کوستا گاوراس، خالق بزرگ فیلم‌های سیاسی پرهیجان

برترین ها: کوستا گاوراس، کارگردان پرسابقه یونانی‌تبار ‌فرانسوی از سینماگران برجسته جهان محسوب می‌شود. کوستا گاوراس از دو ویژگی بزرگ برخوردار است؛ یکی آنکه در طول فعالیت‌های سینمایی خود در اکثر موارد به موضوعات داغ سیاسی پرداخته و دیگر آنکه در پردازش آثار خود همواره مخاطبان را در نظر داشته است. او استاد بزرگ خلق فیلم‌های جدی، پرهیجان و در عین حال سرگرم‌کننده‌ی سیاسی است.
 
موفقیت جهانی با Z

 

گاوراس با سومین فیلم خود "زد" (Z) که محصول سال 1968 بود، به شهرتی جهانی رسید. او در فیلم "زد" داستان حکومتی را روایت می‌کند که با ابزار سرکوب می‌کوشد سیاستمداران و هواداران جناح اپوزیسیون، دستگاه قضایی و مطبوعات را خاموش کند. اگر چه در این فیلم نام این کشور گفته نمی‌شود، اما به روشنی مشخص است که گاوراس در پی توصیف دیکتاتوری نظامی در زادگاهش یونان بوده است. نمایی از فیلم "زد".
 
کسب اسکار

 

یکی از عناصری که در جذابیت و موفقیت فیلم "زد" مؤثر بوده موسیقی متن آن است. خالق تم اصلی و موسیقی متن این فیلم میکیس تئودوراکیس (تصویر)، آهنگساز بنام یونانی است. فیلم "زد" در سال 1970 جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی ‌زبان را از آن خود کرد و در سال 1969 نیز از سوی آکادمی سینمایی فرانسه به عنوان بهترین فیلم سال برگزیده شد.
 
زاده‌ی یونان، بزرگ‌شده‌ی فرانسه

 

این سینماگر برجسته که نام اصلی او کنستانتین گاوراس است، در روز 13 فوریه1933 در یونان به دنیا آمد و در 21 سالگی به فرانسه مهاجرت کرد. او نام خود را سپس به کوستا گاوراس تغییر داد. گاوراس در سال 1965 نخستین فیلم سینمایی خود را ساخت؛ فیلمی جنایی به نام "حادثه‌ای در ترن". نمایی از فیلم با بازیگری ایو مونتان (راست) و سیمون سینیوره.

 

کوستا گاوراس پس از موفقیت جهانی‌ای که با فیلم "زد" به دست آورد، توانست محبوبیتی تازه به ژانر فیلم‌های سیاسی در جهان ببخشد. چندی نگذشت که نام گاوراس به عنوان سازنده‌ی فیلم‌هایی پرهیجان و گیرا با سوژه‌های سیاسی و تاریخی جا افتاد. فیلم "حکومت نظامی"، محصول سال 1972 که از ساخته‌های معروف گاوراس است، نگاهی به دیکتاتوری نظامی در اروگوئه و سرکوب مردم در این کشور دارد.

 

گاوراس فعالیت‌های سینمایی خود را تنها به فیلم‌های سیاسی محدود نکرده و گاهی نیز سراغ سوژه‌های به اصطلاح "سبک" رفته است. او در فیلم "روشنی یک زن"، محصول 1979 داستان برخورد اتفاقی یک مرد و یک زن با یکدیگر را روایت می‌کند که شریکان زندگی خود را از دست داده‌اند و با آغاز آشنایی‌ای ‌تازه می‌کوشند درد خود را تسکین دهند.

 

یکی دیگر از آثار معروف و موفق کوستا گاوراس "گمشده" (محصول 1982) است. گاوراس در این اثر پرهیجان داستان مفقود شدن یک شهروند آمریکایی در دوران حکومت نظامی شیلی را حکایت می‌کند. جک لمون (راست) که ایفاگر نقش پدر این فرد گمشده است، به امید یافتن پسرش راهی شیلی می‌شود. "گمشده" در سال 1983 جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم غیر انگلیسی‌زبان را کسب کرد.

