شرایط سخت اقتصادی و معیشتی که در نتیجه تحریم‌ها و البته سوءمدیریت‌ها و اختلافات سیاسی بر کشورمان حاکم و یا بهتر است بگوییم تحمیل شده است باعث ایجاد احساس یأس و ناامیدی در بخشی از جامعه شده و نیز اینکه سبب شده تصویر روشنی برای آینده وجود نداشته باشد.
به گزارش به نقل از همشهری ،نتایج آینده‌پژوهی که در 3ماه آخر سال95 توسط یک شرکت خصوصی و زیرنظر مرکز تحقیقات استرات‍ژیک ریاست‌جمهوری انجام شده است نشان می‌دهد که مسائل اجتماعی از اولویت‌های اصلی است که در کشورمان وجود دارد. ناامیدی نسبت به آینده ناشی از مجموعه عواملی است که نه یک‌شبه که در یک فرایند طولانی‌مدت اثرات سوء خود را بر جامعه ایرانی باقی گذاشته است؛ این مسئله زنگ خطری جدی است که می‌تواند زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی زیادی در کشور باشد و در این بین ایجاد فضای شاد اجتماعی می‌تواند بسیار مهم باشد.
توجه بیشتر به مسئله نشاط اجتماعی و امیدوار کردن جامعه به آینده‌ای روشن ازجمله مسائلی است که کارشناسان روی آن تأکید دارند و در این بین استفاده از فرصت جشن‌های ملی مانند نوروز از اهمیت وی‍ژه‌ای برخوردار است و می‌تواند روزنه‌ای برای شادی اجتماعی در شرایط ناامیدی کنونی باشد. روز گذشته عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور در نشست شورای اجتماعی کشور با اشاره به ضرورت توجه به بحث نشاط اجتماعی گفت:
باید زمینه‌سازی‌‌های لازم برای نشاط اجتماعی در جامعه انجام شود. او همچنین از تشکیل کارگروه دائمی نشاط اجتماعی هم خبر داد. اما نکته مهم در این بین تاکید ضرورت توجه به نشاط اجتماعی در جامعه از سوی مسئولان عالی رتبه بدون اقدامات عملی جدی در این زمینه است.
موضوع ایجاد فرصت وفضاهایی برای نشاط اجتماعی در کشور نخستین بار از سوی حسن روحانی رئیس جمهور و بعد از درگیری های دی ماه سال گذشته مطرح شد. رئیس جمهور اسفند سال گذشته در همایش ملی سلامت اعلام کرد که باید در جامعه نشاط داشته باشیم و گفت که چگونه است که هرچه غم و اندوه باشد حلال است اما یک دقیقه خنده حرام است؟
در یک سال گذشته و بعد از مأموریت رئیس‌جمهور به مسئولان دولتی برای ایجاد فضای نشاط اجتماعی از وزیر سابق بهداشت تا وزیر کنونی کشور بارها براین موضوع تاکید کرده‌اند، اما نکته مهم این است که ایجاد فضای نشاط اجتماعی با مدیریت و اقدامات عملی ممکن می شود و نه تنها با حرف آن هم در شرایطی که جامعه ایران با مشکلات اجتماعی بسیار رو به رو شده است و چالش‌های اقتصادی هم زغال این آتش را شعله ورتر کرده است؛
در این بستر جامعه کارشناسان معتقدند که مدیریت نشاط اجتماعی و استفاده از فرصت ها و پتانسیل های اجتماعی در این زمینه می‌تواند از اهمیت بسیار زیادی برخورد دار باشد. دراین رابطه گفت‌وگوی همشهری با حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس و سیدحسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران را می‌خوانید.
فرهنگ شادمانه باید ترویج شود
سیدحسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با بیان اینکه در ماه‌های اخیر در شرایط خاصی قرار داریم که این شرایط بر روحیه مردم تأثیر منفی دارد، گفت: چیزی که در زمان حاضر به آن نیاز داریم بحث تاب‌آوری اجتماعی و تقویت و ترویج فرهنگ شادمانه است.
