مصطفی داننده؛ بهار 96 حال و هوای انتخاباتی به خود گرفته است، گرچه نمادهای انتخاباتی بر در و دیوار شهر هنوز دیده نمی شود اما زمزمه ها انتخاباتی نه فقط در بین سیاسیون که در کوچه و بازار هم شنیده می شود، همین هم هست که سبب شده این روزها منابر مذهبی هم وارد فاز انتخاباتی شود. نه فقط شهرهای مذهبی چون قم و مشهد که این روزها منبرهای کلان شهر پایتخت هم ورود جدی به انتخابات ریاست جمهوری کرده اند.
ورود روحانیون به ویژه منبری‌ها که رابطه بسیاری با مردم دارند به مناقشات سیاسی باعث شده است مردم به این قشر نگاه سیاسی داشته باشد. زمانی روحانیون به ویژه منبری‌ها فارغ از جناح‌های سیاسی شناخته می‌شدند اما این روزها اکثر منبرهای تهران و شهرهای کشور سیاسی شده است.
نفوذ کلام این قشر در بین مردم به ویژه مذهبی‌ها باعث شده است تا این روحانیون تلاش کنند سخنرانی‌های خود را فقط معطوف به مسائل مذهبی نکنند و گاها مسیرهای تصمیمات سیاسی را برای مردم مشخص کنند.
در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم نیز بازهم ما شاهدیم بسیاری از روحانیون و منبری‌ها وارد فضای سیاسی کشور شده‌اند و سعی می‌کنند از نامزدهایی خاص در برابر روحانی دفاع کنند. آنچنان که طی روزهای اخیر حجت‌الاسلام قاسمیان عضو هیئت‌امنای آستان قدس رضوی در بنیاد برکت در مراسم دعوت از قالیباف در تهران ضمن حملات تند به روحانی عنون کرده است، «بنده آقای قالیباف را صرفا دعوت نمی‌کنم، بلکه با ریسمان در خانه ایشان می‌روم و به زور هم که شده، ضمن احترام به بزرگان دیگر، ایشان را به سمت وزارت کشور برای ثبت‌نام در ریاست‌جمهوری هدایت می‌کنم.»
آغاز سیاسی شدن منبرها
بعد از تقسیم شدن فضای سیاسی ایران به راست و چپ در دهه 60، منبرهای مذهبی هم رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت. دلیل تقسیم فضای سیاسی ایران به راست و چپ هم اختلاف روحانیون در جامعه روحانیت مبارز بود. اختلاف این روحانیون زمینه تولد مجمع روحانیون مبارز را فراهم کرد.
اکثر این روحانیون راست و چپ از منبری‌های معروف ایران هم بودند. بسیاری از این افراد در سخنرانی‌ها و نشست‌های خود از جریان‌های خود دفاع می‌کردند.
انتخابات ریاست جمهوری سال 84 اما نقش بسیاری در پررنگ تر شدن این ویژگی در میان روحانیون داشت. کمک‌های محمود احمدی نژاد به هیات‌های مذهبی باعث نزدیکی هیات‌ها و مساجد به شهردار وقت تهران شده بود. حضور احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری باعث شد تا منبری‌های شاخص تهران تمام تلاش خود را در حمایت از احمدی نژاد انجام دهند.
یکی از معروف‌ترین این منبری‌ها علی ثمری بود. پیش نماز مسجد انصار الحسین در شهرک محلاتی که جدی ترین حمایت ها را از محمود احمدی نژاد کرد. کسی که رسما تبدیل به روحانی خانوادگی احمدی نژاد شده بود. او در مراسم تدفین پدر احمدی‌نژاد، تلقین را به جا آورد.ثمری خطبه عقد پسر احمدی‌نژاد و دختر مشایی را خواند و نهایتا هم به دعوت و اصرار احمدی‌نژاد به نهاد ریاست جمهوری رفت و پیش‌نماز این نهاد شد.
دیگر روحانی که در سال 84 وارد فاز حمایتی از احمدی نژاد شد. شیخ جعفری شجونی بود. منبری قدیمی تهران در تمام سخنرانی‌های خود از احمدی نژاد دفاع کرد و به هاشمی تاخت.
یکی از مهم‌ترین حامیان محمود احمدی نژاد در آن سال‌ها علیرضا پناهیان منبری معروف تهران بود. او در تعریف احمدی نژاد و دولتش گفته بود:« یقین بدانید اگر شخصی همچون احمدی‌نژاد در زمان امام راحل بود، هرگز جام زهر به ایشان نوشانده نمی‌شد. برخی می‌گویند آقای احمدی‌نژاد دیکتاتوری مآبانه برخورد می‌کند، اگر این حرف درست باشد، تازه می‌فهمیم احمدی‌نژاد با چه کسانی مواجه است که باید در برابر آنان که خود دیکتار بوده‌اند همان روش را پیش گرفت.»
