محصولات دستکاری شده ژنتیکی یا همان تراریخته، محصولاتی هستند که از انتقال یک یا چند ژن بین دو نوع موجود زنده مختلف به وجود می‌آید و تولید این دسته از محصولات تا به امروز بحث‌ها و چالش‌های زیادی را در کشورهای مختلف جهان در حوزه بیوتکنولوژی در دو طیف مخالفان و موافقان این محصولات ایجاد کرده است.
به گزارش به نقل از صبح نو ،طرفداران این محصولات بدون درنظر گرفتن نتایج برخی از آزمایشات که عوارض مختلفی برای برخی از محصولات دستکاری شده ژنتیکی نشان می‌دهد، منتقدان را به فرار از تکنولوژی متهم می‌کنند و منتقدان نیز بر عوارض و مخاطرات محصولات تراریخته بر سلامت انسان و محیط‌زیست تأکید دارند و خواستار آگاهی عمومی‌درباره این نوع محصولات هستند.
سرطان، تومورهای خطرناک، ناباروری، میکروسفالی، پیری زودرس و تغییرات فیزیکی بخشی از خطرات احتمالی محصولات تراریخته بر انسان است که از سوی منتقدان و با استناد به نتایج برخی آزمایشات برشمرده می‌شود؛ محصولاتی که این روزها دولت‌های بیش از 38 کشور دنیا آن را ممنوع کرده‌اند.
نمی‌توان حکم قطعی داد
آقای محمدنعیم امینی‌فرد، عضو هیأت‌رییسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی درباره اینکه آیا مصرف محصولات تراریخته می‌تواند آسیبی وارد کند یا نه، به روزنامه «صبح‌نو» می‌گوید: «نمی‌توانیم حکم کلی‌ای درباره این موضوع بدهیم به هر حال سال‌هاست که این محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی از زمینه‌ها مانند تأمین مواد غذایی مورد نیاز، به‌ویژه با توجه به افزایش جمعیت تنها امکان موجود استفاده از محصولات تراریخته است.» او ادامه می‌دهد: «این امکان در تولید محصولات غیرخوراک انسانی امری پذیرفته شده است و در همه جای دنیا هم مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در مورد پاره‌ای از موضوعات شاید مخالفان هم دلایلی برای مخالفت داشته باشند ولی در مجموع دلایل علمی‌که کاملاً مضر بودن این محصولات را اثبات کند، وجود ندارد.»عضو هیأت‌رییسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی اضافه می‌کند: «در عین‌حال برای خروج محصولات تراریخته از فرایند مصرف نیازمند تحقیقات و دلایل معتبری است، مطالعات همه‌جانبه و دقیق و بالینی‌ای انجام نشده و باید با اطمینان با این موضوع برخورد کرد.»
عوارض بین نسلی
امینی‌فرد در پاسخ با اظهار بی‌اطلاعی از آمار واردات محصولات تراریخته به کشور می‌گوید: «این محصولات در بخش غیرانسانی شامل نهاده‌های دامی‌یا حتی پنبه و سایر منسوجاتی است که مورد مصرف قرار می‌گیرد و بعید است که مشکلی هم داشته باشد. به هر حال این موضوع محل مناقشه است و نمی‌توان درباره مصرف کردن یا نکردن آن نظر قطعی داد.» او ادامه می‌دهد: «برخی از عوارض مصرف این محصولات بین نسلی است و مدت‌ها زمان می‌برد تا ظاهر شود و نیاز به مطالعات گسترده و زمان بیشتر برای دسترسی به اطلاعات دقیق در این باره هستیم.»
برچسب‌هایی که باید زده شوند
عضو هیأت‌رییسه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی درباره نصب برچسب‌های شناسایی محصولات تراریخته و نظارت بر
این موضوع، پاسخ می‌دهد: «بودن این برچسب حق مردم است، در محصولات سلامت محور اصل این است که این کالاها باید دارای شناسه باشند و مردم باید بدانند که چه چیزی مصرف می‌کنند، ضرورت این کار وجود دارد اما اینکه چقدر این موضوع اجرا می‌شود.» او تأکید می‌کند: «این موضوعی بین وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است، متأسفانه نظارت کاملی وجود ندارد و همیشه شکافی وجود دارد که باعث شده این اتفاق رخ ندهد. در برنامه پنجم و ششم برای وزارت جهاد و بهداشت تکلیف شده تا باقی مانده سموم و فلزات سنگین باید پایش شود اما تا امروز این کار صورت نگرفته است.» او می‌گوید: «البته بخشی از این قصور هم به مجلس برمی‌گردد که باید ابزار نظارتی خود را تقویت کند. در حال حاضر اطلاع دقیقی از وضعیت این موضوع اطلاعی ندارم و باید نهادهای مسوول در این باره پاسخگو باشند.»
