زیر پوست وزارت ارتباطات چه می‌گذرد؟ / تاکتیک فرار به جلو آذری‌جهرمی برای عدم پاسخگویی +تصاویر و اسناد

سرویس سیاست مشرق- بعد از انتشار گزارش مشرق با عنوان «از گزارش اجرای سند 2030 به بیگانگان تا «پاسخ» دادن به حساب وزارت خارجه اسرائیل» (28 فروردین) و روشنگری‌های صورت گرفته توسط اهالی رسانه و فعالان شبکه‌های اجتماعی درباره ابعاد حضور و سخنرانی محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات، در اجلاس سران جامعه اطلاعاتی در ژنو سوئیس، وزیر جوان که تا پیش از این سعی داشته که چهره‌ای «مداراگر»، «انتقادپذیر» و «متساهل» از خود به نمایش بگذارد، به جای پاسخگویی به ابهامات مطروحه در آن گزارش و پرسش‌های فعالان فضای مجازی، با عصبانیت منتقدان را «تخریب‌چی» و صراحتاً «دروغگو» خواند:

اما دریغ از یک جمله پاسخ که آیا ایشان در سخنرانی خود در 20 فروردین در اجلاس WSIS2019 درباره اجرای اهداف 16 و 17 دستورکار 2030 سخنرانی کرد یا نه؟ و البته ظاهراً اعضای شبکه فعالان فضای مجازی، نزدیک به وزارت ارتباطات، که در یکی دو هفته اخیر، تلاش داشتند از حضور وزیر در آن جلسه و آن سخنان، یک «حماسه» و «دستاورد چشمگیر» ترسیم کنند، نیز بعد از انتشار گزارش مشرق، ترجیح دادند سکوت پیشه کنند. همین عدم شفاف‌سازی و در عین حال اتهام‌زنی به منتقدان، مشرق را وا می‌دارد که جهت روشن شدن بیشتر ماجرا و باز کردن ابعاد بیشتری از عملکرد وزیر جوان ارتباطات (به ویژه در پیوند با دستور کار استعماری 2030) روشنگری در این مورد را ادامه دهد.

در ابتدا لازم است یک رجعت کوتاه به حدود سه دهه قبل انجام دهیم تا خطوط آن‌چه که می‌خواهیم از آن حرف بزنیم، آشکارتر گردد.

در پی دستگیری یک شاه‌مهره‌ی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در حوزه شبکه‌سازی و نفوذ به نام باقر نمازی توسط سازمان اطلاعات سپاه در اسفند 94 و البته دستگیری پسر و همکار او «سیامک» که در مهرماه همان سال انجام گرفته بود، روزنامه وطن امروز گزارشی با عنوان «جعبه سیاه ناهنجاری مدنی در دام!» درباره فعالیت نمازی‌ها منتشر کرد. در بخشی از این گزارش، نویسنده گزارش به بحث انحلال نهادهای ریشه‌دار انقلابی و شکل‌گیری شبکه‌هایی از «سمن» ها (سازمان‌های مردم نهاد) با پول و هدایت بیگانگان اشاره کرد:

" جهاد سازندگی منحل می‌شود، موقوفه‌ها، هیأت‌های مذهبی و قرض‌الحسنه‌ها و خیریه‌های محلی از شمول استاندارد «مسؤولیت اجتماعی شرکتی» خارج شده و به این ترتیب عایدی ثابت جامعه ایرانی از «حرکت اجتماعی خیرین بازار» که با همت و مجاهدت شهید بهشتی، منظم و ساختارمند شده بود، حذف شد. نتیجه اینکه ساختار «همیاران غذا» که با ریاست باقر نمازی، با هدف شبکه ساختن مجموعه سازمان‌های غیردولتی کشور اعم از خیریه‌ها و تشکل‌های محلی شکل گرفته بود، با بودجه شرکت نفت و گاز شل و دفتر نهاد ریاست‌جمهوری در سال 1376، زیرساخت حمایتی ارتباطی میان مردم و ارزش‌های نظام را تغییر داد." [1]

و در ادامه این گزارش به یک حقیقت تلخ و قابل‌تامل درباره شبکه سازی نفوذ اشاره می‌شود:

" نتیجه اینکه دیگر هیچکس از «شل» سوال نمی‌کرد، چرا در جنوب برای زنان بی‌سرپرست دوره «آموزش حقوق شهروندی غربی» با هدف «ضدیت با نظام» برگزار می‌کند! در گزارش سالانه همیاران غذا در سال 1383-1382 به موارد تلخ‌تری نیز برمی‌خوریم. باقر نمازی در این گزارش اذعان کرده دوره‌های «تسهیل‌گری ارتباط جوامع مدنی با نهادهای بین‌المللی» را در شهرها و روستاهای کشور برگزار کرده است."

