همه چیز درباره قصر حافظه ؛ چگونه حافظه خوبی مثل شرلوک هلمز داشته باشیم؟

قصر حافظه (Memory Palace) یکی از تکنیک‌های بسیار مفید دوران یونان باستان جهت تقویت حافظه بود که در عصر کنونی این روش به شدت طرفدار پیدا کرده است. هر چند سریال‌بازها با این تکنیک کمابیش در سریال شرلوک (Sherlock) آشنا شدند. قصر حافظه در حقیقت مکانی خیالی در ذهن من و شماست که اطلاعات متنوعی را قادریم در آنجا قرار بدهیم. به خصوص داده‌های مختلفی که به آنها هر روزه نیاز داریم و به کارهای روزمره‌مان مرتبط است. با تمرین و برنامه‌ریزی و صد البته صبر و بردباری شما نیز می‌توانید یک قصر حافظه برای خودتان بسازید. اما راه‌کار چیست؟ در این یادداشت قرار است از صفر تا صد خلق یک قصر حافظه را در سه مرحله کلی برای شما شرح دهیم.

مرحله اول) تصویرسازی قصر حافظه

گام اول: مکانی را انتخاب کنید که تصویرسازی آن محل برای شما راحت‌ باشد.

قصر حافظه محلی است که ذهن شما با آن بسیار آشناست. به عنوان مثال خانه پدری یا محل کارتان دو گزینه بسیار سهل الوصولی هستند. واژه «قصر» الزاما به این خاطر نیست مکانی که قرار است تصورش ‌کنید، بسیار بزرگ باشد. اتفاقا قصر حافظه می‌تواند در حد یک اتاق بسیار کوچک همانند اتاق خواب‌تان نیز در ذهن‌تان خلق شود. این موضوع دیگر به قدرت ذهن شما بستگی دارد که چه مکانی را قادر هستید صرفا با بستن چشم، با جزئیات هر چه بیشتر به یاد بیاورید. هر چه قصر حافظه بزرگتر باشد، اطلاعات بیشتری را می‌توان در گوشه و اطراف آن جای داد.

گام دوم: درون قصر حافظه حرکت کنید

در این مرحله قرار است یک گام به جلوتر حرکت کنیم. پس از تصور قصر حافظه، باید درون این مکان حرکت کنید. به عنوان مثال درون خانه‌ پدری‌ که در ذهن‌تان حک شده، از در ورودی وارد منزل شوید. سپس از پله‌ها بالا بروید و به سمت اتاق خواب‌تان حرکت کنید. اگر قرار باشد قصر حافظه شما در ذهن‌تان تثبیت شود، باید نحوه وارد شدن‌تان به قصر حافظه همیشه به یک صورت و منحصر به خودتان باشد. مثلا این کار اشتباه است چشم خودتان را ببندید و به یکباره درون اتاق خواب ظاهر شوید. برای تمرین تمام تلاش خودتان را به کار بگیرید تا نحوه ورود به قصر حافظه در ذهن حک شود.

گام سوم: مناطق مشخصی را برای ذخیره اطلاعات‌تان تعیین کنید

الان باید دقیقا فکر کنید چه چیزی باید درون قصر حافظه‌تان قرار بدهید. آیا شماره تماس یا کد مهمی را قرار است حفظ کنید؟ یا فرمول‌هایی را برای یک امتحان مجبور هستید به خاطر بسپارید؟ شما می‌بایست برای این منظور، هر تکه از اطلاعات‌تان را در یک نقطه خاص و جداگانه قرار بدهید تا در به یاد‌آوری به مشکل خاصی برنخورید. ترجیحا منطقه مورد نظر باید محلی مشخص و معین باشد. مثلا برای به یادآوری فرمول‌های درس فیزیک بهتر است آن را به دیوار بالای میز کامپیوتر بچسبانید و صرفا روی یک میز ساده درون ذهنتان قرار ندهید.

