رابطه خویشاوندی با خاندان صدر هم داشت و واسطه دوم آیت‌الله هاشمی شاهرودی که نظریات شهید صدر درباره امور مهم مربوط به امت اسلام از جمله فشار‌های رژیم بعث به حوزه نجف، اخراج، دستگیری و اعدام علما و اقدامات صدام علیه مراسمات مذهبی شیعیان را به امام راحل منتقل می‌کرد.
با پیروزی انقلاب اسلامی، تظاهرات گسترده‌ای در شهر‌های عراق خصوصاً در نجف اشرف در تأیید انقلاب اسلامی و رهبری امام خمینی برگزار شد. رژیم صدام و مأموران امنیتی آن جستجوی گسترده‌ای را برای دستگیری علمای مبارز نجف از جمله مرحوم هاشمی شاهرودی آغاز کردند. وی با درخواست شهید صدر از عراق خارج شد و پس از رفتن به کویت، از آنجا به ایران مهاجرت کرد.
مبارزات آیت‌الله شاهرودی با رژیم بعث و حکومت پهلوی، در سال 1352 موجب شد تا عوامل صدام با هجوم به حوزه نجف، وی را به همراه جمعی دیگر از فضلای حوزه دستگیر و در شعبه 5 اداره امنیت عمومی بازجویی و مورد انواع شکنجه‌های جسمی و روحی قرار گرفت.
با پیروزی انقلاب اسلامی، تظاهرات گسترده‌ای در شهر‌های عراق خصوصاً در نجف اشرف در تأیید انقلاب اسلامی و رهبری امام خمینی برگزار شد. رژیم صدام و مأموران امنیتی آن جستجوی گسترده‌ای را برای دستگیری علمای مبارز نجف از جمله مرحوم هاشمی شاهرودی آغاز کردند. وی با درخواست شهید صدر از عراق خارج شد و پس از رفتن به کویت، از آنجا به ایران مهاجرت کرد. در پی ناکامی دستگاه‌های امنیتی از دستگیری وی، رژیم صدام سه برادر وی را دستگیر و اعدام کرد و حتی پیکر آن‌ها نیز به دست خانواده‌شان نرسید. آیت‌الله شاهرودی پس از ورود به ایران به محضر امام خمینی رفت و مسئولیت هماهنگی میان حوزه‌های علمیه نجف و امام خمینی را به عهده گرفت و نماینده علی الاطلاق شهید صدر در ایران شد.
آیت‌الله هاشمی شاهرودی در کنار شهید مصطفی چمران
با شروع جنگ تحمیلی و فشار صدام بر شیعیان و مردم عراق، امام خمینی مأموریتی به آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر پیگیری امور عراق دادند. در سال 1361 رئیس‌جمهور وقت با پیگیری و استفاده از ظرفیت روحانیت مبارز عراق به خصوص آیت‌الله سید محمدباقر حکیم و آیت‌الله هاشمی‌شاهرودی با تنظیم اساسنامه‌ای تشکل مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق را راه‌اندازی کردند.
آیت‌الله شاهرودی درباره تأسیس مجلس اعلای عراق و نقش آیت‌الله خامنه‌ای در تاسیس این مجلس گفته بود "آیت‌الله خامنه‌ای که خدا حفظشان کند، از طرف حضرت امام مسئول شده بودند بحث عراق را دنبال کنند. گمانم اوایل ریاست جمهوری ایشان بود. اعضای «جماعة العلما» همه از نجفی‌ها بودند. کربلایی‌ها هم مستقلاً برای خود جماعت‌هایی را راه انداخته بودند و بیشتر با آقای منتظری و سید مهدی هاشمی سر و کار داشتند. آقا دیدند این شیوه مناسبی نیست و پیشنهاد کردند مجلسی به نام مجلس اعلا تشکیل شود. جنگ هم شروع شده بود و ضرورت ایجاب می‌کرد که یک مجلس درست و حسابی تشکیل شود که همه این‌ها را در خود جمع کند.
در واقع پیشنهاد مجلس اعلا را ایشان دادند و از همه ما که بیشترمان در قم بودیم دعوت کردند. به بنده هم مستقیم زنگ زدند. تا قبل از آن با ایشان سلام و علیک داشتیم، ولی نه زیاد. یکی‌یکی افراد را دعوت کردند و خدمتشان رفتیم. ازبعضی آقایان کربلایی هم دعوت کرده بودند. شیخ دیگری هم بود که فوت کرده است. او هم عده‌ای از کربلایی‌ها را تحت عنوان «العمل الاسلامی» جمع کرده بود. مقام معظم رهبری همه را در مجلس اعلا جمع کرد و در اولین جلسه بحث‌های مفصلی هم شد. بعضی‌ها موافق و برخی مخالف بودند. ایشان گفت که من از طرف امام مسئول هستم. خلاصه ایشان این تشکیلات را ایجاد و اساسنامه‌ای را تنظیم کرد و از ما خواست بنشینیم و در باره آن بحث و آن را تنظیم و تکمیل کنیم و خدمت ایشان بدهیم. ما هم این کار را کردیم. البته آقای حکیم محور بود. دو سه نفر کربلائی و بقیه نجفی بودند. بنا شد یکی از عالمان اهل سنت هم باشد که از اهالی کرد دعوت شد. "
مرحوم شهید حکیم و آیت‌الله هاشمی شاهرودی در کنفرانس "جنایات صدام" در دهه شصت
مرحوم هاشمی شاهرودی عضو هیئت‌موسس و اولین رئیس مجلس اعلا بود که پس از چندی، با ریاست شهید حکیم به مدت مدیدی به عنوان سخنگوی این مجلس ایفای نقش مؤثر داشت. برگزاری کنفرانس «جنایات صدام» از مهمترین حرکت‌های مجلس اعلای عراق در دهه 60 بود.
