روز گذشته یک فروند هواپیمای باری بوئینگ 707 متعلق به ارتش جمهوری اسلامی ایران که از بیشکک قرقیزستان باز میگشت و حامل گوشت قرمز بود به علت بروز مشکل در سیستم ترمز با 16 سرنشین خود در فرودگاه فتح کرج دچار سانحه شد و 15 خدمه آن جان خود را از دست دادند. البته سخنگوی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه ای رادیویی اعلام کرد که بررسی جعبه سیاه این هواپیما آغاز شده و به زودی علت اصلی بروز سانحه رسما از سوی ارتش اعلام می شود.
در ادامه این مطلب قصد داریم نگاهی داشته باشیم به تاریخچه بوئینگ 707. با ما همراه باشید.
بوئینگ 707 را میتوان موفق ترین هواپیمای متعلق به نسل نخست جت ها دانست که تقریبا 61 سال پیش (یعنی در اکتبر سال 1958 میلادی) وارد خطوط هوایی شد و به عنوان اولین پرواز مسیر نیویورک به پاریس را طی کرد. نخستین بوئینگ 707 متعلق به خطوط هوایی پن امریکن بود که دو سال بعد پروازهایی را با کمک این هواپیماها به هنگ کنگ انجام داد.
کمی بعد از آن سال، هواپیمایی بریتیش ایرویز نیز به پیروی از پن امریکن چند فروند بوئینگ 707 را وارد ناوگان خود کرد. این دو هواپیمایی به تدریج پروازهای طولانی به سراسر دنیا همراه با چند توقف را به مسافران هنگ کنگی خود ارائه کردند. برای مثل پن امریکن مسیر پروازی غرب به نیویورک را از طریق شهروهایی نظیر بانکوک، دهلی، کراچی یا تهران، بیروت، استانبول، فرانکفورت و لندن به سفرهای خود اضافه کرد و بریتیش ایرویز نیز پروازهای شرق به لندن را از طریق شهرهای توکیو، هونولولو، سانفرانسیسکو و نیویورک داشت.
خدمات داخل کابین در یک فروند بوئینگ متعلق به هواپیمایی لوفت هانزا
امکاناتی که بوئینگ 707 نسبت به آن دوران برای مسافرانش فراهم می کرد در نوع خود بی نظیر بود که از آن جمله میتوان به نورپردازی داخلی که برحسب زمان روز تغییر میکرد، سرویس های بهداشتی، نمایش فیلم و اتاق های استراحت اشاره کرد.
بوئینگ 707 از چند گفتگو و طرح سیاه و سفید در سال 1949 میلادی متولد شد؛ یعنی زمانی که اد ولز، جورج اسکیرر و جان الکساندر از مهندسان بوئینگ با یکدیگر در مورد ساخت هواپیمایی با بال های زاویه دار به صحبت پرداختند. بوئینگ در آن زمان شرکت نوآوری بود و هواپیماهای نظامی ساخت آن رقیب نداشتند. اد ولز هم از مهندسان این شرکت بود که در سال 1943 میلادی به سمت مدیریت واحد مهندسی منصوب شده بود و از آن زمان کار روی طراحی بمب افکن B-17 Flying را آغاز کرد که در نهایت 12731 فروند از روی آن ساخته شد.
جنگنده بوئینگ B-17 Flying
جنگنده های بعدی بوئینگ به نام های B-29 Superfortress، B-47 Stratojet و B-52 Stratofortress همگی از شاهکارهای هوایی دوران خود محسوب می شدند. در زمینه هواپیماهای غیرنظامی اما باید بگوییم که بوئینگ حرف زیادی در مقابل رقبایی چون داگلاس (که با مدل های DC-3 و داکوتا شهرت داشت) و لاکهید مارتین که پیش از جنگ با مدل الکترا و پس از آن با Constellation نامش بر سر زبان ها افتاد، نداشت. به بیان دیگر بوئینگ با هواپیماهای موتور پیستونی خود از جمله 377 Stratocruiser که تنها 46 فروند از آن ساخته شد بازی را به رقبایش واگذار کرد و مبلغ زیادی را به شرکای تجاری اش مقروض شد.
پیش به سوی موفقیت
پرواز آزمایشی Dash-80، نمونه اولیه بوئینگ 707 که در سال 1954 انجام شد
بریتانیا اولین کشوری بود که هواپیمای جت (de Havilland Comet) تولید کرد. این هواپیما در سال 1952 میلادی کارش را در بریتیش ایریز آغاز کرد اما بروز چندین سانحه هوایی که از نقص در بدنه هواپیما نشات می گرفت باعث کنار گذاشته شدن آن گردید. البته روس ها و فرانسوی ها هم تلاش می کردند که طرح های جت خود را عملیاتی کنند با این حال اما رقابت واقعی برای سلطه بر بازار جهانی بین داگلاس و بوئینگ بود.
