در این سلسله مصاحبه‌هایی که به دنبال چرایی نبود امنیت مواد غذایی در کشور هستیم، سوالات بسیاری را پیش‌روی مخاطبان قرار می‌دهیم و البته بخشی از پاسخ را رئیس هیئت رئیسه انجمن ارگانیک ایران با انتقاد از بی‌توجهی نسبت به ارزیابی مخاطرات سلامت محصولات تراریخته تصریح کرد: حداقل حقوق شهروندی این است که به مردم با برچسب‌گذاری مشخص در رابطه با ماهیت محصولات تراریخته اطلاع رسانی شود.
به گزارش به نقل از ایکنا،آزاد عمرانی، رئیس هیئت رئیسه انجمن ارگانیک ایران با تأکید بر اهمیت ایمنی غذایی برای سلامت شهروندان به انتقاد از بی‌توجهی نسبت به ارزیابی مخاطرات سلامت محصولات تراریخته پرداخت و اظهار کرد: در رابطه با واردات و ارزیابی سلامت محصولات تراریخته، صرفا به اظهارات و اسناد واردکنندگان اعتماد محض کرده و این ارزیابی‌ها توسط مراجع ذیصلاح و بی طرف راستی آزمایی نمی‌شود.
وی افزود: آنچه در وزارت بهداشت برای بررسی محصولات تراریخته انجام می‌شود صرفا تایید رخداد تراریختگی و نوع دستکاری ژنتیکی این محصولات چه در حوزه انسان و چه در دام است، اما تاثیرات این ژن دستکاری شده مورد ارزیابی طولانی مدت قرار نگرفته و تاثیرات مثبت یا منفی آن اطلاع رسانی نشده است.
راست‌آزمایی محصولات تراریخته
عمرانی بیان کرد: در دو دهه‌ای که محصولات تراریخته وارد کشور شده‌اند، به نوعی نسبت به این محصولات اعتماد محض کرده و صرفا رخداد‌های اظهار شده را بررسی کردیم. یعنی اگر تغییرات ژنتیکی دیگری در محتوای ژنتیکی محصولات تراریخته انجام شده باشد، مغفول مانده است، مثلا اگر علاوه بر دستکاری‌های ژنتیکی متدوال در محصولات وارداتی، ژن عقیم کننده «اپی سایت» هم در یک ذرت تراریخته وجود داشته باشد، از تیررس آزمایش ما مصون مانده است. زیرا ما سایر تغییرات ژنتیکی محتمل را بررسی نکردیم، لازمه بررسی همه جانبه آن است که وزارت بهداشت یک بار هم شده برای یک یا دو مورد از محصولات تراریخته پر مصرف که واردات آن زیاد است مانند ذرت و سویا- ارزیابی‌های دراز مدت سلامتی و ایمنی زیستی را انجام دهد و نتایج آن را به اطلاع عموم برساند. این ارزیابی‌ها شامل ارزیابی‌های ملکولی یا ژنومیکس، پروتئومیکس و متابولومیکس است. در اولین گام باید محصول تراریخته هدف توالی‌یابی شده، دستکاری‌های ژنتیکی و تعداد نسخه‌های منتقل شده بررسی و راست‌آزمایی شوند.
عضو هیئت رئیسه انجمن علمی ارگانیک ایران ادامه داد: گام دوم در فرایند ارزیابی محصولات تراریخته این است که برای بررسی سلامت تراریخته‌ها آزمایش‌های بیوشیمی، سم شناسی، آلرژی، ارزیابی غدد و دستگاه تناسلی، میکروبیومیکس لوله گوارش و تاثیرات آن بر روی موش‌های باردار و نوزادان حاصل از آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد لازمه همه این‌ها انجام تحقیقات طولانی مدت است.