 

فیلم "گمشده" اگر چه موفق بود، اما با انتقاد برخی منتقدان سینمایی روبرو شد. آنان معتقد بودند که کوستا گاوراس سوژه‌های سیاسی را برای ساختن آثار دراماتیک و در عین حال سرگرم‌کننده‌ی خود "استثمار می‌کند".

 

کوستا گاوراس پس از سفری که به هالیوود کرده بود، به فرانسه بازگشت و فیلم‌ بعدی خود را در این کشور ساخت. او در فیلم "هانا ک." (محصول1983) نگاه خود را بر روی خاورمیانه و نزاع میان رژیم صهیونیست و فلسطینیان متمرکز کرده است. جیل کلایبورگ (چپ) نقش یک وکیل آمریکایی - ‌یهودی را بازی می‌کند که درگیر تنش‌های سیاسی و اجتماعی می‌شود.

 

گاوراس پنج سال بعد یک سوژه داغ دیگر را به پرده‌ی سینما‌ها کشاند. او در فیلم "خیانت" (محصول 1988) به جنبش‌ها و گرایش‌های راستگرایانه و راست افراطی در آمریکا می‌پردازد. نژادپرستی، یهودستیزی، باورهای افراطگرایانه‌ی مسیحی و همچنین موضوع انکار فاجعه هولوکاست از مسائلی است که در فیلم "خیانت" به آن‌ها پرداخته شده است.

 

گاوراس مسئله هولوکاست و جنایات جنگی دوران ناسیونال سوسیالیسم را دستمایه فیلم بعدی خود، "جعبه‌ی موسیقی" (محصول 1989) قرار داد. این فیلم داستان تکاندهنده‌ی وکیلی با بازیگری جسیکا لانگ (راست) است که پدرش مهاجری مجاری و متهم به جنایات جنگی در دوران جنگ جهانی دوم است. گاوراس در "جعبه‌ی موسیقی" گذشته و حال و همچنین مسایل سیاسی روز و زندگی خصوصی را به هم پیوند داده است.

 

گاوراس در سال 2002 بار دیگر به سراغ سوژه‌ای از تاریخ آلمان رفت و با ساختن فیلم "آمین" نمایش‌نامه‌ای از رولف هوخ‌هوت را با زبان سینما روایت کرد. این فیلم که در آن از جمله بازیگران آلمانی چون اولریش توکور و اولریش موهه (تصویر) نقش‌آفرینی کرده‌اند به سکوت کلسیا و واتیکان در دوران ناسیونال سوسیالیسم و در برابر فاجعه هولوکاست می‌پردازد.

 

کوستا گاوراس در ده سال گذشته آن پرکاری سابق را نداشته، اما همچنان در تلاش عرضه فیلم‌های جذاب و جدی بوده است. او در فیلم "تبر" (محصول2005) به پیامدها و تأثیر فرایند جهانی شدن بر بازار کار پرداخت و نشان داد که هنوز هم تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی در جهان را به دقت دنبال می‌کند.

 

گاوراس در سال  2009 میلادی، یعنی دورانی که هنوز بحث آوارگان و مهاجران مانند امروز داغ نشده بود، سراغ این سوژه رفت و فیلم "بهشت است غرب" را ساخت. این فیلم داستان جوانی به نام الیاس (با بازیگری ریکاردو اسکامارچو) را روایت می‌کند که خود را با قایق پناهجویان به ساحل یونان می‌رساند و از آن پس دوران آوارگی و سردرگمی‌اش شروع می‌شود.

 

 

 فیلمی به نام "سرمایه" که او در آن به بازار سرمایه و زد و بندهای بانک‌ها می‌پردازد. مارک تورنوی (تصویر) در این فیلم نقش مردی را بازی می‌کند که ریاست هیئت مدیره یک بانک خصوصی در فرانسه را برعهده می‌گیرد. گاوراس در آخرین ساخته‌اش نیز به خود وفادار مانده و می‌کوشد که با نگاهی انتقادی و با به‌کارگیری عناصری همه‌فهم داستانی پرهیجان را روایت کند.

 

منبع: dw