به گزارش ایسنا، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، منیر خلقی مدیر امور بین‌الملل و حقوقی پژوهشگاه اظهار کرد: اگر بر این باور باشیم که مالکیت فکری تولید ثروت از علم یا هنر را مورد توجه دارد شاید به جرأت می‌توان گفت که ایران یکی از کم‌نظیرین‌ترین کشورهایی است که از دیرباز، از علم تولید ارزش کرده است.
او شاهد این مدعا را میراث فرهنگی معرفی کرد و افزود: موزه‌های باستان‌شناسی تا مردم‌شناسی و بازار و زندگی روزمره‌مان به خوبی این را نشان می‌دهد. اگر میراث فرهنگی را که امروز با رویکرد و تعبیر غربی که به دو بخش ملموس و ناملموس تقسیم شده، با تعمق نگاه کنیم متوجه می‌شویم که نقش تفکر به عنوان یکی از جنبه‌های دارای ارزش‌های مالی در این عرصه، با قالب نمودهای مادی و معنوی در میراث فرهنگی هویداست. در واقع میراث‌فرهنگی و تجلیات آن در قالب آثار مادی و ملموس (اعم از منقول یا غیر منقول) و معنوی یا ناملموس که شامل فرایندها، روش‌ها، سبک‌ها و آفرینش‌ها هستند، ارتباط نزدیک و دوری با آنچه مالکیت فکری تعبیر می‌شوند، دارند.
وی ارتباط نزدیک را از آن جهت بیان کرد که موارد مختلف را می‌توان اختراع بشری دانست که بدون تردید با تفکر و اندیشه بشری توأم است و امروزه چنین موضوعاتی در چارچوب حمایت‌های حقوق مالکیت فکری تحت عناوین مالکیت‌های صنعتی و مالکیت‌های هنری قرار می‌گیرند.
حمایت از میراث‌فرهنگی برای یک محدوده زمانی 50 ساله نیست
او همچنین حمایت از میراث‌فرهنگی را محدود به زمان و شخص ندانست و تاکید کرد: میراث فرهنگی حاصل اندیشه و تفکر گذشتگان و گذشته‌ی بشر است که امروز به امانت در دست ماست بنابراین حمایت از میراث فرهنگی را نمی‌توان برای یک محدوده زمانی نهایتاً 50 ساله یا فقط در زمره اموال و مالکیت آفریننده یا وراث آن قرار داد، چون گاهی خالق و آفریننده اثر ناشناخته و مجهول است یا اثر و مال در مرتبه‌ای است که به تملک اشخاص محدودی نمی‌تواند در آید.
خلقی در ادامه با طرح پرسش‌هایی بیان کرد: آیا می‌توان برای نمونه فهمید چه کسی آفریننده جام مارلیک یا نقش برجسته بیستون بوده یا طرح نقش و پلان بنای عظیم تخت جمشید را می‌توان به هنرمند یا آفریننده‌ی شناخته شده‌ای نسبت داد؟ یا برای باز آفرینی و احیای یک هنر دستی رو به زوال باید از وارثان هنرمندی که به شیوه استاد و شاگردی هنری کهن را آموخته‌اند، مجوز گرفت و حقوق معنوی و مادی آنان را محترم شمرد؟
وی با تاکید بر اینکه در این زمینه سوالات مختلفی ذهن پژوهشگران و فعالان حوزه میراث فرهنگی را به خود مشغول می‌کند، ادامه داد: امروزه با توسعه فناوری‌ها علاوه بر آنکه زمینه‌ای برای حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی مانند دیجیتالی کردن آثار موزه‌ای، نقشه‌های معماری و باستان‌شناسی و اسناد فراهم شده، ورود حوزه کسب و کار و نوآوری و خلاقیت با استفاده از فناوری‌های دیجیتالی نیز فضا و عرصه‌ای را ایجاد کرده تا مسئله مالکیت فکری و حقوق مترتب به آن بیش از پیش در حوزه میراث فرهنگی مورد توجه قرار گیرد، چون ورود به این حوزه علاوه بر موضوعات فرهنگی و طرح حقوق سنتی در میراث با توجه به آثار اقتصادی آن ضرورت شناخت و آگاهی از حقوق مالکانه در این عرصه را نیاز دارد.
ورود استارتاپ‌ها به مالکیت فکری
به گفته خلقی، تقویت و حمایت از ورود استارت‌تاپ‌ها در این عرصه به ابتکار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و تلاش معاونت فناوری و کاربردی سازی باعث شد تا در تداوم همکاری‌های بین پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با معاونت مالکیت فکری وزارت دادگستری و مرکز ملی آموزش مالکیت فکری نسبت به برگزاری اولین کارگاه و نشست تخصصی مالکیت فکری ویژه استارتاپ ها اقدام کنیم.
مدیر امور بین‌الملل و حقوقی پژوهشگاه گفت: در طرح بحث این موضوع که از برنامه‌ها و سیاست‌های کلان ملی است، دومین دور همکاری را در سال جاری با مرکز ملی آموزش مالکیت فکری تجربه می‌کنیم و امید آن داریم تا با همکاری و مساعدت صاحبنظران، پژوهشگران و جوانان فعال در این حوزه، این اولین کارگاه را که به مبانی و مقدمات حقوق مالکیت فکری می‌پردازد به کارگاه‌های تخصصی آتی پیوند بزنیم.