هدف از ذکر این مطلب، این است که سابقه‌ی حدود سه دهه‌ای تلاش بیگانگان برای استفاده از بستر ارتباطات اجتماعی و «َشبکه سازی» مویرگی با هدف تغییر تدریجی ایستارها و نظام ارزشی جامعه‌ی ایران (حتی در دورافتاده‌ترین روستاهای کشور) یادآوری شود.

از همان اوایل دهه هفتاد شمسی، حوزه «زنان» یکی از اهداف کلیدی نظام سلطه جهت پیشبرد پروژه نفوذ نرم و استحاله تدریجی جامعه ایران بوده است و یکی از کلیدواژه‌ها و در واقع یکی از اسامی رمز عملیات نفوذ نرم در حوزه زنان، «توانمندسازی زنان» محسوب می‌شود. اجرای این پروژه در دولت اصلاحات با سرلوحه قرار دادن دستورالعمل‌ها و اسناد سازمان‌های «بین‌المللی» و به واسطه رویکرد حاکم بر دولت اصلاحات شدت گرفت، به نحوی که اسناد بالادستی چون برنامه چهارم توسعه، کاملاً بر مبنای ارزش‌های غربی و در جهت ایدئولوژی‌زدایی کامل تدوین شد.

این روند، با کنار رفتن دولت اصلاحات در سال 84 و در دوران دولت نهم تا حد زیادی متوقف شد و بومی‌سازی اسناد بالادستی در حوزه‌های مختلف، در دستور کار قرار گرفت. اما با روی کار آمدن دولت اعتدال در سال 92، دوباره همان ذهنیت و همان برنامه‌ها در جهت ایدئولوژی زدایی و نرمالیزاسیون نظام انقلابی ایران، تطبیق همه‌جانبه با معیارها و استانداردهای نهادهای «بین‌المللی» حاکم شد. یکی از تجلیات حاکمیت این ذهنیت در دولت اعتدال، محوریت دادن به سند «اهداف توسعه پایدار» یا همان «دستور کار 2030» در حوزه‌های مختلف بود.

رهبر معظم انقلاب در 17 اردیبهشت 96، در دیدار با هزاران معلم از سراسر کشور، درباره سند 2030 فرمودند:

" این سند و امثال آن، مواردی نیستند که جمهوری اسلامی ایران تسلیم آنها شود، و امضای این سند و اجرای بی سر و صدای آن قطعاً مجاز نیست و به دستگاه‌های مسئول نیز اعلام شده است.

حضرت آیت الله خامنه ای تأکید کردند:

“به چه مناسبت یک مجموعه به اصطلاح بین المللی که تحت نفوذ قدرتهای بزرگ نیز قرار دارد، به خود حق می‌دهد که برای ملت‌هایی با تاریخ و فرهنگ و تمدن گوناگون، تکلیف معین کند."

ایشان تصریح فرمودند:

" اینجا جمهوری اسلامی ایران است و در این کشور مبنا اسلام و قرآن است. اینجا جایی نیست که سبک زندگی معیوب و ویرانگر و فاسد غربی بتواند اعمال نفوذ کند. در نظام جمهوری اسلامی پذیرش چنین سندی، معنا ندارد." [2]

اما یکی از اهداف 17 گانه این سند که مربوط به بحث اصلی این گزارش است، هدف شماره 5 است:

این چنین که مشاهده می‌کنید، در این بند، به صراحت «توانمندسازی زنان» مورد تاکید قرار گرفته است و در تبصره «5 ب» می‌خوانیم: استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ترویج توانمندسازی زنان

از زمانی که محمدجواد آذری جهرمی در سال 96، با معرفی و پشتیبانی استاد و حامی اصلی خود، محمود واعظی، وزیر ارتباطات شد، یکی از سرفصل‌های کاری اصلی او در این وزارتخانه بحث «توانمندسازی زنان» بود. البته این پروژه به هیچ عنوان، یک بعدی و تک‌سازمانی نیست و به صورت همزمان، دست‌کم در چند مجموعه دولتی و توسط برخی نمایندگان فراکسیون امید، پیگیری می‌شود.

