اروپای بی‌بهره از گاز ایران/ چطور بزرگان از بازی حذف شدند

اقتصادآنلاین - مریم علیزاده؛ کم کاری های مسئولین تصمیم گیر در حوزه گاز، این روزها اثرات خود را بیش از هر زمان دیگر نشان می‌دهد. پروژه کریدور جنوبی گاز اروپا یکی از پروژه های بزرگ گازی دنیا است که بیخ گوش ایران اجرا شده اما ایران بعنوان بزرگترین دارنده ذخایر گاز دنیا از سودآوری این پروژه بی بهره است. گفتنی است با کاهش عرضه و افزایش تقاضای گاز طبیعی در میان کشورهای اروپایی، زمینه برای افزایش سهم از بازار ایران فراهم شده اما نداشتن برنامه منسجم و استراتژیک برای حضور در این بازارها سبب ترک تازی رقبای ایران در این حوزه شده است.

از سویی دیگر اخیرا مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی آورده است ؛ در یک دهه اخیر، گسترش استفاده از گاز طبیعی در بخش صنعت و نیروگاهی کشورهای اروپایی و جایگزینی آن با زغال‌سنگ، افزایش منابع وارداتی گاز به طرق مختلف و کاهش وابستگی به گاز روسیه را به یکی از راهبردهای اساسی اروپا تبدیل کرده است.

از سویی دیگر گزارش‌های بین‌المللی منتشر شده و شواهد موجود، حاکی از کاهش تولید و افزایش تقاضای گاز طبیعی در اروپاست. لذا، کشورهای اروپایی به دنبال تأمین انرژی مورد نیاز خود و افزایش منابع عرضه گاز طبیعی هستند. از‌این‌رو، اتحادیه اروپا پروژه کریدور جنوبی گاز را در سال 2015 طراحی و عملیاتی کرده و با مشارکت سه کشور جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه در حال اجرای مراحل پایانی این پروژه مهم گازی هستند. پروژه کریدور جنوبی گاز قرار است گاز استخراج شده از میدان فراساحلی شاه‌دنیز جمهوری آذربایجان را از طریق گرجستان و ترکیه در سال 2020 میلادی به سایر کشورهای هدف اروپایی انتقال دهد.

گفتنی است است حجم گاز انتقالی از میدان شاه‌دنیز به مقاصد مصرفی حدود 16 میلیارد مترمکعب در سال خواهد بود که پس از اجرای سه پروژه در فاز اول عملیاتی خواهد شد. پروژه اول اجرای خط لوله قفقاز جنوبی و توسعه آن (SCPX) در گرجستان، پروژه دوم اجرای خط لوله ترانس آناتولی تاناپ در ترکیه و پروژه سوم اجرای خط لوله ترانس آدریاتیک (TAP) در کشورهای یونان، آلبانی و ایتالیاست.

این در حالی است که  در اواسط سال 2018 میلادی، عملیات اجرایی پروژه ترانس آناتولی به اتمام رسید و گاز مورد نیاز ترکیه از این خط لوله تحویل داده شد و اجرای این کریدور، بر‌خلاف نظر روسیه و با حمایت کامل اتحادیه اروپا عملیاتی شده است و ضمن تنوع منابع گاز وارداتی اروپا، از وابستگی کامل کشورهای شرقی این قاره به گاز روسیه جلوگیری می‌کند و می‌تواند در بلندمدت بخش قابل توجهی از نیاز انرژی کشورهای هدف را تأمین کند.

بر این اساس اجرای کریدور جنوبی گاز ممکن است نقش جمهوری اسلامی ایران در تأمین احتمالی گاز اروپا، گسترش سهم ایران در تجارت منطقه‌ای و جهانی گاز (به ‌ویژه از طریق خط لوله) و برقراری ارتباطات چندجانبه پایدار مبتنی بر انرژی را با کشورهای منطقه قفقاز و شرق اروپا کم‌رنگ کند. از‌این‌رو، با توجه به جایگاه ایران به عنوان اولین دارنده ذخایر متعارف گاز طبیعی در جهان، گسترش تعامل و دیپلماسی انرژی بر محور گاز طبیعی با کشورهای منطقه و ایفای نقش بیش‌تر در بازار گاز، امری مهم و استراتژیک (به ‌ویژه در شرایط تحریم اقتصادی) است.