در کمیسیون مطرح می‌کنم
امینی‌فرد در پاسخ به این سؤال که آیا لیستی درباره محصولات تراریخته‌ای که وارد کشور می‌شود وجود دارد، این‌طور پاسخ می‌دهد: «بله حتماً لیستی وجود دارد اما نمی‌توانم الان اظهار کنم که نظارتی بر میزان، نوع و رعایت واردات محصولات تراریخته صورت می‌گیرد یا نه چون این موضوع را پیگیری نکرده‌ام ضمن اینکه در کمیسیون بهداشت هم این موضوع مطرح نشده است.» او اظهار می‌کند: «کاری که می‌توان انجام داد این است که موضوع محصولات تراریخته را در کمیسیون مطرح کرد تا با حضور مسوولان وزارت جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان این موضوع را پیگیری و از آخرین وضعیت واردات و مصرف این محصولات مطلع شویم و این کار را حتماً انجام خواهیم داد.» محصولات تراریخته یا دستکاری شده ژنتیکی سال‌هاست که مورد بحث کارشناسان عرصه‌های بهداشتی و درمانی، تغذیه، کشاورزی و گاهاً دولت‌هاست اما موضوع قابل توجه این است که افزایش جمعیت جهان و کاهش دسترسی به منابع غذایی پایدار باعث شده تا محصولات تراریخته به سرعت رشد کنند.
افزایش جمعیت دلیل افزایش تراریخته
دکتر سهیل اسکندری، عضو هیأت علمی و دانشیار انیستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در این باره می‌گوید: «موضوع محصولات تراریخته جدید نیست و اتفاقات زیادی در این باره رخ داده است اما باید گفت با توجه به افزایش جمعیت در جهان و نیاز به تأمین منابع غذایی لازم است تا مواد غذایی را هم به میزان تولید کنیم.» او ادامه می‌دهد: «استفاده از روش‌های اصلاح ژن مدت‌هاست که انجام می‌شود و کشورها سعی کردند تا گیاهان و حیواناتی را که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد را با اصلاح ژنتیکی بیشتر تولید کنند. سال‌ها با استفاده از تکنیک‌های آزمایشگاهی یا کشت‌هایی که صورت گرفته، مشخص شد که محصولات تراریخته‌ای را نیز می‌توانند مطرح کنند.»
او اضافه می‌کند: «این بحث باعث تولید محصولاتی شده که ثمره بیشتری داشت و در برابر آفات و شرایط محیطی مقاومت بیشتری داشتند که این‌ها مزیت‌هایی برای تولید بیشتر محصول به شمار می‌رفت، البته درباره محصولات دستکاری شده ژنتیکی و تراریخته‌ها صحبت‌های ضد و نقیض زیادی مطرح است که باید مطالعات روی آن ادامه بیابد.»
تراریخته بیماری‌زا هست، نیست
اسکندری می‌گوید: «مطالعه‌ای در دهه 90 میلادی بود که نشان می‌داد مصرف محصولات تراریخته می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود اما فشارها باعث شد این مطلب از دسترس خارج شود، بقیه مطالعاتی که وجود دارد اما نشان می‌دهد این محصولات آسیب‌زا نیستند!» او با تأکید بر اینکه انسان تأثیرپذیر از تغذیه است، ادامه می‌دهد: «اینکه آیا ژنی که در محصولات تراریخته تغییر کرده می‌تواند در دراز مدت آثار مخربی در بدن داشته باشند نیاز به تحقیقات دارد و دیدگاه برخی از اساتید هم همین است که آیا مصرف این محصولات در آینده می‌تواند سرطان‌زا باشد یا نه؟»
پیروی کورکورانه ممنوع!
