به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، قلمرو، محدوده، منطقه و .. همه جانداران اعم از حیوان و انسان به تعیین یک محدوده امن برای خود و خانواده خود جهت زندگی نیاز دارند، این موضوع در میان انسان‌ها مطلبی جا افتاده و عادی است و از طرفی حیوانات نیز در دنیای خودشان چنین رسمی را دنبال می‌کنند، اما چگونه؟!
امروز باشگاه خبرنگاران جوان با جمع آوری اطلاعاتی پیرامون قلمرو حیوانات قصد دارد تا به این سوال پاسخ دهد، پس پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
مفهوم قلمرو
قلمرو (Territory) اصطلاحی برای انواع تقسیمات کشوری است و معمولاً منطقه‌ای که زیر نظر حوزه قضایی یک دولت است.
در واژه‌شناسی بسیاری از کشور‌ها همچون ایالات متحده و نیجریه این اصطلاح به یک قسمت سازماندهی شده از یک ناحیه که تحت کنترل یک کشور است، اما به طور رسمی در واحد سیاسی آن کشور در مقایسه با دیگر واحد‌های سیاسی، چون دیگر ایالت‌ها یا استان‌های آن کشور به طور مساوی بسط داده نشده یا شریک نیست.
بیشتر بخوانید: دنیا از دید حیوانات چگونه است؟
در روابط و سیاست بین‌الملل این اصطلاح به طور ویژه برای ناحیه‌ای جغرافیایی و غیر حاکمیتی استفاده می‌شود که یا تحت قدرت کنترل حکومت دیگری است یا اینکه اختیارات حکومت خودگردان که به طور معمول به تقسیمات قلمروی دوم داده می‌شود به آن داده نشده است یا هر دو.
قلمرو در جانوران
در بسیاری از گونه‌های مهره داران و بی مهره گان عالی، پرندگان یا ماهی‌ها، جفت‌ها یا گروه‌های خانواده‌ای، گستره مشخصی را برای زندگی و فعالیت‌های زیستی خود برمی‌گزینند که اگر از این گستره نگهداری نکنند، نام آن قلمرو است و به این حالت قلمروگرایی گفته می‌شود.
چرا برخی از جانوران قلمرو تعیین می‌کنند؟
تعداد زیادی از جانوران به خصوص در میان پستانداران، پرندگان و ماهی‌ها برای خودشان قلمرو دارند؛ به عبارتی آنها محدوده‌ای را برای خودشان معین می‌کنند و در مرکز این محدوده مستقر می‌شوند و بعد از حدود و ثغور آن دفاع می‌کنند.
بیشتر بخوانید: حیواناتی که شاید تاکنون ندیده‌اید
روش‌های تعیین قلمرو در بین جانوران
یک جانور یا گروهی از جانوران با به کار گرفتن روش‌هایی از قلمرو خود در مقابل تهاجم سایرین محافظت می‌کنند. این روش‌ها عبارتند از: این که جانوران مرز‌های قلمرو خود را با صدا (مثل آواز در پرندگان) یا بو (مثل ترشح فرومون از غدد پوستی بسیاری از پستانداران) نشانه گذاری می‌کنند. اگر چنین اعلان‌هایی مهاجمان را دلسرد نکند روش تعقیب و مبارزه را دنبال می‌کنند.
سگ‌ها اغلب مقابل دیوار‌ها و یا اتومبیلی که باید مواظب آن باشند پیشاب می‌کنند. به این ترتیب سگ دیگر از بوی پیشاب احتمال زد و خورد را حس کند.
همچنین صاحب قلمرو در برابر جانوری که وارد قلمرو او شده قیافه تهدید آمیز می‌گیرد. معمولاً این حالت برای فراری دادن جانور دیگر کافی است. این وضع حتی در ماهی‌ها هم دیده می‌شود. در ماهی‌ها ایجاد قلمرو اغلب با تولید مثل آنها ارتباط مستقیم دارد. با ایجاد قلمرو، تخم‌ها می‌توانند تا پایان دوره باروری در یک منطقه باقی بمانند.
