نوروز تلخ در نصف ایران

بارش‌های شدید در استان‌های گلستان، فارس، لرستان، خوزستان، مازندران، قزوین، قم، زنجان، ایلام، چهارمحال و بختیاری، بوشهر، اصفهان، سمنان، خراسان رضوی و خراسان‌شمالی از روزهای پایانی سال 97 و دو هفته اول سال 98 باعث بروز سیل ناگهانی در این مناطق شد. البته تعداد استان‌هایی که با آب‌گرفتگی خفیف، اعلام وضعیت آماده‌باش و اتفاقات مرتبط با بارش‌های سیل‌آسا روبه‌رو شدند به 20 استان می‌رسد. گزارش میدانی «دنیای‌اقتصاد» از چگونگی بارش‌های منتهی به سیل و میزان خسارت و آسیب‌های انسانی در استان‌های گلستان و خوزستان که توسط خبرنگاران «دنیای اقتصاد» در این استان‌ها تهیه شده، از دو دسته عوامل در بروز سیل ویرانگر حکایت دارد. بزرگ‌ترین سیل استان گلستان در سال 1380 در حوضه آبریز گرگانرود رخ داد که تلفات انسانی و خسارت عمده‌ای به استان وارد کرد. اکنون با گذشت 17 سال از سیل بزرگ گلستان متاسفانه دوباره شاهد سیل ویرانگر در گلستان در روزهای پایانی سال 97 و نوروز 98 بودیم.

در این سیلاب پس از صدور اخطاریه جوی از طرف سازمان هواشناسی در تاریخ 25/ 12 / 97 کمیته مدیریت بحران در شهرهای گنبد آق‌قلا و گمیشان تشکیل شد. به همین منظور استاندار سابق گلستان جلسه‌ای در شهرهای مربوطه برگزار کرد و از تاریخ یاد شده اقداماتی شامل محاسبه و اطلاع رسانی بارش در استان آغاز شد و اطلاعات دستگاه‌های باران سنج در تمام ساعات شبانه روز جمع‌آوری شد و مورد بررسی قرار گرفت و پیش آگاهی در مورد وقوع سیل به مدیران و مسوولان مربوطه انجام شد، اما نم نم باران از شب 26 اسفند 97 شروع شد. اوج باران در روزهای 27 و 28 اسفند بود که تا صبح 2/ 1/ 98 ادامه داشت. بارش تقریبا در تمام نقاط استان به‌طور همزمان آغاز شد و مقدار آن از130 میلی متر در غرب استان (حوزه شهرستان‌های بندر گز و کردکوی ) تا 318 میلی‌متر در شرق استان متغیر بوده است.

در سه‌شاخه رودخانه‌های سدهای گلستان و وشمگیر بیشترین مقدار بارش اتفاق افتاد و از آنجا که تمرکز بارش‌ها در مناطق کوهستانی و برفی بوده است اما حجم زیادی از سیلاب در تمام رودخانه‌های استان به‌طور همزمان جاری و با توجه به قرارگیری شهر آق‌قلا در پایاب تمام رودخانه‌های تولیدکننده آب رودخانه گرگانرود به ناچار تمام سیلاب‌های یاد شده باید از شهر آق‌قلا عبور کند. با توجه به ویژگی سدهای استان قبل از شروع بارش در زمان وقوع سیلاب تمام دریچه‌های تحتانی تخلیه آب سدهای استان مسدود بوده و همین منجر به آب‌گرفتگی شد، از این رو عامل اصلی وقوع سیلاب مقدار شدت و تداوم بارش‌ها بوده است. وزش باد و توفان با سرعت 110کیلومتر در ساعت را در ساعت‌های اولیه داشتیم. در اثر این بارش‌ها در حوضه گرگانرود از 27 اسفند 97 تا 5فروردین 98حدود 264 میلیون مترمکعب حجم آب تولیدی بوده که در قالب جریان سیلاب در تمامی رودخانه‌های گرگانرود به‌طورهمزمان جریان یافته به‌طوری‌که حجم آن بیش از 300میلیون مترمکعب برآورد می‌شود.

