خبرگزاری مهر: 27 آذر 97، خبر بد مخابره شد و از همان دقایق نخست همه به 15 آذر 91 پرتاب شدند: آیا شین آباد دیگری در راه بود؟ خبر در ابتدا کوتاه بود: 55 کودک که در آتش سوزی یک واحد آموزشی پیش دبستانی و دبستان در شهر زاهدان دچار حادثه شده بودند، توسط نیرو‌های آتش نشانی نجات یافتند. اما تا پایان روز بعد دیگر صحبت از نجات جان کودکان نبود که داستان دردناک سوختن و پر کشیدن 4 کودک در میان شعله‌های آتش با غم و اندوه مخابره می‌شد.
شاید آن‌ها به سال نکشیده در تب و تاب اخبار رسانه‌ای فراموش شوند همانطور که حالا از میان33 دانش آموز شین آبادی که آن‌ها هم در آتش بخاری نفتی سوختند، 2 نفری که فوت شدند را کمتر کسی به یاد می‌آورد، اما 12 دانش آموزی که دچار سوختگی شدید شدند داستانشان تا امروز هم شنیده می‌شود؛ چرا که رنج آن‌ها ادامه دارد. حوالی 300 جراحی روی بدن نحیف و دردکشیده آن‌ها تا کنون صورت گرفته است و هنوز نیاز به جراحی‌های دیگر دارند. وعده‌های بسیاری در آن سال و سال‌های بعد به این دختران داده شد، اما بسیاری از آن‌ها عملی نشد و همچنان آن‌ها در گیردار همان سیستمی هستند که نتوانسته بعد از شش سال از تکرار یک فاجعه قابل پیش بینی در مدارس جلوگیری کند و نتیجه اش مرگ 4 کودک دیگر شد. اما آیا داستان این 4 دختر با خاکسپاریشان به فراموشی سپرده می‌شود؟ آیا زنجیره اهمال کاری‌هایی که به مرگ آن‌ها انجامید نیز یک به یک فراموش می‌شود؟
متهم: بخاری‌های نفتی
در حال حاضر متهم ردیف اول این مرگ غیرعمد بخاری‌های نفتی است!
همان روز‌های سال 91 رئیس وقت سازمان نوسازی مدارس اعلام کرد که 150 هزار کلاس درس در کشور برای گرمایش خود از بخاری نفتی استفاده می‌کنند و عمده آن‌ها در روستا‌ها هستند. حالا، اما در یک مدرسه غیردولتی و در مرکز یک استان حادثه رخ داده است و باز هم مقصر بخاری نفتی است و نبود بودجه برای اصلاح سیستم گرمایشی مدارس کشور.
در زمستان سال 91 حاجی بابایی که وزیر آموزش و پرورش وقت بود، اعتباری بالغ بر 1000 میلیارد تومان برای تجهیز این 150 هزار کلاس درس را خواستار شد. بعد‌ها گفتند در فاصله سال‌های 90 تا 96 حدود 24 هزار مدرسه با 170 هزار کلاس درس استانداردسازی گرمایشی شده است و در سال 95 اعلام شد همچنان بیش از 40درصد از مدارس کشور به سیستم گرمایشی استاندارد مجهز نیستند.
امروز هم معاون توسعه مدیریت سازمان نوسازی مدارس کشور می‌گوید: بیش از 80 هزار کلاس درس در سطح کشور از نظر سیستم گرمایشی استاندارد نیستند و 1200 میلیارد تومان اعتبار برای استانداردسازی آن‌ها نیاز است.
رئیس سازمان مدارس و مراکز غیر دولتی نیز می‌گوید: در همین استان سیستان و بلوچستان که شاهد اتفاق ناگوار بودیم 7 هزار و 300 کلاس درس با بخاری نفتی گرم می‌شوند که از این تعداد 4 هزار چراغ والور در کلاس‌ها داریم که همین مسئله دچار آتش‌سوزی هم یکی از این چراغ‌های نفتی را برای سیستم گرمایشی خود انتخاب کرده بود.
حالا دیگر حتی با صراحت بیشتری درباره امکاناتی که نیست و وضعیتی که هست سخن گفته می‌شود: «90 درصد مدارس زاهدان با بخاری نفتی گرم می‌شود!»، «اگر نگاهمان به بودجه دولت باشد تا 8 سال آینده نمی‌توانیم مشکل بخاری‌های ناایمن در مدارس را جمع آوری کنیم» و.
گویی زلزله آمده باشد! هلال احمر کشور برای تامین وسایل گرمایشی استاندارد مدارس وارد میدان شده است و مسئولان آموزش و پرورش حرف از کمک‌های مردمی برای حل این بحران می‌کنند.