وی تأکید کرد: این ارزیابی‌های درازمدت باید توسط یک تیم تحقیقاتی صورت پذیرد که ذی‌نفعان تراریخته در آن حضور نداشته باشند. برخی تحقیقات در حوزه بررسی سلامت و ایمنی محصولات تراریخته پیش از این انجام شده، اما بعد‌ها رسانه‌ها ورود پیدا کرده و تضاد منافع را در این تحقیقات کشف کردند. مکانیزم ارزیابی وزارت بهداشت باید به گونه‌ای باشد که به صورت تصادفی از محصولات نمونه برداری شود و متعاقبا آزمایش‌های ارزیابی مخاطرات سلامتی و ایمنی محصولات تراریخته با نمونه غیرتراریخته همان رقم محصول مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد، تاکنون چنین تحقیق جامعی در کشور انجام نشده است.
حداقل‌های حقوق شهروندی را رعایت کنیم!
عمرانی ادامه داد: بسیاری از تحقیقات بین‌المللی برخی بیماری‌های گوارشی و تخریب غدد و فلور میکروبی بدن را مرتبط با مصرف محصولات تراریخته نتیجه‌گیری کرده‌اند. در کشور ما سرطان دستگاه گوارشی رتبه نخست را در بین سرطان‌ها دارد، اما هنوز ارتباط آن با مصرف محصولات تراریخته مبهم است و از سوی دیگر تحقیقی نیز انجام نشده که این فرضیه را رد کند، بر همین اساس باید تا پیش از انجام یک تحقیق همه جانبه به دیده شک به این محصولات تراریخته نگاه کذد. حداقل حقوق شهروندی این است که به مردم با برچسب‌گذاری مشخص در رابطه با ماهیت محصولات تراریخته اطلاع رسانی شود.
تقلب‌های حوزه ارگانیک
عضو هیئت رئیس انجمن علمی ارگانیک ایران در ادامه در رابطه با سلامت محصولات ارگانیک و تقلب‌هایی که در این رابطه وجود دارد نیز اظهار کرد: علیرغم همجمه‌هایی که به محصولات ارگانیک وارد می‌شود، ارگانیک یک محصول فرایند محور است. بر خلاف نمونه برداری و ارزیابی یک محصول رایج که صرفا محصول نهایی نمونه‌برداری می‌شود تمامی فرآیند‌های تولید محصول ارگانیک شامل اکوسیستم، سلامت کارگر و موجودات زنده و اصول اخلاقی ارزیابی شده و عدم تراریختگی، عدم استفاده از سموم و کود‌های شیمیایی و افزاینده‌های مصنوعی در آن به صورت مداوم پایش می‌شود.
وی ادامه داد: ساز و کار کشاورزی ارگانیک در ایران شفاف بوده و سازمان ملی استاندارد به درخواست وزارت جهاد کشاورزی بیش از 10 سال قبل استاندارد 11000 را که در برگیرنده استاندارد ارگانیک کشور‌های اروپایی است را تدوین کرد؛ بنابراین نگرش نهاد حاکمیتی و نظارتی بر محصولات ارگانیک بسیار سختگیرانه بوده و متضمن اصالت و صحت این محصولات است.
فرآیند کشت ارگانیک
عمرانی بیان کرد: سازمان استاندارد نظارت، پایش و اعطای گواهی محصولات ارگانیک را به شش شرکت ذیصلاح بازرسی برون سپاری کرده است؛ کشاورزی که امروز تصمیم می‌گیرد باغ یا مزرعه خود را تبدیل به محصول ارگانیک کند، باید دو سال تحت نظارت و بازرسی یکی از این شرکت‌ها باشد، در پایان سال دوم اگر تمام دستورالعمل‌ها و الزامات کشاورزی ارگانیک رعایت شده باشد، گذار به کشاورزی ارگانیک صورت پذیرفته و در سال سوم می‌تواند ادعای تولید محصول ارگانیک را داشته باشد.
وی تصریح کرد: در حال حاضر حدود 85 محصول موجود در بازار پس از طی این فرآیندها، گواهی تولید محصول ارگانیک را دریافت کرده‌اند. با بازرسی‌هایی که طی سال توسط شرکت‌های ذیصلاح انجام می‌شود گواهی ارگانیک قابل تمدید خواهد بود.