البته قصر حافظه برای عده‌ای خاص، تنها یک جاده درون ذهن‌شان است. این دسته از افراد تصور می‌کنند درون جاده‌ای در حال رانندگی هستند. در اینجا شما باید از تابلوهای راهنمایی و رانندگی برای خودتان سمبل بسازید که اندکی کار را در به یادآوری سخت می‌کند. راه راحت‌تر در همان خلق یک چارچوب ساختمانی است.

گام چهارم: قصر حافظه‌تان را به صورت فیزیکی روی کاغذ نقاشی کنید

روی یک تکه کاغذ قصر حافظه‌تان را به تصویر بکشید. اگر صرفا یک جاده است، پس مسیر را نقاشی کنید. در طی این جاده، تابلوها را قرار دهید. چشمانتان را ببندید و سعی کنید قصر حافظه مورد نظرتان را تصور کنید. سپس تصویری که در ذهنتان به یاد آوردید را با تصویر روی کاغذ مقایسه کنید. آیا شبیه به هم بودند؟ اگر به عنوان مثال در قرار دادن چند تابلو یا نماد اشتباه کردید، روی کاغذ اصلاح کنید. هدف از این مرحله صرفا در این موضوع است که شما درون تصورات ذهنی خودتان جزئیات زیادی را تعبیه کنید.

مرحله دوم) تعبیه اطلاعات درون قصر حافظه‌

گام اول: اطلاعات پر اهمیت را درون اشیای کوچک قرار دهید

سعی کنید اطلاعاتی مختصر و مفیدتان را در آیتم‌های مختلف در اطراف قصر حافظه قرار دهید. سعی نکنید با قرار دادن اطلاعات بسیار زیاد در یک آیتم خاص مثل قفسه کتاب، اطلاعات حجیم و گسترده‌ای را در ذهن‌تان تلمبار کنید. چرا که بعدا در موقع نیاز قادر نخواهید بود به درستی به یاد آورید. بهتر است اطلاعات مرتبط با یکدیگر را در یک مکان قرار دهید. به عنوان مثال اگر منزل پدری‌تان قصر حافظه باشد، بهتر است اطلاعات درس‌های عمومی را در اتاق خواب و دروس تخصصی دانشگاه را در اتاق پذیرایی قرار دهید.

شما حتی قادر خواهید بود با درج چند جمله از یک سخنرانی، محتوای مورد نیازتان را به یاد بیاورید. از روش تطابق اسمی اشیای محیط نیز می‌توان برای این مرحله استفاده کرد. هر چند کار را برای به یادآوردن مجدد اطلاعاتتان سخت‌تر می‌کند.

گام دوم) از تصاویر ساده برای حفظ شماره و اصطلاحات پیچیده استفاده کنید.

مغز نیازی ندارد کل اطلاعات بیرونی را پردازش کند. شما این قدرت را دارید تا صرفا با نمادسازی اطلاعات با استفاده از تصاویر، برخی از داده‌های پراهمیت را در قصر حافظه تثبیت کنید. به عنوان مثال با قرار دادن تصویر یک لنگر در اتاق پذیرایی می‌توانید آدرس یکی از دوستانتان را که در نزدیکی لنگرود زندگی می‌کند را به خاطر بسپارید. مسلط شدن بر این تکنیک، صبر و حوصله زیادی می‌خواهد و اگر نتوانستید به این زودی از این مرحله رد شوید، نباید امید خودتان را از دست بدهید. تا جایی که امکان دارد نمادها باید ساده و تاثیرگذار باشند تا صرفا با یک نگاه، داده‌های دلخواه‌تان را به خاطر بیاورید. سعی کنید تصویری را انتخاب کنید که با اطلاعات موردنظر رابطه‌ای داشته باشد. در غیر این صورت مغز قادر به تفکیک اطلاعات نیست و اطلاعاتتان به درستی به یاد آورده نمی‌شود.

