آب آوردگی شکم یا آسیت (Ascites) به انباشت مقدار غیر عادی مایع در شکم گفته می شود. این مشکلی شایع در بیماران مبتلا به سیروز (زخم شدن) کبدی است. تقریبا 80 درصد بیماران مبتلا به سیروز کبدی به آب آوردگی شکم نیز مبتلا می شوند.
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "کلینیک کلیولند"، آب آوردگی شکم نتیجه نهایی یک سری از رویدادها محسوب می شود. سیروز کبدی شایع‌ترین دلیل ابتلا به این شرایط محسوب می شود. زمانی که سیروز رخ می دهد، جریان خون در کبد مسدود می شود. این انسداد افزایش فشار در سیاهرگ اصلی (سیاهرگ پورتال یا دروازه ای) که خون را از اندام های گوارشی به کبد می رساند، در پی دارد. این شرایط به نام پرفشاری خون پورتال شناخته می شود. آب آوردگی شکم به واسطه ابتلا به پرفشاری خون پورتال شکل می گیرد. کلیه ها نمی توانند سدیم کافی را از طریق ادرار دفع کنند و افزایش سطوح آن موجب انباشت مایع در شکم و در نتیجه آسیت می شود.
علائم آب آوردگی شکم
بیشتر افراد مبتلا به آب آوردگی شکم بزرگ شدن شکم و افزایش وزن سریع را تجربه می کنند. برخی افراد با تورم در قوزک پاها و تنگی نفس نیز مواجه می شوند.
تشخیص آب آوردگی شکم
آب آوردگی شکم بر اساس معاینه جسمانی، بررسی سابقه پزشکی، آزمایش های خون، سونوگرافی یا سی تی اسکن، و پاراسنتز (مایع کشی) تشخیص داده می شود. پاراسنتز روشی است که در آن یک سوزن پس از بی حسی موضعی از طریق دیواره شکم وارد شده و مایع استخراج می شود. این نمونه برای بررسی نشانه های عفونت، سرطان، یا مشکلات پزشکی دیگر آزمایش می شود.
عوارض آب آوردگی شکم
شکم درد، ناراحتی و دشواری در تنفس: این مشکلات ممکن است به واسطه انباشت بیش از حد مایع در حفره شکم شکل بگیرند. این شرایط می تواند توانایی بیمار برای غذا خوردن، راه رفتن و انجام فعالیت های روزانه را کاهش دهد.
عفونت: مایعی که در نتیجه آسیت در شکم جمع می شود می تواند به باکتری آلوده باشد. این شرایط به نام پریتونیت خود به خودی باکتریایی شناخته می شود که معمولا موجب تب و شکم درد می شود. تشخیص معمولا با نمونه برداری از حفره شکم به روش پاراسنتز انجام می شود. پریتونیت خود به خودی باکتریایی شرایطی جدی و نیازمند درمان با آنتی بیوتیک است. پس از بهبود عفونت، درمان بلند مدت با استفاده از آنتی بیوتیک خوراکی برای پیشگیری از عود عفونت نیاز است.
مایع در ریه ها: این شرایط به نام هیدروتوراکس کبدی شناخته می شود. مایع شکمی ریه ها را پر کرده (بیشتر در سمت راست) و این شرایط به تنگی نفس، سرفه، هیپوکسمی (کمبود اکسیژن در خون) و/یا ناراحتی سینه منجر می شود. بهترین گزینه درمان هیدروتوراکس کبدی تخلیه آسیت شکمی از طریق پاراسنتز است.
نارسایی کلیوی: تشدید سیروز کبدی می تواند به نارسایی کلیوی منجر شود. این شرایط به نام سندرم هپاتورنال شناخته می شود. این شرایط نادر اما جدی محسوب شده و ممکن است به نارسایی کلیوی منجر شود.
گزینه های درمان آب آوردگی شکم
میزان سدیم (نمک) در رژیم غذایی باید محدود شود. مهم‌ترین اقدام برای درمان آب آوردگی شکم کاهش چشمگیر سدیم مصرفی بیمار است.