در 18 مهرماه 96، معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، در دیدار با هلنا سونگلاند، سفیر سوئد در ایران، معاون رئیس جمهور با اشاره به تفاهم نامه مشترک با سوئد، زمینه‌های همکاری را توانمند سازی زنان در حوزه فناوری اطلاعات، کارآفرینی و محیط زیست و تغییر اقلیم دانست.

ابتکار تاکید کرد که مصوبه دولت در زمینه اختصاص سهم 30 درصدی به مدیران زن را اجرا خواهیم کرد.

در این ملاقات خانم هلنا سونگلاند با اظهار علاقه برای توسعه روابط با ایران نه تنها در سوئد بلکه در اتحادیه اروپا، بر اهمیت توجه به موضوع توانمندسازی زنان و کارآفرینان زن و رویکرد تقویت نقش آنان در سیاست خارجی سوئد تاکید کرد. [3] جالب این‌جا بود که این خبر توسط سایت وزارت ارتباطات پوشش داده شد.

ابتکار در 28 فروردین 97 در سفری دو روزه به سوئد رفت و با آن لینده، وزیر تجارت و امور اروپایی این کشور، دیدار کرد. خانم لینده در این ملاقات، به سفر سال 96 نخست وزیر سوئد به ایران و امضای تفاهم نامه همکاری دو کشور اشاره کرد و گفت:

" سفر نخست وزیر سوئد نشان از اهمیت جایگاه ایران در روابط دو جانبه ما دارد. "

وزیر تجارت و امور اروپایی سوئد همچنین با تاکید بر امضای اسناد و تفاهم نامه‌های همکاری دو کشور در جریان سفر نخست وزیر، حوزه زنان و خانواده را از موضوعات مورد علاقه طرفین برای همکاری‌ها بر شمرد. به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، ابتکار به دعوت خانم مارگوت والستروم معاون نخست وزیر سوئد برای پیشبرد روابط دو جانبه و معرفی توانمندی‌های زن ایرانی سفر دو روزه‌ای به استکهلم صورت داد. [4]

در 23 آبان 96، پروانه سلحشوری، نماینده تهران از فراکسیون امید و رئیس فراکسیون بانوان مجلس شورای اسلامی، در دیدار با خانم الریکا انگستروم، مسئول برنامه‌های آموزش و تربیت مدیر و کارآفرینی بخش روابط بین الملل سازمان فرهنگی سوئد، گفت:

" ما از هرگونه فعالیت در راستای توسعه و گسترش مراودات فرهنگی و اقتصادی و انتقال تجربیات در حوزه زنان با کشور سوئد استقبال و حمایت می‌کنیم."

مسؤول برنامه‌های آموزش، تربیت مدیر و کارآفرینی بخش روابط بین الملل سازمان فرهنگی سوئد نیز از همکاری و تعامل دو کشور در حوزه زنان استقبال کرد و خواهان ارتقا سطح مناسبات آموزشی، تربیتی و کارآفرینی بین دو کشور شد و بیان داشت: سوئد آماده همکاری و تعامل در زمینه آموزش، تربیت و کارآفرینی با ایران است و از تبادل همکاری‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بین دو کشور حمایت کرد.

در این جلسه هلنا سونگلاند؛ سفیر سوئد در تهران، نیز حضور داشت که در خصوص نحوه همکاری دو کشور در خصوص توانمندسازی زنان و روابط پارلمانی فیمابین با پروانه سلحشوری گفت و گو کرد. [5] این خبر هم توسط سایت وزارت ارتباطات، پوشش داده شد.