گام سوم: تصاویر عجیب و غریب، آدم‌های مختلف و محرکه‌های احساسی خاصی را به قصر حافظه‌تان اضافه کنید

همانطور که گفته شد، باید تصاویر متنوعی را به قصر حافظه‌تان اضافه کنید که تا حد امکان، به داده‌ها‌ی‌تان مرتبط باشد. به طور کلی به یاد آوردن تصاویر برای یک فرد بزرگسال و سالم امری راحت‌تر به شمار می‌رود. به همین خاطر چه بهتر که پشت این تصاویر، محرکه‌های احساسی نیز نهفته باشد. چرا که عمل به یاد آوردن خاطرات بسیار راحت‌تر صورت می‌گیرد. به عنوان مثال در کنار عکس مادرتان می‌توانید رمز کارت شتاب و حتی تاریخ تولدش را یادداشت کنید. یا کلمات امتحان انگلیسی مربوط به دانشگاه را به صورت تصاویری در ابعاد کوچک، درون ویترین موردعلاقه‌تان در اتاق قرار بدهید.

از طرفی می‌توان از اعداد انگلیسی، رومی و حتی فارسی برای نمادسازی استفاده کرد. برای نمونه عدد 10 می‌تواند یادآور بازیکن موردعلاقه پدرتان در یک تیم فوتبال باشد. یا حتی عدد 321 می‌تواند یادآور 21 خرداد، تاریخ تولد همسرتان باشد. از این دست اطلاعات که به یک عنوان بازی با اعداد است، می‌تواند تمرینی جذاب و جالب برای بهبود وضعیت قصر حافظه‌تان باشد. با این حساب دقت کنید مغز انسان اعداد دوتایی را راحت‌تر به یاد می‌آورد. اگر قرار است کد ملی یا حتی کد پستی خانه‌تان را حفظ کنید، به صورت دوتایی باید این اعداد را به خاطر بسپارید. مثلا 33-11-73-80-49.

قرار هم نیست قصر حافظه‌تان فقط از افکار مثبت پر شود. شما این قدرت را دارید تا از احساسات منفی نیز جهت به خاطر سپردن اطلاعات استفاده کنید. شاید تصویر یک سگ برای یک فرد بتواند خاطره تلخی را که در گذشته تجربه کرده، به خاطر بیاورد.

گام چهارم: از حروف برای ثبت خاطرات استفاده کنید.

شما می‌توانید اولین حروف بعضی از کلمات را در بخشی از قصر حافظه ثبت کنید تا تنها با نگاه به یک سری حروف، اطلاعات خاصی را به یاد بیاورید. در حقیقت در این مرحله به جای افزودن اطلاعات با نمادهای بزرگ و جاگیر، از داده‌های کوچک مثل حروف می‌بایست استفاده کنید.

مرحله سوم) استفاده از قصر حافظه

گام اول: روزانه حداقل 15 دقیقه در قصر حافظه سیر کنید

هر چقدر شما وقت بیشتری را در قصر حافظه ذهن‌تان سپری کنید، در مراتب بعدی خواهید توانست اطلاعات بیشتری را سریع‌تر به یاد بیاورید. در حقیقت با تمرین در این مرحله قرار است کاری کنید در یک چشم بستن چند ثانیه‌ای، داده‌های بسیار زیادی را به خاطر بیاورید.

بهتر است از صفر تا صد مسیر ورود تا خروج قصر حافظه را بارها تمرین کنید. این پروسه در یادآوری اطلاعات کمک به سزایی خواهد کرد. برای تمرین نیازی نیست حتما در بستر خواب باشید. شما قادر خواهید بود در هر زمان که حوصله داشتید تمرین کنید. فقط کافیست چشمان‌تان را ببندید!

گام 2) در قصر حافظه قدم بزنید و به در و دیوار نگاه کنید

وقتی شما ساختار قصر حافظه خودتان را حفظ کردید، در مرحله بعد می‌بایست با تصویرسازی در و دیوار قصر حافظه، درتلاش باشید جزئیات بیشتری به صورت روزمره به این محل خیالی اضافه کنید. به همین خاطر پیرو تمرین قبلی باید در این گام سعی کنید اطلاعات را از ساختار قصر مورد نظرتان استخراج کنید.