موسوی‌چلک در گفت‌وگو با همشهری گفت: باید از ظرفیت‌های ملی در چهارچوب هویت اسلامی - ایرانی استفاده کنیم که یکی از این ظرفیت‌ها آیین‌های مربوط به قبل، حین و بعد از نوروز است. باید فرهنگ شادمانه در جامعه ترویج شود که این مسئله مستلزم این است که این باور در سیاستگذاران نهادینه شود که مردم نیاز به شادی دارند.
بخشی از این عملکردها به این برمی‌گردد که مردم از نااطمینانی از آینده به اطمینان برسند. وی با اشاره به پژوهشی که در تهران روی 6 هزار نفر انجام شد، گفت: مهم‌ترین عوامل استرس‌زا و فشار‌آور از نظر مصاحبه‌شوندگان نگرانی نسبت به آینده، از دست دادن شغل، آینده فرزندان، بیماری، از دست دادن افراد خانواده و... بوده است.
بخش عمده‌ای از این نگرانی‌ها به‌طور مستقیم با حوزه اقتصادی در ارتباط است. اکنون ما در شرایطی هستیم که اقتصاد کشورمان همه اجزای زندگی را تحت‌الشعاع قرار داده که در این شرایط مردم باید 2 مهارت را یاد بگیرند؛ یکی مهارت تاب‌آوری است که اگر این مهارت آموخته نشود مردم تحت‌تأثیر شرایط منفی قرار می‌گیرند و دومین مسئله ترویج فرهنگ شادمانه است.
موسوی‌چلک با بیان این نکته که همه مردم در زندگی مشکل دارند، گفت: مشکلات به‌معنای پایان زندگی نیست اما در زمان کنونی برای برگشتن روحیه مردم ما به انتخاب مدیران شایسته و سالم، شفافیت و سلامت در بین مدیران، مدیران پاسخگو و احترام گذاشتن به حقوق شهروندان، برابری در برابر قانون و رعایت قانون و حقوق شهروندی در هر زمان و مقطعی نیاز داریم.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه شادی و نشاط فقط خندیدن نیست، گفت: بخشی از شادی و نشاط در جامعه به این بر می‌گردد که مردم بتوانند به آینده خود امیدوار باشند. مردم با امید می‌توانند سختیها را تحمل کنند اما وقتی اینها نباشد ایجاد فرهنگ شادمانه، کار راحتی نیست؛ تلفیقی از مسائل می‌تواند فضا را تغییر دهد.
وی گفت: تغییر فضای جامعه مستلزم این است که باور کنیم شرایط فعلی در کشور روی روحیه مردم تأثیر منفی دارد. بخشی از افزایش خشونت و اختلالات روانی که آمار قابل‌توجهی را در کشورمان به خود اختصاص داده به ناامیدی‌ها و سردرگمی‌هایی که مردم در جاهای مختلف دارند، بر می‌گردد و تفاوت‌ها و تبعیض‌هایی که در جامعه مشاهده می‌شود، روی روحیه مردم تأثیر منفی دارد.
موسوی‌چلک تصریح کرد: مسئولان ما باید متوجه این نکته باشند که مردم پشتوانه خوبی برای مملکت هستند؛ درحالی‌که اکنون مشکلات زیادی در زندگی مردم به‌وجود آمده و خروج از بحران در شرایط فعلی بسیار ضروری است. باید برای مردم اعتمادسازی شود چرا که با اعتمادسازی است که مردم می‌توانند در اداره کشور مشارکت داشته و به‌دنبال آن امید در جامعه ایجاد می‌شود.
وی با اشاره به لزوم توجه به ظرفیت‌های فرهنگی جامعه گفت: نباید به راحتی از کنار ظرفیت‌های فرهنگی جامعه برای شاد کردن ذائقه مردم بگذریم و نباید به‌دنبال حذف و یا تعدیل این ظرفیت‌ها باشیم بلکه باید فضا را برای زندگی شادتر مردم فراهم کنیم که نوروز بهترین فرصت برای این اقدام است. موسوی‌چلک ادامه داد: الان خلأ حس شادمانه در جامعه موج می‌زند و ما بیش از هر چیز به این شادمانی نیاز داریم. برای این منظور می‌توانیم از ظرفیت‌های چهارشنبه‌سوری و نوروز استفاده کنیم تا فرهنگ شادمانه به فرهنگی غالب در کشور تبدیل شود.