در 6 تیرماه 97، انوشیروان محسنی بندپی، رئیس وقت سازمان بهزیستی (استاندار کنونی تهران)، به همراه هلنا سونگلاند، سفیر کشور سوئد و جمعی از مسئولان سازمان بهزیستی کشور در این روز (چهارشنبه 6 تیرماه 97) از مرکز جامع خدمات مشاوره 1480 بازدید کردند. نکته قابل تأمل اینکه بندپی، به عنوان مسؤول یک نهاد حاکمیتی، درباره عملکرد بهزیستی به سفیر یک کشور بیگانه، گزارش ارائه کرد!

سفیر سوئد، در ادامه سوالی از رئیس سازمان بهزیستی کشور در خصوص وجود مراکز حمایتی ویژه زنان با مشارکت پلیس در ایران پرسید و محسنی بندپی رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز در پاسخ به وی اظهار کرد که "ما در کشور ایران مسائل و مشکلات اجتماعی را با مشارکت بخش مشاوره و ارائه خدمات تخصصی مشاوره‌ای پیش می‌بریم و عقیده ما بر این است که پلیس در چنین مواردی ورود مستقیم نداشته باشد و نگرش امنیتی و پلیسی در این خصوص نداریم! [6]

توانمندسازی زنان: سرفصل کاری جهرمی

در هفتم مرداد ماه سال گذشته، در سالن شهید قندی وزارت ارتباطات، یک سمینار بین‌المللی با عنوان «نقش ارتباطات و فناوری اطلاعات در توانمندسازی زنان» با حضور آذری جهرمی و «معصومه ابتکار» و شماری از مسؤولان وزارت ارتباطات و مهمانان خارجی برگزار شد. عنوان و محتوای این سمینار، عیناً برگرفته از تبصره «5 ب» از هدف 5 دستور کار 2030 اخذ شده بود. در اطلاعیه برگزاری این سمینار، در بخش اهداف چنین آمده بود:

حدوداً دو هفته بعد از آن تاریخ، از هرمزگان خبر آمد که طرح «توانمندسازی زنان» با استفاده از فناوری اطلاعات به صورت آزمایشی در سه روستای این استان کلید خورده است. در 23 مرداد 97، زهرا یعقوب نژاد، مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری هرمزگان، از اجرای دو طرح ملی به نام خانواده و فضای مجازی و نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توانمندسازی زنان در سه شهرستان و سه روستای هرمزگان به صورت پایلوت خبر داد.

یعقوب‌نژاد هدف از اجرای این دو طرح در استان را ایجاد شبکه ملی در حوزه توانمندسازی زنان در هرمزگان اعلام کرد و گفت:

"در طرح‌های تأمین تسهیلات پایدار برای شهرها و روستاها توان‌افزایی زنان در حوزه ICT بسیار کلیدی است و در ارتقای سطح توانمندی زنان، نوآوری‌ها و افزایش سطح بهره‌وری و افزایش سطح آموزش‌های مربوط به کارآفرینی در این حوزه مؤثر است."

وی با بیان اینکه فضای مجازی یک فضای محرمانه و خصوصی در داخل خانه برای فرزندان ایجاد کرده است، اظهار کرد:

"بسیاری از فرزندان بدون دغدغه و بدون احساس وجود ناظر بیرونی به سایت‌های مختلف در این فضا دسترسی پیدا می‌کنند و بعضاً به دلیل ویژگی‌های سنی و شخصیتی و کنجکاوی‌های متأثر از فضاهای ناسالم موجود در اینترنت می‌تواند آسیب‌های جدی به کودکان و نوجوانان برساند." [7]

یعقوب نژاد گفت:

"اگر از فناوری اطلاعات به صورت درست استفاده نشود می‌تواند برای خانواده آسیب‌زا و تهدید باشد و آموزش استفاده صحیح از فناوری اطلاعات و بویژه اینترنت، بسیار موضوع مهمی است که امیدواریم در این حوزه تلاش بیشتری انجام شود."

جالب این جاست که وزارت ارتباطاتی مدعی «سالم سازی» اینترنت است که نه تنها جهدی در ایجاد شبکه ملی اطلاعات، نظارت و کنترل، فیلترینگ و حمایت از پیام رسان‌های داخلی ندارد، که به واسطه سیاست‌های یله و رها و عدم نظارتی که در پیش گرفته، فضاهایی چون اینستاگرام تبدیل به منجلابی تاریک و نمودگاه انحطااط اخلاقی شده‌اند.