اسکندری با بیان اینکه ما ناگزیر به استفاده از تکنولوژی، سموم یا تراریخته هستیم، توضیح می‌دهد: «به همین منظور نیاز به تحقیقات و کنترل قبل از استفاده داریم. اینکه کورکورانه از یافته‌های باقی کشورها پیروی کنیم کار درستی نیست، در برخی از کشورها مصرف تراریخته را ممنوع کرده‌اند! چرا؟ ما باید وارد این موضوع بشویم.» او معتقد است: «زمانی که تراریخته به هر دلیلی وارد خاک شود در خاک می‌ماند و می‌تواند تکثیر شود، ما نمی‌خواهیم چنین اتفاقی بیفتد و باید این موضوع را تحت کنترل داشته باشیم. سطح زیر کشت تراریخته در جهان تا چهار یا پنج سال پیش خیلی زیاد بود اما تصمیم بر این شده، کمتر شود.» او توضیح می‌دهد: «بر اساس آمارهای جهانی 100 درصد سویا و 70 درصد تولیدات ذرت جهان به صورت تراریخته تولید می‌شود و کشور ما هم طبیعتاً همین محصولات را استفاده می‌کند.»
برچسب گذاری‌ها مشکل دارد
عضو هیات علمی و دانشیار انیستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه تنها کاری که می‌توانیم بکنیم این است که مصرف‌کننده باید از نوع محصولی که مصرف می‌کند اطلاع داشته باشد، می‌گوید: «طبق ماده یک مواد خوردنی هر ماده غذایی باید دارای اطلاعاتی باشد که مصرف‌کننده قبل از مصرف به آن دسترسی داشته باشد تا بتواند انتخاب درستی داشته باشد. متأسفانه برچسب‌گذاری محصولات غذایی در ایران نقص دارد.» وجود خطرات تغذیه‌ای، حملات بیولوژیکی یا حتی تهدید نسل‌ها همه و همه می‌تواند از خطرات محصولات تراریخته باشد اما در کنار این موضوع تأمین امنیت غذایی و ثبات‌بخشی به منابع غذایی همگی موضوعاتی است که دولت‌ها را مجاب به مصرف این مواد دستکاری شده می‌کند.
در صورت صلاحدید مرجع قضایی
نام دوبرند متخلف اعلام می‌شود
آقای کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو نیز در پاسخ اینکه پرونده استفاده دو برند پفک از نهاده‌های دامی به کجا رسید، به «صبح‌نو» می‌گوید: «پرونده به صورت کامل به قوه‌قضاییه سپرده شده و مراحل بررسی خود را طی می‌کند، خط تولید این مواد غیرمجاز و شبکه توزیع آن در این دو برند متخلف متوقف شده است و ما منتظر اعلام رأی دستگاه قضایی درباره این دو برند هستیم.»
او در پاسخ به این سؤال که با وجود متخلف شناخته شدن این دو برند آیا قرار نیست نام آن‌ها اعلام شود، ادامه می‌دهد: « با توجه به اینکه این شرکت‌ها خطوط تولید دیگری هم دارند که لزوماً مشکلی ندارند و قاعدتاً چون نخستین‌بار بود که چنین اتفاقی رخ داده بود، فعلاً اسمی اعلام نمی‌شود. اگر مرجع قضایی یا تعزیرات صلاح بدانند قبل یا بعد از اعلام حکم قطعی، نام این دو برند را اعلام خواهند کرد.» جهانپور تأکید می‌کند: «ضمن اینکه با بازرسی‌های فوق‌العاده‌ای که از سایر خطوط تولید غلات حجیم شده به عمل آمده چنین تخلفی در جایی دیگر دیده نشده البته اگر هم جایی استفاده از نهاده‌های دامی وجود داشته، متوقف شده است.»
سخنگوی سازمان غذا و دارو در پاسخ به این پرسش که آیا نهاده‌های دامی جزو محصولات تراریخته هستند یا نه، اظهار می‌کند: «در این پرونده بحث تراریخته بودن این نهاده‌ها مطرح نیست به جهت اینکه از ذرت، سویا و کلزای تراریخته برای روغن‌کشی و استهسال روغن استفاده می‌شود، حداقل شاید دو دهه است که در کشور این محصولات مصرف می‌شود. بحث اصلی این بود کالایی که با عنوان خوراک دام با ارز دولتی وارد کشور شده در جایی مصرف شده که برای مواد اولیه باید ذرت مصرف انسانی مصرف می‌شده، استفاده شده است.»
او اضافه می‌کند: «اظهارات غیرواقعی تولیدکننده و مسوول فنی این خطوط مبنی بر اینکه ذرت دامی در خطوط به کار نرفته و همچنین تخلفات ارزی اصل موضوع تخلفات این دو برند است، در آزمایش‌هایی که بر روی محصولات تولید شده با نهاده‌های دامی در آزمایشگاه‌های سازمان غذا و دارو صورت گرفت مشکلی به لحاظ ایمنی و سلامت ندیدیم ولی از منظر دیگر تخلفات با آن‌ها برخورد شد.»