بوئینگ نمونه اولیه از 707 را که 367-80 یا Dash 80 نام داشت در سال 1954 به پرواز در آورد. Dash 80 نسخه ای از توربو جت Pratt & Whitney را در خود داشت که برای جت های جنگنده USAF F-100 Super-Sabre و B-52 Stratofortresses ساخته شده بود و سرعت بسیار بالایی داشت. گفتنی است که تا پیش از پرواز این جت هیچ هواپیمای مسافربری نتوانسته بود با سرعت 885 کیلومتر بر ساعت حرکت کند که Dash 80 توانست این موفقیت را ثبت کند. در آگست 1955 میلادی تکس جانستون، خلبان ارشد تست بوئینگ، چرخشی 360 درجه را با کمک این جت بر فراز دریاچه واشنگتن انجام داد که این نمایش بسیاری از افراد را که از روی زمین شاهد مانور جانستون بودند، حیرت زده کرد.
رقابت میان بوئینگ و داگلاس که بعدها جت مشابه به Dash 80 را با نام DC-8 ساخت همچنان ادامه پیدا کرد. در ادامه شرکت پن امریکن 20 فرورند از هواپیمای بوئینگ 707 و 25 فروند از هواپیما DC-8ا را وارد خطوط خود کرد. اما آنچه بوئینگ را از رقیبش عقب تر نگه می داشت جثه اندک کوچک تر و باریک تر بوئینگ 707 نسبت به DC-8 بود. وقتی ویلیام آلن ٰرئیس بوئینگ اعلام کرد که این جت را 1.27 سانتی متر نسبت به رقیبش عریض تر می کند توانست سفارش 50 فرورند دیگر از آن را از بریتیش ایرویز بگیرد و از آن لحظه به بعد موفقیت فروش جت بوئینگ تضمین شد.
بین سال های 1958 و 1978 میلادی بوئینگ 1010 فرورند جت 707 تجاری برای شرکت ها ساخت و تا سال 1991 میلادی نیز 800 فروند دیگر را به این ناوگان اضافه کرد. در سال های 1958 تا 1972 میلادی شرکت داگلاس نیز 556 فرورند از هواپیمای DC-8 خود را تولید کرد. آلن که به موفقیت پروژه بوئینگ اطمینان داشت 135 میلیون دلار را روی برنامه 707 سرمایه گذاری (برخی می گویند شرط بندی) کرد که این رقم بیشتر از ارزش خالص بوئینگ بود. با وجود اینکه در آن زمان تولید هواپیمای بوئینگ 707 چندان برای سازنده اش سودزا نبود، نسخه های مختلفی از این هواپیما ساخته شد و بوئینگ نیز تمام تلاشش را به خرج داد تا رضایت مشتریان را جلب نماید. سلطه بوئینگ 707 بر پروازهای بین قاره ای در دهه 1960 میلادی آینده ای سرشار از سود را برای شرکت های هواپیمایی رقم زد و کار به جایی رسید که سه چهارم هواپیماهای غیرنظامی سراسر دنیا را هواپیماهای بوئینگ تشکیل می دادند.
در انتها شاید بد نباشد اشاره کنیم که بوئینگ 707 برای دورانی طراحی شده بود که جمعیت مسافران سفرهای هوایی تا این اندازه زیاد نبود. اما رفته رفته و با زیاد شدن جمعیت، بدنه این هواپیما هم کشیده تر شد و آخرین مدل های این هواپیما حالا 189 نفر ظرفیت دارند. اولین خطوط هوایی دنیا از جمله پن امریکن که بوئینگ 707 را به ناوگان خود اضافه کردند حالا دیگر بازنشسته شده اند و فعالیتی ندارند. با این حال اما هواپیمایی ساها متعلق به ارتش کشورمان ظاهرا همچنان از بازماندگان این نسل از جت های بوئینگ استفاده میکند و همانطور که در ابتدای این مطلب اشاره کردیم روز گذشته یک فروند از این هواپیماهای فرسوده دچار سانحه شد.
بوئینگ 707 که در دوران اوج خود به شدت محبوب بود و نمادی از عصر جدید پرواز با تکنولوژی و طراحی مدرن محسوب می شود نتنها در فیلم ها و موزیک ویدیوها که در افتتاحیه های محصولات مرتبط با صنعت مد نیز خودنمایی می کرد. فیلم هایی نظیر بوئینگ بوئینگ محصول سال 1965 میلادی با هنرنمایی جری لوئیس و تونی کورتیس را میتوان یکی از بهترین آثار سینمایی با هنرنمایی بوئینگ 707 دانست.
تصاویری از سانحه هوایی بوئینگ 707 در صفادشت کرج
