چالش های اصلی طرح فروش فوری روزانه محصولات ایران خودرو و سایپا

گروه‌های صنعتی ایران‌خودرو و سایپا با اخذ مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت برخی از محصولات خود را به ‌صورت اینترنتی و فروش فوری به فروش می رسانند.
خودروسازان کشور در شرایطی با دستور وزارت صنعت، معدن و تجارت برنامه فروش فوری خودرو به صورت روزانه را در دستور کار قرار داده‌اند که نحوه اجرای آن با چند ایراد و ابهام اصلی مواجه است. «تحمیل قیمت‌های دستوری به خودروسازان»، «مشخص نبودن تیراژ واقعی خودروها»، «اطلاع‌رسانی ضعیف خودروسازان» و «پایدار نبودن فروش‌های روزانه» از جمله چالش‌های موجود در طرح فروش فوری روزانه ایران‌خودرو و سایپا است که مانع اجرایی شدن درست و اثر گذاری مناسب آن در بازار شده‌اند.با وجود آغاز طرح فروش فوری خودرو هنوز بازار واکنش مثبتی نسبت به این موضوع نداشته و حتی در برخی از خودروها که در این طرح عرضه نشده‌اند شاهد افزایش قیمت هم هستیم. به علاوه باید یادآوری کرد که مقرر شده است با افزایش تولید روزانه تحویل تعهدات قبلی نیز با سرعت بیشتری انجام شود.
در این بین، «تحمیل قیمت‌های دستوری به خودروسازان» از سوی نهادهای بالا سری، بزرگ‌ترین ایرادی است که کارشناسان و فعالان صنعت خودرو به طرح فروش فوری خودرو ها وارد می‌دانند. آن طور که احمد نعمت ‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان پیش تر گفته است، قیمت‌های ارائه شده در فروش فوری‌های روزانه، دستوری و تحمیلی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است. به‌ عبارت بهتر، با وجود آنکه وزارت صنعت پیش تر خود مجوز فروش خودروها با قیمت پنج درصد زیر حاشیه بازار را صادر کرده، به خودروسازان اجازه نداده فروش فوری‌های روزانه‌شان را مطابق با همین فرمول انجام دهند.
هر چند در ماه‌های اخیر قیمت خودرو افزایشی چشمگیر را تجربه کرده و با فرمول ابلاغی مبنی بر فروش خودرو به قیمتی معادل 5 درصد حاشیه بازار از سوی خودروسازان، همچنان قیمت‌ها رو به افزایش است اما در طرح پیش فروش فوری نیز برخی خودروها افزایشی بین 5 تا 22 میلیون تومان را تجربه کرده‌اند.

هرچند ظاهرا هدف وزارت صنعت و خودروسازان از فروش فوری‌های روزانه، شکستن قیمت‌ها در بازار خودرو است، با این حال قیمت‌های دستوری و به تبع آن، فاصله بالای نرخ کارخانه و بازار خودروها، عملا اجازه تحقق این هدف را نداده است. طبعا اگر شرایط طوری بود که خودروسازان می‌توانستند با توجه به فرمول حاشیه بازار، محصولات خود را در قالب فروش فوری عرضه کنند، اثرگذاری طرح مورد نظر بر کاهش التهاب بازار قابل ‌لمس بود.
اما طرح های فروش فوری خودرو ها با یک ابهام بزرگ نیز مواجه است که به آمار تولید محصولات به خصوص طی چند هفته گذشته مربوط می‌شود. طبق ادعای شرکت‌های خودروساز و البته وزارت صنعت، معدن و تجارت، تولید روزانه آنها طی چند هفته گذشته به بالای 2 هزار دستگاه رسیده است. از آنجا که طبق قانون وزارت صنعت،معدن و تجارت، دو خودروساز بزرگ کشور مجاز به فروش فوری روزانه 20 درصد از میزان تولید خود هستند، حداکثر فروش مجازشان در روز، نمی‌تواند بیش از هزار دستگاه بوده باشد. نکته‌ای که این وسط مغفول مانده، تولیدات ناقص و غیر قابل تجاری شدن خودروسازان است. طی چند ماه گذشته و به دلیل تحریم‌ها و مشکلات داخلی اقتصاد، روند تامین قطعات مختل و تیراژ به شدت افت کرد و بخشی از تولیدات خودروسازان به دلیل کسری قطعات و به صورت ناقص در کف کارخانه ماند.