گام 3) هر از گاهی باید قصر حافظه‌تان را تمیز کنید!

برخلاف تصوراتی که درباره این فرآیند گفته می‌شود، شما می‌توانید محتوای جدیدی را به جای اطلاعات قدیمی‌تر در قصر حافظه‌ قرار دهید. به عنوان مثال شما به یک سری از اطلاعات مربوط به تاریخ‌های تولد نیاز ندارید. به راحتی قادر هستید نمادهای مربوط به این داده‌ها را از ذهن حذف کرده و اطلاعات موردنیاز جدیدتری به آن اضافه کنید.

گام 4) برای موضوعات مختلف می‌توانید قصر حافظه جدید و منحصر به فرد دیگری خلق کنید

شاید برای‌تان این سوال پیش بیاید من به اطلاعات گذشته خودم در قصر حافظه به شدت نیاز دارم و از طرفی قرار است داده‌های جدیدتری یاد بگیرم. تکلیف چیست؟

باید در جواب گفت قدرت هر فرد صرفا در ایجاد یک قصر حافظه خلاصه نمی‌شود. قطعا شما با کمی صبر و حوصله و صد البته تمرین‌های مکرر خواهید توانست برای هر بخش موضوعی، یک قصر حافظه نقلی در گوشه‌ای از ذهن‌تان طراحی کنید.

به عنوان نمونه جهت یادگیری و حفظ دروس تخصصی پزشکی، زبان‌های خارجه، موسیقی و حتی اطلاعات عمومی  مغز شما این قدرت را دارد تا برای هر کدام از این موارد، یک قصر حافظه داشته باشد. این قدرت بالقوه دقیقا همان چیزی است که در کاراکتری مثل شرلوک هلمز توانسته این شخصیت را خاص و شاید هم از دیدگاه بسیاری از مخاطبین دنیای سینما و سریال، ابرقهرمان نشان دهد. در صورتیکه ذهن من و شما قوی‌تر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنیم و ما انسان‌ها برخلاف تصورات اکثر مردم تنها از 10 درصد پتانسیل مغز خودمان استفاده نمی‌کنیم و این موضوع تنها یک موضوع کاملا اثبات نشده است و توسط محققین برجسته در سرتاسر دنیا به صراحت رد شده است.

بنابراین اگر به هر دلیلی با مشکلات حافظه و فراموشی دست و پنجه نرم می‌کنید یا حتی فکر می‌کنید حافظه خوبی دارید و با این تفاسیر به شدت علاقه‌مند به یادگیری مباحث جدیدی هستید، خلق یک (یا چند) قصر حافظه می‌تواند دلیل خوبی برای پیشرفت‌تان باشد. آن هم تنها با تمرین‌های مستمر که به هیچ هزینه‌ای نیاز ندارد. شما تنها باید تمرین کنید.

این تمرین می‌تواند در اوقات مُرده یا حتی کمی پیش از خواب شبانه انجام شود. هر چند این موضوع نیز در جدیدترین پژوهش‌های معتبر رد شده که حافظه انسان در زمان خستگی عملکرد مطلوبی ندارد. برخلاف این تصور،  به نظر می‌رسد کمی پیش از خواب شبانه، زمان مناسبی برای حفظ کردن لغات یک زبان خارجه می‌تواند باشد.

پس تنبلی را کنار بگذارید. چند تکه کاغذ و یک عدد مداد تهیه کنید و به جانِ مغز خودتان بیفتید! این یادداشت را به هر روشی که راحت‌تر هستید ذخیره و با تمرین مستمر، نتیجه را زیر این پست اعلام کنید. آیا اصلا تجربه‌ای پیرامون ایجاد یک قصر حافظه داشتید؟ آیا اصلا  تکنیک قصر حافظه در زندگی شخصی یا حرفه‌ای شما به کار آمده است؟ دیدگاه، نقطه نظرات و صد البته تجربه ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.