بیشتر بخوانید: حیوانات خانگی رهبران مشهور سیاسی را بشناسید
تعیین قلمرو در ماهی‌ها از یکی از آنها شروع می‌شود. این ماهی از همنوعانش جدا می‌شود و بزرگ‌ترین قلمرو ممکن که می‌تواند حتی کل مساحت حوضچه باشد را تصاحب می‌کند. سپس دومین و سومین ماهی به قلمرو او تجاوز می‌کنند و قسمت‌هایی از قلمرو اولی را به خود اختصاص می‌دهند. به محض این که اولی پس از جنگ‌های پی در پی به آنها اجازه اقامت در قلمروش را می‌دهد دوتای دیگر سعی می‌کنند قلمروشان را توسعه دهند. بعد قلمرو اولی کم می‌شود و به حداقل می‌رسد.
تعیین قلمرو به جانور اجازه می‌دهد پیوسته جفت گیری کند یا بچه هایش را در جایی پرورش دهد که در آن رقابت کمی برای تأمین غذا وجود دارد. همچنین تعیین قلمرو مانع از بیش از حد شدن جمعیت می‌شود؛ چرا که اعضای یک جمعیت فاصله لازم را بین خود حفظ می‌کنند.
قلمرو‌ها ممکن است فصلی باشند. در بسیاری از پرندگان آوازه خوان، جفت‌ها تا زمانی که بچه هایشان به اندازه کافی رشد کنند، از لانه و محدوده تغذیه شان دفاع می‌کنند.
بیشتر بخوانید: 50 راز عجیب از دنیای حیوانات
در فصل بهار ماهی اپینوس نر وقتی که در قلمرو خودش با ماهی نر همنوعش مواجه می‌شود به او حمله ور می‌شود، ولی اگر خودش به قلمرو اپینوس دیگری وارد شود و با او مواجه شود فرار می‌کند.
در برخی موارد، نر پرخاشگرتر است و حدود قلمرو را تعیین می‌کند و ماده را هم به داخل قلمروش می‌کشاند. گاهی اوقات ماده قلمرو را تعیین می‌کند و در موارد دیگر نر و ماده به اتفاق هم این کار را انجام می‌دهند. در برخی موارد هم جانور ماده اصلاً کاری به حفظ قلمرو ندارد و فقط نر حدود قلمرو را می‌شناسد و از آن دفاع می‌کند.
گله‌های گرگ‌ها هم از قلمرویی که در آن شکار می‌کنند و زندگی می‌کنند محافظت می‌کنند. آنها به شکل تهاجمی از قلمروشان در مقابل افراد خارج از گله دفاع می‌کنند. یوزپلنگ نر آمریکایی قلمرو بزرگی دارد.
بیشتر بخوانید: روش جالب گربه برای شکار پرنده
قلمرو او می‌تواند با قلمرو‌های چندین ماده مشترک باشد، اما وی از قلمرو خود در مقابل نر‌های دیگر دفاع می‌کند. ساکنان محدوده‌هایی که قلمروشان با هم تداخل پیدا می‌کند در پاسخ به علامت بو که هر یک به جا می‌گذارند از یکدیگر دوری می‌کنند و تنها برای تولید مثل به یکدیگر نزدیک می‌شوند.
بسته به نوع استفاده از قلمرو می‌توانیم 5 نوع قلمرو را تعیین می‌کنیم:
- قلمرو جفت گیری، لانه سازی و جست و جوی غذا برای بچه‌ها و والدین در طول فصل تولید مثل.
- قلمرو جفت گیری و لانه سازی بدون این که این قلمرو نقشی در تدارک غذا بازی کند.
- فقط قلمرو جفت گیری
- فقط قلمرو لانه سازی
- قلمرو پناهگاه زمستانی یا خوابگاه که هیچ نقشی در تولید مثل ندارد.
بیشتر بخوانید: دانستنی‌های جالب در مورد حیوانات که شاید باور نکنید
حفظ قلمرو مانع از این نمی‌شود که جانور رفتار اجتماعی داشته باشد. در نوعی پرنده آوازه خوان، در طول زمان تولید مثل نر‌ها و ماده‌ها از گروه جدا شده به قلمرو مخصوص خود می‌روند. اما در عین حال به هم می‌پیوندند تا دسته زمستانی مشترکی تشکیل دهند.
ببینید: خنده‌دارترین تصاویری که از حیوانات در سال 2018 منتشر شد
عکس آن هم هست. انواع زیادی از پرندگان هستند که پهلوی هم لانه سازی می‌کنند و دسته‌های عظیمی را تشکیل می‌دهند. البته اطراف هر لانه قلمرویی معین می‌کنند که از ده‌ها سانتی متر تجاوز می‌کند و به شدت از قلمرو خود در مقابل مهاجمان دفاع می‌کنند.