اگر بپذیریم یک سوم از زمان مفید زندگی یک دانش آموز در روز در این کلاس‌های درس می‌گذرد و در عین حال آمار و ارقام وجود کلاس‌های ناایمن را کنار هم بچینیم (از مدارسی که دیوارش فرو می‌ریزد تا مدارسی که با بخاری نفتی گرم می‌شود و.) بیش از این‌ها باید نگران آن یک سوم از زندگی بخشی از 13 میلیون دانش آموزی باشیم که قرار است در مدارس تربیت شوند.
آیا متهم‌های دیگری نیز در این مرگ غیرعمد مشارکت داشته اند؟
چرا بچه هایتان را به مدارس غیردولتی می‌فرستید؟
گرچه حادثه آتش سوزی در دبستان اسوه زاهدان ما را به شین آباد پرتاب می‌کند و بحث‌های بسیاری از جمله بی عدالتی امکانات آموزشی در کشور را پیش می‌کشد، اما این حادثه با حوادث به ظاهر بی ربط دیگری نیز گره می‌خورد که در یک چیز مشترک هستند: غیردولتی بودن مدارسی که در این سال‌ها به دانش آموزانش آسیب جدی وارد شده است؛ روحی و جانی.
اگر از خانواده‌ها بپرسید چرا فرزندانشان را به مدارس غیردولتی می‌فرستند عموم آن‌ها می‌گویند: می‌خواهیم بچه هایمان با شرایط و امکانات بهتری تحصیل کنند.
آن‌ها هزینه تحصیل فرزندانشان را به اختیار می‌پردازند تا فرزندانشان امکانات بیشتری داشته باشند. وقتی چنین فاجعه دردناکی در کنار حوادث دردناک دیگری که خصوصا در یکسال گذشته در مدارس غیردولتی رخ داده را کنار هم می‌گذاریم، پرسش اصلی این می‌شود که: دقیقا تعریف یک مدرسه غیردولتی چیست؟ چگونه مجوز می‌گیرد و مهمتر از همه اینکه چگونه بر آن‌ها نظارت می‌شود؟
هر چند موسسان مدارس غیردولتی و رئیس این سازمان در این سال‌ها و در همین روز‌ها از میزان کمکی که این مدارس و موسسان آن به برداشتن بار از دوش آموزش و پرورش و جلب مشارکت مردم در حوزه آموزش سخن می‌گویند و از توفیقات خارج از شمارش دانش آموزان این مدارس نیز گفته می‌شود. در عین حال موسسان این مدارس نیز در این سال‌ها کم از مشکلاتشان که عمدتا در حوزه اعتباری و قانونی است نگفته اند، اما در شرایطی که یک اتفاق در این سطح ابعاد ملی به خود می‌گیرد و جان کودکانی را نشانه می‌رود، دیگر جایز نیست برای کم کردن از بار مسئولیت چنین اتفاقی روی به کفه مثبت بگیریم و یا با جملاتی، چون «یک موسس اشتباه کرده است نباید کل زحمات یک جمع زیر سوال برود» از بررسی ابعاد واقعه روی بگردانیم چرا که حالا دیگر حتی مسئولان هشدار می‌دهند حادثه در گوشه و کنار کشور در مدارس منتظر یک جرقه است.
نکته در خور توجه این است که در حادثه اخیر ابعاد بی نظارتی بر این مدارس به شکلی عجیب خود را نشان داد. مشکل اصلی روی دادن حادثه در مدرسه زاهدان و مرگ 4 دانش آموز صرفا به خاطر وجود بخاری نفتی در کلاس نبود و حتی شاید متهم ردیف اول هم نبود. مدرسه‌ای غیراستاندارد که دانش آموزان امکان خروج به موقع از آن را نداشتند، عدم آموزش صحیح رو به رو شدن با حوادث برای دانش آموزان و نبود مدیر مدرسه هنگام وقوع آتش سوزی و... دیگر ابعاد این ماجراست.
می‌گویند مدرسه مدتی بوده به دلیل آنکه زمان اجاره اش سرآمده بوده، به مکانی دیگر نقل مکان کرده و حالا آموزش و پرورش در تمام سطوح معاونتی مرتبط با تایید مجوز مکان جدید این مدرسه می‌گویند: این جا به جایی با هماهنگی آن‌ها صورت نگرفته است!
می‌گویند مدرسه مدتی بوده به دلیل آنکه زمان اجاره اش سرآمده بوده، به مکانی دیگر نقل مکان کرده و حالا آموزش و پرورش در تمام سطوح معاونتی مرتبط با تایید مجوز مکان جدید این مدرسه می‌گویند: این جا به جایی با هماهنگی آن‌ها صورت نگرفته است!