** از انتصاب برای بررسی مسائل جدید فقهی تا ریاست قوه قضاییه
آیت‌الله هاشمی شاهرودی در طول 7 دهه حیات مبارکش، فعالیت‌های علمی و سیاسی مختلفی داشتند. از جمله فعالیت‌های علمی وی می‌توان به عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، شورای عالی سیاستگذاری حوزه، مجمع جهانی اهل بیت (ع)، مجمع تقریب مذاهب اسلامی و ریاست موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی اشاره کرد.
وی از جمله علمایی بود که در آغاز رهبری آیت‌الله خامنه‌ای برای بررسی توان فقهی و علمی رهبر انقلاب با ایشان جلسات مباحثته داشتند. آیت‌الله مومن در این‌باره در مصاحبه‌ای با تسنیم گفته بود " در نخستین روز‌هایی که آیت‌الله خامنه‌ای سرپرستی نظام اسلامی را عهده‌دار شده بودند، برای اینکه دیگر علمای غیرمسئول از دانش فقهی و علمی ایشان مطلع شوند، با برخی برادران فاضل خدمت آیت‌الله خامنه‌ای رسیدیم؛ به ایشان عرض کردیم "برای اینکه دیگران هم از معلومات و دانش فقهی شما مطلع شوند خوب است جلسه‌ای علمی داشته باشیم"؛ یادم هست که ایشان گفتند، "فعلاً که مدت کمی است که من به‌عنوان رهبری تعیین شده‌ام، ملاقات‌ها برای این کار مانع است"، ما گفتیم "منظورمان همین امروز و فردا نیست، چند وقت دیگر اجازه بدهید" که ایشان قبول کردند.
این جلسات با حضور فق‌های شورای نگهبان و برخی بزرگان که به‌لحاظ علمی شایسته بودند و حوزه آن‌ها را به‌عنوان اعلم قبول داشت، برگزار شد؛ یادم هست از میان علمای قم، جناب آقای کریمی که از علمای بزرگ قم بودند، جناب آقای هاشمی شاهرودی که آن زمان مسئولیت نداشتند، آقای حاتم یزدی و برخی بزرگان دیگر مثل جناب آقای مهدوی کنی به این جلسات دعوت شدند... "
از راست: آیت‌الله ری‌شهری، مرحوم راستی کاشانی، آیت‌الله محفوظی، مرحوم هاشمی شاهرودی
همچنین در تاریخ 1371/10/8، آیت‌الله خامنه‌ای هیئتی از علما از جمله مرحوم هاشمی شاهرودی را بمنظور بررسی موضوعات و مسائل جدید فقهی و تهیه پاسخ فقهی عالمانه و محققانه به مسائلی که وضع کنونی جهان و پیشرفت‌های علمی نو، برای فرد و جامعه‌ی مسلمان مطرح می‌سازد، منصوب فرمودند.
وی علاوه بر فعالیت‌های علمی در دو دوره متوالی به مدت 10 سال ریاست قوه قضاییه را از سال 78 الی 88 برعهده داشت. این قوه در زمان ریاست آیت‌الله هاشمی شاهرودی شاهد برخی تحولات ریشه‌ای بود از جمله اصلاح برخی قوانین و تدوین قانون جدید مجازات اسلامی، اعمال سیاست زندان‌زدایی، کیفر زدایی از قوانین، افزایش چشمگیر وکلای دادگستری، گسترش روابط میان قوای قضائیه کشور‌های اسلامی اشاره کرد.
عضویت در فق‌های شورای نگهبان، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام از جمله مسئولیت‌های ایشان بوده است.
مرحوم هاشمی شاهرودی از جمله شخصیت‌های مورد وثوق و اعتماد رهبر معظم انقلاب بودند. امام خامنه‌ای در دیدار با مسئولان دستگاه قضایی در تاریخ 1387/4/5، درباره شخصیت آیت‌الله شاهرودی می‌فرمایند: "امروز خوشبختانه قوه‌ی قضائیه با مدیریت و ریاست جناب آقای شاهرودی - عالم، مجتهد، فاضل، مسلط بر مبانی و مباحث - اداره می‌شود؛ این فرصت خیلی خوبی است. وجود یک چنین افرادی و شخصیت‌های برجسته در درون قوه‌ی قضائیه، فرصت‌های خوبی است. "