از آنجا که اختلال در روند تامین قطعات همچنان ادامه دارد، بسیار بعید به نظر می‌رسد مشکل کسری قطعه نیز حل شده باشد، بنابراین نمی‌توان همه تولیدات روزانه خودروسازان را واقعی و قابل ‌تجاری شدن دانست. به ‌عبارت بهتر، خودروسازان روی کاغذ روزی بیش از دو هزار دستگاه تولید دارند، حال آنکه همه این تیراژ قابل عرضه نیست و بخشی از محصولات باید منتظر ارسال قطعات برای تکمیل شدن بمانند. این در حالی است که خودروسازان 20 درصد فروش فوری را با توجه به آمارهای کاغذی لحاظ می‌کنند، حال آنکه قاعدتا باید تیراژ واقعی و تولیدات کامل ملاک عمل باشد.
با اعلام شرایط پیش فروش خودروها اما مشخص است خودروسازان نیز به نوعی آشفته بازار کنونی را پذیرفته‌اند.
از این ابهام که بگذریم، مساله دیگر پایدار نبودن فروش روزانه خودروسازان است. اگرچه خودروسازان باید طبق دستور وزارت صنعت، معدن و تجارت هر روز فروش فوری خودرو ترتیب دهند، با این حال از آغاز این طرح تا به امروز، برخی روزها اصلا فروشی در کار نبوده است. به عنوان مثال، اوایل هفته گذشته، هر دو خودروساز به دلیل آنچه اختلال در سیستم اعلام شد، فروش فوری روزانه را متوقف کردند و در ادامه نیز برخی روزها، ایران خودرو فروش داشته و سایپا نداشته و برخی روزها نیز بالعکس. طبعا این ناپایداری در کنار مسائل دیگر به خصوص قیمت‌های دستوری، اجازه اثرگذاری بالای طرح فروش فوری روزانه را بر بازار و منحنی قیمت نمی‌دهد. در نهایت اما عدم اطلاع رسانی به موقع و درست خودروسازان درباره زمان و قیمت محصولات، دیگر ایرادی به حساب می‌آید که به این طرح وارد است. ماجرا از این قرار است که خودروسازان هر روز صبح (در صورتی که بخواهند فروش فوری بگذارند) برخی از محصولات منتخب خود را در معرض فروش فوری قرار می‌دهند، بی آنکه پیش تر در مورد آن اطلاع ‌رسانی کرده باشند. به عبارت بهتر، مشتریان باید هر روز سایت فروش خودروسازان را بازدید کنند تا شاید محصول مورد نظر آنها در لیست فروش فوری قرار گرفته باشد.

این در حالی است که خودروسازان در گذشته بابت فروش‌های خود (چه پیش فروش و چه فروش فوری خودرو) اطلاع رسانی قبلی را انجام می‌دانند تا مشتریان پیش زمینه و اطلاعات لازم را در مورد خودروهای منتخب و قیمت و زمان تحویلشان داشته باشند. حالا اما به هر دلیلی، خودروسازان بدون اطلاع ‌رسانی قبلی اقدام به فروش فوری روزانه می‌کنند و این موضوع چندان خوشایند مشتریان نیست.
در اطلاعیه سایپا تاکید شده است با توجه به اعمال محدودیت کد ملی، در ثبت اطلاعات مشتری دقت لازم صورت پذیرد بدیهی است در صورت بروز هر گونه اشتباه در ثبت نام، ضمن ابطال درخواست خرید، مبلغ دریافتی عودت خواهد گردید.
ایران خودرو نیز با تاکید بر محدودیت‌هایی از این دست، اعلام کرده است پس از انعقاد قرارداد، مشتری به هیچ عنوان حق انصراف ندارد.