عضو هئیت رئیسه انجمن ارگانیک ایران در رابطه چگونگی آگاهی مردم از اصات یک کالای ارگانیک بیان کرد: اسامی شرکت‌های بازرسی تأیید صلاحیت شده و گواهی دهنده محصولات ارگانیک در وب سایت سازمان ملی استاندارد ایران وجود دارد. همچنین انجمن ارگانیک ایران، اسناد شرکت‌های تولید کننده ارگانیک را جمع آوری کرده و ضمن بررسی گواهی ارگانیک و اعتبار آن، اقلام ارگانیک را در پایگاه اینترنتی به آدرس www.iranorganic.org به روزرسانی و اعلام می‌کند. همچنین هر ساله کتاب سال ارگانیک با همکاری سازمان میادین شهرداری تهران و انجمن ارگانیک ایران منتشر می‌شود که دربرگیرنده جزئیات تولیدات ارگانیک در کشور است.
وی یادآور شد: یک تولید کننده ممکن است زعفران، ادویه جات و محصولات مختلفی را تولید کند، اما تنها فرآیند تولید زعفران آن ارگانیک باشد؛ لذا این تولیدکننده مجاز نیست برند ارگانیک را برای همه محصولات استفاده کند. این موارد در وبسایت انجمن ارگانیک ایران شفاف سازی شده است.
عمرانی با اشاره به افزایش تقاضا در بازار مصرف محصولات ارگانیک بیان کرد: افزایش تمایل به مصرف محصولات ارگانیک در واقع رویکرد ملی برای پیشگیری از بیماری‌ها است. مردم به این نتیجه رسیده اند که از طریق مصرف محصولات ارگانیک می‌توانند به سلامت پایدار برسند. بدیهی است در پی این افزایش تقاضا و کمبود عرضه محصولات گواهی شده ارگانیک، سوءاستفاده و تقلب‌های زیادی صورت گیرد.
سازمان حمایت از مصرف‌کننده
وی ادامه داد: هر جا که منفعتی باشد و ارزشی از سوی مصرف کننده درک شود، تقلب‌هایی هم صورت می‌گیرد، ولی نهادی که باید با این تقلب‌ها برخورد کند سازمان حمایت از مصرف کننده است. همچنین باید کشاورز تولیدکننده ارگانیک مورد حمایت قرار گیرد. علیرغم تأکید در بند 8 اصل 110 قانون اساسی، ابلاغیه مقام معظم رهبری در سال 94 بر «تولید محصولات ارگانیک»، این موضوع هیچ‌گاه در بودجه سراسری انعکاسی نداشته، به همین دلیل تنها عرضه و تقاضا و قوانین بازار آزاد ارگانیک را در ایران به جلو می‌برد.
عضو هیئت رئیسه انجمن علمی ارگانیک افزود: برای نظارت و کنترل محصولات ارگانیک هم بودجه خاصی وجود ندارد، خلائی که وجود دارد این است که حرکت وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت هم به گونه‌ای که مسئولیت حکومتی آن‌ها برای تولید محصولات ارگانیک ایجاب می‌کند، مطلوب نیست. مجموع این عوامل در کنار همدیگر باعث شده است که در ایران بر خلاف سایر کشورها، تولید محصولات ارگانیک از آن حالت سیستماتیک و قانونمند خود خارج شده و عرضه کم و تقاضای بالای موجود در بازار، بستر را برای تقلب فراهم کند.
وی تأکید کرد: این دو وزارت‌خانه نخست باید تکلیف محصولات ارگانیک را روشن کرده و مطابق با مسئولیت قانونی خود آن‌ها را به رسمیت بشناسند و مسیر استاندارد 11000 که مسیر قانونی و بی طرف است را رعایت کنند.