آنچه در سیلاب اخیر در استان باید مورد توجه قرار گیرد اینکه اوج سیلاب در گنبد 2 برابر ظرفیت آبگذری رودخانه و در شهر آق‌قلا 5 برابر ظرفیت آبگذری رودخانه‌ها بوده است از این رو ضرورت دارد به همراه لایروبی مستمر رودخانه‌ها طرح سدهای در حال مطالعه تکمیل وهرچه سریع‌تر به بهره‌برداری برسد. سد نرماب بزرگ‌ترین‌ سد استان گلستان با هدف تامین آب شرب شهرهای استان و روستاهای مرزی و تامین آب صنعت وکشاورزی از سال 1390 در حال احداث است ولی با توجه به ابعاد وسیع طرح حدود 76 درصد با پیگیری و مکاتبات انجام شده در سطوح مختلف سهم دولت در تامین اعتبار افزایش یافت، اما نیاز مالی برای تسریع در تکمیل آن جوابگو نبوده است و بهره برداری از این سد ضمن تامین بخشی از کمبود نیازهای آبی استان مدیریت سیلاب بالا دست حوضه رودخانه‌های نرماب و چهل چای و خرمالو بسیار مهم است.

از همان ساعت‌های اولیه سیل نیروهای سپاه و بسیج و هلال احمر و نیروی انتظامی و همچنین نیروهای مردمی پای کار آمدند، تا جایی که مدیریت بحران گلستان از سپاه کمک خواست تا در برخی نقاط سیلاب را از خانه‌ها خارج کند و در خواست ستاد مدیریت بحران با موافقت وزیر کشور باعث شد تا سپاه در روز سوم فروردین چند نقطه از راه‌آهن گرگان- اینچه‌برون را برای تخلیه سیلاب منفجر کند که این اقدام شدت آب‌گرفتگی را کاهش و ارتفاع آب را کم کرد. با توجه به اینکه عمق آب در برخی نقاط به 2 متر رسید 317 هزار هکتار اراضی گلستان تحت تاثیر سیلاب قرار گرفت و12 هزار واحد مسکونی دچار خسارت شد که 5 هزار و500 واحد مسکونی نیاز به احداث مجدد و6 هزار و500 واحد مسکونی دیگر نیازمند تعمیر است که برای تعمیر واحدهای مسکونی آسیب دیده 15 میلیون تومان تسهیلات قرض‌الحسنه و 5 میلیون تومان کمک بلا ‌وض پیش بینی شده است.

گذر استان خوزستان از بحران سیلاب

از نخستین روزهای سال جدید با بارش‌های شدیدی که در خوزستان و استان‌های بالادست آن انجام شد، سیلاب ناشی از باران با حجم بسیار بالایی به مبادی ورودی آب و سدهای خوزستان وارد شد و به علت حجم بالای آب سدهای خوزستان به لحاظ حجم ذخیره و تکمیل شدن مخازن مسوولان مجبور به رهاسازی آب به رودخانه‌های استان شدند. این حجم از رهاسازی آب با گذشت چند روز از پایان بارش‌ها در مناطق جنوب غربی کشور هنوز با شدت ادامه دارد.خبرهای رسیده از مناطق مختلف پایین‌دست رودخانه‌های خوزستان حکایت از این دارد که مناطق و زمین‌های کشاورزی بیشتری در حال به زیر آب رفتن هستند. سال گذشته آورد آب رودخانه‌های استان حدود 13میلیارد متر مکعب بود در حالی که امسال تا این لحظه 28 میلیارد متر مکعب روان آب داشته‌ایم و پیش‌بینی می‌شود در سال آبی 98-97 که از مهر 97 آغاز می‌شود حداقل 50 میلیارد مترمکعب روان آب به استان وارد شود. بنابراین شاهد شرایط کاملا نامتناسبی از بارش‌ها در استان هستیم.