میزان توصیه شده برای مصرف سدیم 2,000 میلی گرم یا کمتر در روز است. مراجعه به یک متخصص تغذیه مفید است زیرا تشخیص میزان محتوای نمک در غذاهای مختلف دشوار است. جایگزین های نمک که فاقد پتاسیم هستند می توانند استفاده شوند.
بیماران اغلب نیازمند مصرف داروهای ادرارآور برای درمان آب آوردگی شکم هستند. مصرف این داروها بر اساس تجویز پزشک صورت می گیرد. از داروهای ادرارآور رایج می توان به اسپیرونولاکتون (Spironolactone) و فوروزماید (Furosemide) اشاره کرد. این داروهای ادرارآور می توانند موجب بروز مشکلاتی در الکترولیت های (سدیم، پتاسیم) بدن و عملکرد کلیه ها شوند. مصرف این داروها جایگزینی برای کاهش مصرف سدیم نیست و هر دو مورد برای درمان آب آوردگی شکم نیاز هستند.
از دیگر روش های درمان تهاجمی‌تر برای درمان آسیت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
پاراسنتز به عنوان یک روش درمان: گاهی اوقات جمع شدن مایع در شکم به رغم استفاده از داروهای ادرارآور و محدود کردن مصرف نمک ادامه می یابد. در این موارد، بیماران ممکن است نیازمند پاراسنتز برای تخلیه مقدار زیادی از مایع اضافه باشند.
عمل جراحی: گاهی اوقات عمل جراحی برای قرار دادن یک شانت (لوله) بین سیاهرگ اصلی (سیاهرگ پورتال) و سیاهرگ های کوچک‌تر به عنوان روش درمان آسیت استفاده می شود. پزشک می تواند شانت را مستقیم از کبد عبور داده که به تسکین پرفشاری خون پورتال و کاهش آسیت کمک می کند. با افزایش جریان خون، تمام اندام های بدن توانایی بیشتری در ارائه عملکرد خود دارند. به عنوان مثال، در بیماران مبتلا به آب آوردگی شکم، بهبود عملکرد کلیه ها می تواند به دفع سدیم اضافه و پیشگیری از انباشت مایع کمک کند.
پیوند کبد: این رویکرد برای بیمارانی که با سیروز بسیار شدید و نارسایی کبد مواجه هستند، اتخاذ می شود.
عوامل خطرآفرین برای آب آوردگی شکم
عوامل خطرآفرین شایع برای ابتلا به آب آوردگی شکم شامل هر بیماری زمینه ساز سیروز کبدی می شوند که از آن جمله می توان به هپاتیت B، هپاتیت C، و اعتیاد به الکل اشاره کرد. از دیگر بیماری هایی که می توانند به تجمع مایع در شکم منجر شوند می توان به نارسایی قلبی و نارسایی کلیوی اشاره کرد. سرطان اندام های موجود در شکم نیز ممکن است به آسیت منجر شود.
پیشگیری از آب آوردگی شکم
خود را هر روز وزن کنید. در صورت افزایش وزن بیش از 10 پوند (4.5 کیلوگرم) یا روزانه بیش از 2 پوند (907 گرم) برای 3 روز متوالی به پزشک مراجعه کنید.
میزان مصرف الکل را محدود کنید. اما بهترین گزینه پرهیز از مصرف هر گونه نوشیدنی الکلی است. هرچه میزان مصرف الکل را کاهش دهید، خطر ابتلا به آب آوردگی شکم نیز کاهش می یابد.
استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، آسپرین، ایندومتاسین، سولین‌داک را محدود کنید. این داروها بر کلیه ها اثرگذار بوده و موجب حفظ آب و سدیم در بدن می شوند.
یک رژیم غذایی کم سدیم را دنبال کنید. مقدار مصرف توصیه شده روزانه 2,000 میلی گرم یا کمتر است.