در همین راستا، فعالیت‌های وزارت ارتباطات برای پیشبرد این پروژه، در یکی دو ماه پایانی سال گذشته، شدت و نمود بیشتری پیدا کرد. ظاهراً جناب وزیر قصد داشت برای شرکت در کنفرانس WSIS2019 در اواسط فروردین 98، با «دست پر» برای دادن گزارش حاضر شود.

از این رو، در 25 بهمن گذشته، کارگاه آموزشی" توانمند سازی زنان با استفاده از ظرفیت‌های آی سی تی" با حضور زنان روستاهای شهرستان فیروزکوه استان تهران، پنجشنبه 25 بهمن 1397 برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دفتر امور زنان و خانواده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، این کارگاه آموزشی یک روزه به همت دفتر امور زنان و خانواده وزارت ارتباطات و با همکاری سازمان فناوری اطلاعات و با هدف توانمند سازی اقتصادی زنان در فضای مجازی و ارتقا سواد رسانه‌ای و همچنین کاهش آسیب‌های فضای مجازی در دو بخش راه اندازی کسب و کارهای خانگی و استفاده از ظرفیت فناوری اطلاعات و ارتباطات برگزار شد. [8]

دو هفته بعد از آن، در 8 اسفند 97، طرح ملی برگزاری کارگاه آموزشی " توانمند سازی بانوان برای کارآفرینی از طریق آی سی تی" و " خانواده و فضای مجازی" توسط واحد فناوری اطلاعات اداره کل ICT استان مرکزی در شهر محلات و یکی از روستاهای تابعه آن برگزار شد. در این کارگاه آموزشی بانوان شرکت کننده با چگونگی ارائه محصولات روستایی در فضای مجازی و کسب درآمد و بازاریابی در فضای مجازی آشنا شدند. همچنین ارتقای سطح سواد دیجیتالی و افزایش سطح دانش بانوان روستا و شهرها برای کارآفرینی در فضای مجازی از دیگر مواردی بود که در این دوره توسط کارشناس فناوری اطلاعات اداره کل ارتباطات و فناوری اطلاعات مطرح شد. [9]

در 11 اسفند 97، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در دیدار با دلبر نظری، وزیر امور زنان و خانواده افغانستان و صداقت آوا، رئیس کمیته دولتی امور زنان جمهوری آذربایجان، برای همکاری‌های مشترک جهت توانمندسازی زنان از طریق حوزه ICT اعلام آمادگی کرد.

وزیر ارتباطات با اعلام آمادگی برای همکاری در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات با دو کشور افغانستان و آذربایجان گفت:

"حوزه ارتباطات دو خصلت دارد. نخست آنکه دانش IT دانش جوانان است و در حال حاضر هم جوانان بیشترین فعالان در این عرصه هستند."

وی افزود:

"خصلت دوم این است که، فناوری اطلاعات امکان برابری جنسیتی را در فضای کاری فراهم می‌کند. عصاره و مهم‌ترین نکته در استارت‌آپ‌های حوزه فناوری خلاقیت است و خلاقیت هم زن و مرد نمی‌شناسد."

وزیر جوان دولت تدبیر و امید تصریح کرد:

" برنامه ویژه ای هم توسط مشاورمان در امور بانوان پیگیری می‌شود که برنامه بسیار حائز اهمیتی است و آن بحث توانمندسازی زنان با استفاده از فناوری اطلاعات است. از مجموعه 31 استان ایران این برنامه در 25 استان پیاده شده و نتایج بسیار درخشانی هم داشته است." [10]

نزار زاکا، توانمندسازی زنان و شبکه

در 11 آبان 94، رسانه‌ها اعلام کردند که نزار زاکا، شهروند آمریکایی لبنانی تبار، به اتهام جاسوسی در زمان خروج از کشور در فرودگاه توسط سازمان اطلاعات سپاه بازداشت شده است. نزار زاکا، عضو سابق واحد تفنگداران دریایی ایالات متحده، جاسوس خبره و کارکشته‌ی سیا، کسی که از او به عنوان «گنج پنهان» سرویس‌های غربی برای شبکه‌سازی و نفوذ در غرب آسیا یاد می‌شود، در 24 شهریور 94 با دعوت شهیندخت مولاوردی، معاون وقت امور زنان و خانواده رئیس جمهور، جهت شرکت در «دومین نمایشگاه و همایش بین‌المللی نقش‌آفرینی زنان در توسعه پایدار» با موضوع «کارآفرینی و اشتغالزایی»، وارد ایران شد. او سخنران اصلی این همایش بود و بعداً تصاویر او همراه با مولاوردی و محمود واعظی (وزیر ارتباطات وقت) منتشر شد.