می‌شود در ادامه به برخی دیگر از حمایت‌ها از احمدی نژاد توسط برخی روحانیون و منبری‌ها اشاره کرد. حجت‌الاسلام مرتضی آقاتهرانی دبیرکل جبهه پایداری در مورد دولت احمدی نژاد بر این باور بود که: «این دولت، از زمان مشروطیت تاکنون محبوب‌ترین و بهترین دولت بوده است.» یا حجت‌الاسلام رهدار، مدیر سابق مرکز تاریخ معاصر موسسه امام‌خمینی (ره) اعتقاد دارد که : «در این دوره از انتخابات، مانند ائتلاف 6 نفره‌ای که در جنگ جمل علیه امام علی (علیه‌السلام) برپا شد، ائتلافی مقابل احمدی‌نژاد شکل گرفت. آنها چون دیدند یک بچه مسلمان پیرو خط ولایت آمده، همه مقابل او ائتلاف کردند؛ اما در نهایت شکست خوردند.»
حجت‌الاسلام قاسم روانبخش، هم نامۀ احمدی نژاد به بوش را به نامۀ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تشبیه کرده و گفته بود «پاسخ ندادن به نامه یا حتی بی‌ادبی آنها به آن، از شخصیت نویسنده نمی‌کاهد؛ بلکه اعتبار مخاطبِ نامه را کاهش می‌دهد؛ چنان که پاره شدن نامۀ پیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) توسط خسرو پرویز، چیزی از اعتبار پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نکاست و خسرو پرویز را برای همیشۀ تاریخ، سرافکنده ساخت.»
البته این حمایت‌ها مختص احمدی نژادو اصول‌گرایان نبود. برخی از منبری‌ها از هاشمی و دیگران نیز حمایت می‌کردند. شاید یکی از معروف‌ترین آنها سید مهدی طباطبایی است. او بارها در سخنرانی‌ها و گفت‌وگوهای خود از هاشمی رفسنجانی حمایت کرده بود.
به طور مثال او در مورد هاشمی و حضور در فهرست‌های انتخاباتی گفته بود:« «در واقع این لیست ها هستند که از اشخاصی همچون آقای هاشمی رفسنجانی اعتبار کسب می کنند، نه ایشان از لیست ها. هر لیستی که نام آقای هاشمی رفسنجانی در آن باشد و اشخاص بزرگی همچون ایشان قطعا مورد اقبال مردم نیز قرار می گیرند.»
روی دیگر سیاست منبری
این حمایت‌ها اما تنها یک روی سکه است. داستان منبری‌ها و سیاسیون روی دیگر سکه نیز دارد. این روحانیون اگر سیاسیون برخلاف منویات آنها عمل کنند با سرعت و به شدت علیه آنها موضع می‌گیرند.
سال‌های اخیر شاهد این نوع موضع گیری‌ها بوده‌ایم. کمی این موضع گیری‌ها را با هم مرور می‌کنیم. علی ثمری که در مورد روابطش با احمدی نژاد نوشته بودیم در سال 92 در انتقاد از رفتار احمدی نژاد می‌گوید:« رئیس جمهور باید مقام معظم رهبری را با عنوان فصل‌الخطاب بداند نه اینکه با 11 روز خانه‌نشینی، بی‌تدبیری خود را نشان دهد.»
جعفر شجونی دیگر روحانی حامی احمدی نژاد در آن سال‌ها گفته بود که باید او را خواباند و شلاق زد. علیرضا پناهیان دیگر حامی سرسخت احمدی نژاد در دهه 80 علت پیروزی روحانی در انتخابات سال 92 را عملکرد ضعیف احمدی نژاد دانسته است.
جدا از این روحانیون پایتخت نشین، برخی از ائمه جمعه که اتفاقا مسئولیت‌های مهمی را هم عهده‌دار هستند در تریبون نماز جمعه از فرد و جریان‌های خاص حمایت کردند. حمایت‌هایی که صدای بسیاری از جریان‌های سیاسی را درآورد.
صدیقی امام جمعه تهران در مورد دولت روحانی می‌گوید:« ما متاسفانه قدر نعمت را نداستیم و از نعمت الهی صیانت نکردیم و در خیلی از اتفاقات با محور دین به حبل الله چنگ نزدیم و کار دست غربگرایان افتاد و اکنون نیز باید تضرع کرد.»
در مشهد علم الهدی امام جمعه این شهر می‌گوید:« مکرر دولتمردان، رئیس جمهور و وزیر امور خارجه گفتند تحریم‌ها برداشته می‌شود و ما جشن رفع تحریم‌ها را می‌گیریم و بعد از اینکه تحریم‌ها برداشته و برجام به نتیجه نرسید گفتند ما برای رفع تحریم‌ها برجام را امضا نکردیم، پس سر مردم را کلاه گذاشتید اگر برجام برای رفع تحریم‌ها نبود؟»
باید دید با توجه به فضای سیاسی آینده ایران این رفتار منبری‌ها تا کی ادامه پیدا خواهد کرد. روزی در حمایت و دگر روز علیه یک فرد. آنهم از سوی افرادی که مورد اعتماد مردم هستند. شاید بهتر باشد روحانیون به ویژه کسانی که با مردم به صورت مستقیم برخورد دارند به جای اینکه به صورت مستقیم وارد مصادیق انتخاباتی شوند، راه و روش انتخاب درست را به مردم بگویند.
بررسی رفتار مقام معظم رهبری و مراجع تقلید در آستانه انتخابات‌های مختلف می‌تواند درس بزرگی برای تمام روحانیون باشند. روحانیون باید مسیر درست انتخاب را برای مردم مشخص کنند و اجازه بدهند مردم در این مسیر به هر کسی دوست دارند رای بدهند.
2929