مدیرکل مدیریت بحران خوزستان درخصوص وضعیت استان در پی سیل‌های اخیر اظهار کرد: 100 روستا به‌صورت جزئی و کلی تخلیه شده‌اند. همچنین 35 اردوگاه اسکان اضطراری برای اسکان مردم فراهم شده و تاکنون 22 هزار نفر در این اردوگاه‌ها ساکن شده‌اند.  مدیرکل مدیریت بحران خوزستان خاطرنشان کرد: همچنان خوزستان در حال آماده‌باش است. وی گفت: با توجه به اینکه هوا رو به گرمی می‌رود، ذوب برف را هم در پیش داریم و از طرف دیگر نیز دو سه بارش دیگر را به‌صورت متوالی خواهیم داشت که در حال برنامه‌ریزی برای خالی کردن فضای لازم در مخازن سدها برای بارش‌های بعدی و آبی که از ذوب شدن برف‌ها وارد می‌شود، هستیم.  وی افزود: جز مزارع و زمین‌های کشاورزی که مرکز پخش سیلاب شده‌اند، آب وارد 70‌درصد از روستاها شده است و با مدیریت رهاسازی آب در حال جلوگیری از این مهم هستیم.

در دو حوضه کرخه و دز در مناطق شهرستان‌های دزفول، شوش و بخش مرکزی اهواز و همچنین شعیبیه شوشتر، باوی، کارون، اهواز، شادگان، دارخوین و روستاهای غرب کارون در خرمشهر همه پای کار هستند.  حمیدرضا لشکری، معاون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان نیز نسبت به آب‌گرفتگی روستاهای پایین دست عبدالخان و بالادست حمیدیه در اثر افزایش دبی رودخانه کرخه هشدار داد و گفت: افزایش دبی رودخانه دز، شهر شیبان و شهرستان کارون را نیز در معرض خطر سیلاب قرار داده است. پیش‌بینی می‌شود روستاهای خسرج و اطراف آن (حویش یک و 2، آلبوعبید و حلاف) در بالادست حمیدیه، در معرض آب‌گرفتگی هستند به همین دلیل باید این روستاها تخلیه شوند.

معاون سازمان آب و برق خوزستان در ادامه با اشاره به کاهش ورودی و خروجی سدهای خوزستان گفت: ورودی سد کرخه 2 هزار و 55 و خروجی آن یک هزار و 889 مترمکعب درثانیه، و حجم این سد نیز 6 میلیارد مترمکعب است. وی حجم ذخیره سد دز را 5/ 2 میلیارد مترمکعب اظهار کرد و افزود: ورودی کنونی به این سد 3 هزار و 776 و خروجی آن 2 هزار و 465 مترمکعب درثانیه است. لشکری اضافه کرد: ذخیره در سد گتوند علیا (کارون) 2/ 4 میلیارد مترمکعب، ورودی این سد یک هزار و 208 و خروجی یک‌هزار و 473 مترمکعب درثانیه است. وی ادامه داد: در سد مارون نیز اکنون 3/ 1 میلیارد مترمکعب ذخیره داریم و ورودی به آن 185 و خروجی 250 مترمکعب درثانیه است. لشکری گفت: دبی کارون در مقطع اهواز نیز در ساعت 11 پنج‌شنبه گذشته به 2‌هزار و 886 مترمکعب درثانیه رسید. علی رحم کریمی، مدیرکل امور عشایری خوزستان نیز گفت: کوچ عشایر ساکن خوزستان به علت بروز سیلاب و خطرات ناشی از آن در استان و مناطق همجوار، یک ماه به تعویق افتاده است. با توجه به اینکه استان‌های لرستان، چهار‌محال‌و‌بختیاری، کرمانشاه و کهکیلویه و بویراحمد به‌عنوان میزبان عشایر خوزستان نیز درگیر خطرات ناشی از سیلاب، آب‌گرفتگی و طغیان رودخانه‌ها هستند، کوچ عشایر به صلاح نیست و خود عشایر نیز تمایلی به این کار ندارند.

سیلاب در لرستان

براساس این گزارش 15 هزار میلیارد ریال برآورد اولیه خسارت سیل در استان لرستان است.  براساس برآورد اولیه، حدود 3600 خانه بر اثرسیل خسارت دیده‌اند که آمار نهایی حدود دو برابر خواهد شد. دست‌کم 57 دستگاه پل بر اثر سیلاب اخیر در لرستان از بین رفته است.  250 کیلومتر راه اصلی و بزرگراه نیز در اثر این اتفاق از بین رفت. براساس این خبر لرستان 850 هزار هکتار اراضی زراعی دارد که 30 هزار هکتار آن در سیل از بین رفته است.

درس‌های شوک بارشی 

همدستان باران در ویرانی گلستان

دو روی سکه بارش‌های سیل‌آسا

نیش سیل به فقر اجتماعی