ظرفیت‌های ملی برای شادی
حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس با اشاره به اینکه لازم است حال و هوای روحیه مردم عوض شود، گفت: به‌نظر می‌رسد لازم است یک حرکت ملی انجام شود تا «روحیه ملی» مردم تقویت شود و از این وضعیت نابسامانی و از هم گسیختگی و پایین بودن روحیه مردم بیرون بیاییم و یا اینکه از فرصت‌ها و ظرفیت‌های ملی همچون جشن نوروز و عید استفاده کنیم برای ایجاد فضای شاد در کشور.
این جامعه شناس با تأکید بر اینکه این کار البته فقط نباید به‌عهده حاکمیت باشد، گفت: لازم است در کنار حاکمیت همه بخش‌های جامعه - قهرمانان ورزشی، هنرپیشه‌ها، اساتید معروف دانشگاه‌ها، ایرانیان خارج از کشور، تشکل‌ها و فعالان اجتماعی و انجمن‌ها، اقلیت‌های قومی و مذهبی و... و همه آنهایی که ایران را دوست دارند و مردم حرف آنها را می‌پذیرند، وارد عمل شوند تا به وسیله آنها مسئولیت اخلاقی افزایش پیدا کند و جامعه از این حالت خمودگی و نارضایتی اجتماعی خارج شود.
وی تأکید کرد: مردم ما حوادثی بدتر از مسائل و مشکلات سال‌های اخیر همچون جنگ 8 ساله را از سر گذرانده‌اند؛ جنگی که تمام دنیا به کمک کشور عراق آمده بود و کشور ما در سال‌های ابتدایی انقلاب وضعیت خوبی نداشت اما همین مردم کمبودها و مشکلات اقتصادی آن زمان را تحمل کرده و با یاری یکدیگر و صبوری کردن و از همه مهم‌تر با روحیه ملی بالایی که داشتند این مسائل را پشت سر گذاشتند.
به گفته ایمانی جاجرمی، البته که در زمان کنونی باید یک اتفاقاتی در جامعه رقم بخورد؛ ازجمله اینکه فاصله و شکاف طبقاتی و دو قطبی شدن جامعه باید از بین برود تا شاهد شکل‌گیری شهرک‌های «باستی هیلز» که مخصوص افراد مرفه و سرمایه‌دار است، نباشیم. افرادی که برخی از آنها در حاکمیت مسئولیت نیز دارند ثروت خود را در قالب خانه‌های اشرافی و ماشین‌های چند ده میلیاردی به رخ جامعه می‌کشند.
همین مسئله باعث می‌شود تا در جامعه روحیه ملی شکل نگیرد چرا که مردم شاهد دو قطبی‌شدن جامعه هستند و در عین حال که عده‌ای روزبه‌روز زیر بار فشار اقتصادی بیشتر زمینگیر می‌شوند، عده دیگری ثانیه به ثانیه به ثروت باد‌آورده‌شان افزوده می‌شود. این استاد دانشگاه تصریح کرد: برای ترمیم این شکاف طبقاتی باید فکری عاجل و اساسی کرد، مثلا می‌توان مالیات بیشتری از این افراد گرفت و بعد به مردم گزارش داده شود که این مالیات‌ها برای ادامه کار پروژه‌های عمومی، مترو، اتوبوس و... خرج می‌شود و نفع آن به همه مردم می‌رسد.