بنا به گزارش‌هایی که بعد از انتشار خبر دستگیری زاکا منتشر شد، او قصد داشت در قالب بحث «توانمند سازی زنان»، شبکه‌ای برای تغییرات خزنده و چراغ خاموش در جهت «غربی سازی» جامعه زنان و تقابل سازی زنان با حاکمیت ایجاد کند و البته عواملی در داخل دولت (از جمله یکی از مدیران رشد وزارت ارتباطات) با او همکاری می‌کردند. البته خانم مولاوردی، از مدافعان سرسخت اجرای سند استعماری «2030»( اهداف توسعه پایدار) بود و کسی بود که تنها اندک زمانی بعد از موضعگیری صریح رهبر معظم انقلاب علیه کلیت این سند، در جریان همایش بررسی عملکرد دولت تدبیر و امید در حوزه زنان و خانواده در تالار وحدت دانشگاه تبریز (اردیبهشت 96) مدعی شد:

" سند 2030 مخفیانه امضا نشده، این سند برای آموزش برابر دختران و پسران بسیار هم خوب بوده است."

اما نکته بسیار مهم در ماجرای زاکا، هماهنگی او با بخشی از بدنه وزارت ارتباطات بود. روزنامه کیهان در گزارش بسیار مهمی با عنوان «پروژه نفوذ در مدیریت سایبری رد پای سرشاخه »(16 آبان 94) چنین نوشت:

" میزان ارتباط ساختاری «ن. ج» مدیر ارشد وزارت ارتباطات با «نزار ذکا» در اجرای پروژه‌های وزارت خارجه آمریکا در حوزه اینترنت در ایران به حدی زیاد است که وی پیش از این «همایش هفته ارتباطات پارسی زبانان» را با همکاری «اجمع آمریکا» برگزار کرد! به این ترتیب اعراب به رهبری کشوری همچون لبنان که در حوزه راهبری اینترنت جهانی «مستعمره مجازی» تمام عیار آمریکا محسوب می‌شود در سطوح عالی مدیریتی وزارت ارتباطات ایران نفوذ یافته و برنامه‌های وزارت خارجه آمریکا را با همکاری داخلی‌ها پیش می‌برد! "

در بخش دیگری از این گزارش آمده است:

" گفتنی است «ن. ج» به حکم وزیر ارتباطات مدیریت راه‌اندازی و مطالعات و اجرای طرح مهم «شبکه ملی اطلاعات» را برعهده دارد که بنابر اعلام رسمی وزیر ارتباطات طرح مذکور را تا اینجای کار پس از چند سال کارشکنی در وظایف شورای عالی فضای مجازی به 12 شرکت مشاور خارجی واگذار کرده است! همچنین وی تاکنون موفق شده است با نفوذ در ارکان وزارت ارتباطات، علاوه بر متوقف کردن هر گونه تلاش حاکمیتی برای تأمین زیرساخت‌های بومی، دولت را مجاب به نقش‌آفرینی در باشگاه بازنده‌های سایبری «WSIS» و اجرای فرامین بین‌المللی به جای تلاش برای طلب کردن سهم ایران از حاکمیت اینترنت نماید. نیروهای مورد وثوق «ن. ج»، مدیر حزب منحله مشارکت، هم اکنون برخی از پست‌های کلیدی مرکز ملی فضای مجازی را پس از تغییر دبیر شورا از آن خود کرده‌اند و مهم‌ترین طرح ملی اعمال حاکمیت جمهوری اسلامی در فضای مجازی هم اکنون در اختیار مدیران غول‌های فناوری ارتباطات خارجی قرار گرفته است." [11]

در این زمینه، در قسمت بعد، بیشتر خواهیم گفت.