با اینهمه این سوال مطرح است که با وجود فاصله بسیار نزدیک این مدرسه با یکی از ادارات آموزش و پرورش، چگونه این مدرسه در خاطر تخلف پلمپ نشده است؟ حالا دیگر برای پلمپ این مدرسه دیر شده است.
مدیر آموزش و پرورش ناحیه 2 زاهدان همان روز اول استعفا می‌دهد، اما آیا می‌توان بحث تخلف در نظارت بر مدارس غیردولتی را باید با همین یک استعفا جبران شده دید ونباید این پرسش را مطرح کرد که زمان آن نرسیده به طور کامل یک بازنگری در ساز و کار مدارس غیردولتی ایجاد شود؟
نظارت بر مدارس غیردولتی چه ساز و کاری دارد؟
رئیس سازمان مدارس غیردولتی در یک سال و خورده‌ای گذشته تمام همت خود را برای راه اندازی سامانه شفاف مالی این مدارس گذاشته است و در اغلب نشست‌های خبری عمده پرسش‌ها درباره شهریه‌های این مدارس است و این در حالی است که شاید بیش از شفاف سازی دریافتی این مدارس بهتر است شفاف سازی هزینه کرد مدارس، نظارت بر این مدارس، مسئولیتی که وزارتخانه آموزش و پرورش در هر اتفاق ناگواری که در این مدارس زخ می‌دهد لازم باشد. آیا این مدارس رها شده اند؟
محمد خرم مشاور و نماینده ویژه وزیر آموزش و پرورش در حادثه زاهدان می‌گوید: یکی از بحث‌های ما این است، موسس فضای مدرسه را جابجا کرده است و آموزش و پرورش منطقه نیز مدعی است او بدون کسب اجازه این کار را انجام داده، اما با توجه به اینکه فاصله مدرسه تا اداره 500 متر است چرا برای منطقه اهمیت نداشت که در نزدیکی آن‌ها یک مدرسه جدید ایجاد شده است. مدرسه اسوه حدود 7 یا 8 سال سابقه فعالیت داشت وقتی تابلوی آن از یک نقطه به نقطه دیگر و نزدیکی منطقه نصب می‌شود چرا مسئولان نسبت به آن حساس نشدند؟»، اما آیا این پرسشگری همه نظارت‌ها را متوجه یک منطقه آموزش و پرورش در کل کشور می‌کند؟
آیا نباید از ستاد مرکزی وزارتخانه آموزش و پرورش کسی مسئولیت چنین اتفاقاتی را به عهده بگیرد؟ رئیس سازمان مدارس غیر دولتی که قانون در اختیار اوست و باید ناظر و مجری آن باشد نباید در برابر نقص یا اهمال پاسخ بدهد؟ اگر ساز و کار این مرکز این است که همه موارد نظارتی را به مناطق آموزش و پرورش و بدون نظارت بر خود آن‌ها و ساز و کارهایشان در عرصه نظارت، تفویض کرده است که به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت غیراستاندارد و به دور از امکانات آموزشی در کشور و خصوصا در استان‌های محروم، بهتر است در برخی استان‌ها مجوزی برای مدارس غیردولتی داده نشود.
در زاهدان 169 مدرسه غیردولتی وجود دارد. هر چند تناقض اینجاست که در حال حاضر هم اعتبارات آموزش و پرورش کفاف هزینه‌های مدارس دولتی اش را نمی‌دهد و برای همین بر پر رنگ‌تر شدن بحث مشارکت‌های مردمی در امر آموزش تاکید دارد که یکی از رویه هایش ازدیاد مدارس غیردولتی است، اما آیا مشارکت مردم تنها معنای هزینه کردن را می‌دهد؟ در این صورت به نظر می‌رسد باز هم به بحث بازنگری در قانون و یا اجرای آن در بحث مدارس غیردولتی نیاز داریم.
از سوی دیگر اداره کل بازرسی آموزش و پرورش موظف است مدارس دولتی و غیردولتی را در تمام ابعاد مورد بازرسی قرار دهد و در این حادثه سکوتی که از این بخش به گوش می‌رسد، پذیرفتنی نیست.
حادثه رخ داد؛ 4 کودک در داخل کلاس درس سوختند. این اتفاق با توجه به حوادث مشابه که بخشی از آن در این گزارش مرور شد و بخش‌های دیگرش در ذهن اذهان عمومی وجود دارد، نشان می‌دهد نیازمند بازنگری جدی بر امر نظارت در همه ابعاد ان در آموزش و پرورش هستیم که در راس آن‌ها مدارس غیر دولتی قرار می‌گیرد.