تکلیف چیست؛ عینک خوشبینی یا بدبینی؟
عمرانی با بیان اینکه دولت برای تراریخته‌ها عینک خوشبینی و برای محصولات ارگانیک عینک بدبینی می‌زند عنوان کرد: به جای اینکه دولت مانند کشور‌های دیگر قوانین احتیاط امیز، بازدارنده و سخت را برای مقابله با تخلفات در حوزه تراریخته‌ها داشته باشد برعکس مصوبات شورای ملی ایمنی زیستی در کشور ما به سمتی می‌رود که محصولات تراریخته به سهولت به بازار ورود کرده و از درج لوگوی تراریخته معاف شود، در مورد محصولات ارگانیک اوضاع وارونه است به جای اینکه دولت مطابق بند 8 اصل 110 قانون اساسی و تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر تولید محصولات سالم و ارگانیک حرکت کند، این کار را انجام نمی‌دهد و برخی مدیران محصولات ارگانیک را سرطان‌زا معرفی می‌کنند و با بودجه‌های کلان کمر به تخریب کشاورزی ارگانیک بسته‌اند.
آن بلایی که از نگهدارندهها بر سر ما می‌آید
این کارشناس بیولوژی همچنین در مورد ایمنی سایر محصولات غذایی نیز تصریح کرد: در فرایند تولید صنعتی غذا مخاطراتی وجود دارد، مثلا یک مربای تولید خانگی، پس از مدتی کپک می‌زند، فساد آن ظاهر می‌شود و دیگر کسی آن را مصرف نمی‌کند. اما مربایی که در فرآیند صنعتی تولید شده، کپک نمی‌زند یا دیرتر فاسد می‌شود چرا که در فرایند تولید از نگهدارنده‌ای استفاده شده که قارچ‌ها و یا باکتری‌های موجود در آن را از بین می‌برد، این نگهدارندهها با ورود به بدن، عمدتا باکتری‌های مفید دستگاه گوارش ما را از بین می‌برند.
وزارت بهداشت باید مسئولین فنی کارخانه‌ها را آموزش دهند
وی تأکید کرد: اگر دستور العمل‌ها و نظارت‌های وزارت بهداشت درست انجام شود هرگونه تخلف و ناایمنی در حوزه غذا از بین می‌رود، وزارت بهداشت باید مسئولین فنی کارخانه‌ها را آموزش دهند. مسئولین فنی رابط بین کارخانه‌های تولید غذا و وزارت بهداشت هستند. اما مشکلی که وجود دارد این است که مسئولان فنی حقوق خود را از کارفرما یا تولید کننده دریافت می‌کنند؛ لذا ممکن است تضاد منافع به وجود آید و تولید کننده تخلفاتی داشته باشد، ولی گزارش نشود. اگر بتوان این ضابطین وزارت بهداشت را توجیه کرد در صورت انجام هرگونه تخلف، مجازات و تنبیهات قانونی تعریف شود، شاید بتوان وضعیت را بهبود داد.
عمرانی تصریح کرد: در قانون محصولات خوراکی و آشامیدنی اشکالی وجود ندارد، اما نحوه اجرای آن دچار اشکال بوده و ضمانت اجرایی لازم را ندارد، مسئولان فنی باید به دلیل وجدان کاری و دغدغه‌مندی در مورد سلامت مردم، از بروز تخلف‌های احتمالی در کارخانه‌های صنایع غذایی پیشگیری کنند.
وی یادآور شد: خوشبختانه در 4 سال اخیر مسئولان کنترل کیفی کارخانه‌های تولید مواد غذایی در حال ساماندهی هستند و اگر این کار درست انجام شود قدم مهمی در راستای ایمنی و سلامت مواد غذایی برداشته می‌شود.
عمرانی همچنین در رابطه با نحوه برچسب گذاری محصولات غذایی از سوی سازمان غذا و دارو نیز اظهار کرد: محصولاتی که سیب سلامت می‌گیرند، چراغ راهنمای تغذیه هم بر روی محصول درج می‌کنند. اگر محصولی مخاطراتی داشته باشد با قسمت قرمز مشخص می‌شود، اگر سبز باشد نشان می‌دهد که هیچ مخاطره‌ای ندارد یا به سمت سلامت کامل میل می‌کند. به نظر من در کنار برچسب سیب سلامت و چراغ راهنمای تغذیه‌ای باید برچسب آنالیز خطر نیز بر روی محصولات درج شده و اطلاع رسانی مخاطرات محصول اعلام شود این موضوع در برنامه ششم توسعه مورد تأکید قرار گرفته، اما در مورد محصولات تراریخته انجام نمی‌شود.