میراث فرهنگی و حوزه‌های مرتبط با آن تنها حفاظت از گذشته نیست
سید احمد محیط طباطبایی مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در این نشست با اشاره به مفهوم خلاقیت و کاربست آن بیان کرد: ایران در گذشته برخلاف اروپا به لحاظ دسترسی به منابع سرزمینی محدود بوده و ساکنان آن با همت توانسته اند آن را قابل زیست کرده و یکی از شاخص‌ترین تمدن‌ها را در آن به وجود آورند.
وی با مهم دانستن بازگشت به ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی افزود: میراث فرهنگی و حوزه‌های مرتبط با آن تنها حفاظت از گذشته نیست بلکه تکیه بر میراث فرهنگی حتی در حوزه قانونگذاری به عنوان بخش حافظه خلاقیت راه‌گشا و پاسخگوی مشکلات و نیازهایی است که جامعه امروز با آن مواجه است.
مالکیت فکری ابزار تولید ثروت از علم و دانش
محمود حکمت نیا، سرپرست معاونت مالکیت فکری وزارت دادگستری در ادامه با بیان مواردی در خصوص مبانی و مفاهیم مالکیت فکری هدف مالکیت فکری را اقتصادی خواند که در حوزه رقابت شکل می‌گیرد، اظهار کرد: ابزار تولید ثروت از علم و دانش که بخش خصوصی به دنبال آن است مالکیت فکری است.
وی با بیان این نکته که اموال فکری محدودیت اموال فیزیکی را ندارند، گفت: در این زمینه اعطای حقوق انحصاری به دارایی‌های فکری باید توجیه و مبتکر طرح باید بداند که در ازای افشاء ایده، چه چیزی نصیبش می‌شود.
او با اشاره به حقوق مالکیت فکری در حوزه میراث فرهنگی افزود: در دوره‌های قبل مالکیت را حق استفاده انحصاری تعریف می‌کردند که مانع دیگران در تصرف شود اما امروز مالکیت را ضمن حفظ آن تعریف از دو جهت توسعه داده‌اند.
مالکیت فکری برای جلوگیری از کپی‌برداری به قانون نیاز دارد
محمد حسین عرفان منش سرپرست مرکز ملی آموزش مالکیت فکری نیز با مرور کلی بر سیستم مالکیت فکری در ایران به بررسی وضعیت حاضر و بررسی آماری مالکیت فکری پرداخت و گفت: تا زمانی‌که مالکیت معنوی (قانون) نداشته باشد صاحبان اختراع تمایلی به افشا ندارند، چون اثرشان کپی قرار می‌شود. در صورت وجود این قوانین می‌توانیم زمینه خلاقیت‌های بعدی را به وجود آوریم.
وی به اهمیت بحث مالکیت فکری اشاره کرد و با نگاهی آماری به وضعیت جهان افزود: شرکت‌های بزرگ استراتژی علاوه بر مالکیت فکری به تجاری سازی برندها پرداخته اند.
عرفان منش در ادامه با طرح این پرسش که مالکیت فکری در کشورهای در حال توسعه چگونه است؟ افزود: هر کشوری با توجه به توسعه یافتگی و شرایط اقتصادی باید از مالکیت فکری حمایت کند، این در حالی است که مالکیت فکری به اختراع محدود نمی‌شود و علائم تجاری، آثار ادبی و طرح‌های صنعتی را نیز شامل می‌شود.
وی در ادامه به کارکردهای مالکیت فکری اشاره و آن را یک سرمایه دانست و بیان کرد: مالکیت فکری در کنار کالا و خدمات دارای ارزش است و همزمان ارزش آن افزایش یا کاهش پیدا می‌کند.
او در ادامه مالکیت فکری را یک دارایی دانست که متعلق به افراد جامعه است و همه مردم باید از این دانش و دارایی که در اختیار دارند مطلع باشند، چون زمانی‌که مردم جامعه به این بینش برسند که می‌توانند از مالکیت فکری استفاده کنند می‌توانند دارایی‌های مشروع خود را افزایش دهد.
سرپرست مرکز ملی آموزش مالکیت فکری همچنین با بیان این نکته که فلسفه مالکیت فکری یعنی اینکه بتوانیم بهره اقتصادی ببریم افزود: کنشگران مالکیت فکری در این اندیشه هستند که بحث مالکیت فکری را تجاری کنند.
شناسایی مصادیق میراث فرهنگی که جنبه مالکیت فکری دارد
محمد هادی میر شمسی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز اظهار کرد: نخست باید مصادیق میراث فرهنگی که جنبه مالکیت فکری دارد را شناسایی و به ثبت آنها بپردازیم.
وی با بیان اینکه حقوق مالکیت فکری به دوشاخه ادبی هنر و صنعتی تقسیم می‌شود، اظهار کرد: ثبت یکی از الزاماتی است که در همه‌ی نظام‌های حقوقی دنیا به عنوان یک شرط الزامی برای حقوق مالکیت صنعتی ذکر شده و غالباً ثبت برای مالکیت ادبی هنری موضوعیت ندارد.
هادی میرشمسی در تعریف ثبت گفت: شخصی که تقاضای حمایت دولت از آفرینش ذهنی‌اش را دارد، باید در فرمولاسیون دولت حرکت کرده و طبق قوانین و راه‌های موجود مال فکری‌اش را به ثبت برساند.