ایمانی جاجرمی تأکید کرد: زمانی که شاهد دو قطبی بودن جامعه می‌شویم دیگر نباید منتظر روحیه ملی خوب در مردم باشیم. آنچه باید بیش از پیش به آن توجه کرد این است که روحیه ملی تضعیف شده و افت پیدا کرده، الان وضعیت به‌گونه‌ای شده مردمی که به خوبی از پس 8سال جنگ تحمیلی بر آمدند دیگر تحمل گرانی را ندارند، اما اگر برای مردم روشن شود که هزینه‌های گرانی را برای چه موضوعی پرداخت می‌کنند قطعا روحیه‌شان بهتر می‌شود.
باید برای مردم توضیح داده شود که این گرانی‌ها به‌خاطر تحریم است و اینکه اگر مدتی این شرایط بد اقتصادی را با فداکاری تحمل کنیم همانند آنچه در 8سال جنگ گذشت، شرایط بهتر خواهد شد و مردم هم کمی به آینده امیدوار می‌شوند، اما الان در نتیجه برخی سیاست‌های غلط برخی مسئولان مردم به آینده بدبین شده‌اند.
او در ادامه گفت: در کنار اقداماتی برای حل مشکلات اقتصادی و ایجاد فضای اعتماد اجتماعی در جامعه و بازگرداندن روحیه جمعی باید شرایطی را در جامعه حاکم کرد که فرصت‌هایی برای افزایش روحیه جمعی و شادی شکل بگیرد، این اتفاق می‌تواند ظرفیت تحمل پذیری جامعه نسبت به سختیها را افزایش دهد و عبور از روزهای سخت تحریم و چالش‌های اقتصادی را ساده‌تر سازد و حس همبستگی را در جامعه گسترش دهد.
وی با اشاره به نتایج گزارش سرمایه اجتماعی وزارت کشور، گفت: این گزارش برای سال 94است و براساس برخی یافته‌های این گزارش 32درصد پرسش‌شوندگان عنوان کرده‌اند که وضعیت رفاهی در آینده بدتر می‌شود اما 33درصد معتقد بودند که وضعیت فرقی نخواهد کرد؛ همچنین46درصد پرسش‌شوندگان نیز معتقد بودند وضعیت اقتصادی در آینده بدتر شده و 53.8درصد نیز اعتقاد داشتند فقر و نداری در آینده بیشتر خواهد شد. این نتایج نشان می‌دهد زمینه‌های ناامیدی از قبل در ذهن مردم وجود داشته و مردم خیلی به آینده امیدوار نبوده‌اند.
حالا و با وجود اتفاقات اخیر اقتصادی به‌نظر می‌رسد این نگاه منفی به آینده و ناامیدی بیشتر شده و این مسائل بزرگ‌تر از چیزی هست که خودش را نشان می‌دهد. این استاد دانشگاه ادامه داد: به‌نظر می‌رسد با افزایش قیمت دلار و به تبع آن سایر مایحتاج روزانه مردم، برخی مسئولان ترسیده و روحیه خود را از دست داده‌اند؛ این در حالی است که اگر فردی روحیه بالایی داشته باشد می‌تواند بحران را در جامعه مدیریت کند.
جامعه ایران، هم ثروت قابل توجه و هم امکانات خوبی دارد و می‌تواند با برنامه‌ریزی درست بسیاری از مشکلات را از سر راه خود بردارد. به‌گونه‌ای که عواملی همچون گران شدن دلار و... کمترین اثرات را به روی محرومان و کم درآمدها داشته باشد.
الان باید به فکر تغییر شرایط بود؛ وگرنه اگر بخواهیم دست روی دست بگذاریم باید منتظر نتایج بدتری باشیم و دوام این وضعیت به نفع کشور نیست. ایمانی جاجرمی تأکید کرد: مردم ایران در مواقع بحرانی به خوبی تاب آوری خود را نشان داده‌اند و شاید الان هم لازم باشد که حاکمیت ریل را عوض کرده و به جای القای ناامیدی و بی‌عملی نشان دهیم که می‌توانیم بحران را از سر باز کنیم.
اما باید توجه داشت که در این کار نباید گروه‌هایی حذف یا کنار گذاشته شوند چرا که به همه ظرفیت‌های ملی در این راه نیاز داریم و حالا زمان اتحاد ملی است.
